جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پیش زمینه و هدف: وفاداری از هنجارهای مهم اخلاق پزشکی است که در ارتباط پزشک با بیمار معنا پیدا می کند، هرچند از جمله اصول چهارگانه اخلاق پزشکی به حساب نیامده است. وفاداری در اخلاق پزشکی شامل فعالیت و جدیت برای پیمان، انجام و تکمیل تعهد، برقرار کردن و ادامه دادن ارتباط و حفظ اعتماد و رازداری می باشد. از آنجا که این هنجار حرفه ای متناظری در اخلاق فضیلت گرای اسلامی دارد، در این پژوهش بر آن هستیم تا با نگاهی گذار به ارزش و جایگاه وفاداری (وفای به عهد و وفای به عقد) در آموزه های دینی، در مقایسه ای تطبیقی، به ارزیابی این دو ارزش اخلاقی بپردازیم.مواد و روش کار: این پژوهش به صورت تحلیلی - توصیفی انجام و اطلاعات آن با روش کتابخانه ای جمع آوری شده است. پس از توضیح مفاهیم و مبانی وفاداری در اخلاق پزشکی، همچنین اخلاق فضیلت گرای اسلامی، در بررسی تطبیقی، اشتراک ها و تفاوت های این دو دستگاه اخلاقی در مساله وفاداری تبیین می شود.یافته ها: وفاداری در اخلاق پزشکی به معنای حفظ منافع بیمار در برابر سایر گروه ها است. این واژه هرچند در متون اخلاق دینی نیز به کار می رود، اما مفهوم آن از یک سو، با گستردگی بیشتری، شامل تمام روابط فردی و اجتماعی انسان با خود و خداوند و دیگران می شود و از سوی دیگر، با محدودیت بیشتری، تنها شامل تعهدات و قراردادهای تنظیم شده بین افراد می شود. از این رو، فضیلت وفاداری به عنوان یک آموزه اخلاق دینی با رفتاری ارزشی در اخلاق حرفه ای پزشکی همپوشانی کاملی ندارد.

اصل سودرسانی دومین اصل از اصول چهارگانه اخلاق زیستی است که به عنوان یک کد و راهنمای اخلاقی در جهت حمایت و حفاظت از سوژه های انسانی در انجام آزمایشات و پژوهش های درمانی و تحقیقاتی تعیین شده است.این اصل نیز مانند سایر اصول اخلاق زیستی به دنبال پیشرفت های سریع بشر در زمینه زیست پزشکی و لزوم تدوین اصول راهنما در جهت کنترل محدوده کاربرد آنها به گونه ای که تنها در جهت سلامتی و رفاه و بهروزی انسان های مورد پژوهش و سایر انسان ها باشد مطرح و مورد قبول مجامع علمی و اخلاقی و دینی قرار گرفته است.اصل سودرسانی که در فرهنگ غنی اسلامی به ویژه در فقه می توان از آن به عنوان اصل احسان و خیرخواهی نام برد مفهوم بسیار عمیق و گسترده و مصادیق فراوانی دارد که این مقاله با بهره گیری از منابع فقه امامیه به بررسی برخی از این مصادیق و سپس ارتباط و کاربرد آن ها در فقه زیست پزشکی می پردازد.

جرایم علیه محیط زیست به اقداماتی اطلاق می شود که تحت شرایطی خاص، به آلودگی یا از بین رفتن و یا آسیب به مظاهر محیط زیست منتج می شود. اهمیت پیشگیری از این جرایم از این جهت است که با سلامتی «انسان»ها به صورت مستقیم ارتباط دارد. اغلب کشورها رژیم جزایی خاصی را در این مورد به اجرا می گذارند؛ بدین جهت این مهم به عنوان موضوعی ویژه در شکل دهی به سیاست جنایی تقنینی در مورد حفاظت از محیط زیست قابل مطالعه و بررسی است. هر انسان اندیشمندی با درک این تهدیدات پی خواهد برد که چاره فقط منحصر به یک چیز است: «پیشگیری از ادامه تخریب و حفاظت از محیط زیست». بدیهی است با توجه به این که هدف اصلی ما سالم ماندن محیط زیست می باشد، اگر ابتدا محیط آلوده شود و سپس به فکر مقابله با آن برآییم، به منظور خویش نائل نخواهیم شد. «سزار بکاریا» حقوقدان معروف ایتالیایی، معتقد است پیشگیری از وقوع جرایم، بهتر از کیفر دادن است و برای پیشگیری از جرایم پیشنهاد می کند که نخست قوانین باید روشن و ساده باشند و تمام قدرت ملت برای دفاع از آن بسیج شود و هیچ قدرتی برای نابودی آن به کار گرفته نشود، دوم مردم آموزش داده شوند و سوم پرهیزکاران پاداش داده شوند. برای پیشگیری از جرایم زیست محیطی شیوه های مختلفی اعم از کیفری و غیر آن مورد استفاده قرار می گیرد که در این میان کارشناسان محیط زیست نیز راه هایی را به عنوان شیوه های غیرکیفری و پیشگیری از آسیب به محیط زیست معرفی می نمایند که موضوع بررسی این نوشتار را تشکیل می دهد.

وجود بحران های زیست محیطی و ناکافی بودن دخالت های مدیریتی در حل مسائل آن، توجه روزافزون به نگرش های اخلاقی در مواجهه با آن را به دنبال داشته است. چرا که جهان بینی ها و راهنمایی های اخلاقی بر رفتارهای فردی و جمعی اثرگذار است. با درک اهمیت جهان بینی یا باورهای زیست محیطی به عنوان مبنای تعیین کننده رفتارهای زیست محیطی، نظریه ها و مکاتبی مختلفی از قبیل انسان مدار و غیرانسان مدار شکل گرفته است. هدف از این مقاله بررسی مبانی جهان شناختی و انسان شناختی قرآنی در اخلاق زیست محیطی است.از مطالعه در آیات چنین مستفاد می شود که مولفه های خاصی در جهان شناختی و انسان شناختی قرآنی وجود دارد. ویژگی هایی چون تقدس عالم طبیعت، حق همگانی بودن طبیعت، حرکت تکاملی آن، نیز خلیفه اللهی انسان و کرامت وی که مبنای اخلاق زیست محیطی به شمار می آید. چنین نگرشی از جهان طبیعت و انسان در اندیشه وحیانی، اصول و ارزش های خاص زیست محیطی وحیانی را در پی دارد. ارزش هایی از قبیل عمران و آبادانی، عدالت، و امانتداری که در حقیقت چارچوب بایدها و نبایدهای رفتار زیست محیطی را شکل می دهد.

فضیلت اخلاقی دارای دو بعد شناختی و انگیزشی است. بعد شناختی بیان گر ارزشمندی و کمال فضیلت و بعد انگیزشی، تمایل درونی فرد به انجام فعل یا ابراز عاطفه ای خاص است. ایمان نیز اولا بر شناخت مبتنی است و ثانیا تسلیم قلب در برابر خدایی با دو ویژگی وجودی و اخلاقی است.مقاله حاضر به تاثیر ایمان بر دو بعد فضیلت اخلاقی می پردازد. ایمان از دو جهت بر بعد شناختی فضایل تاثیرگذار است. از طرفی شناخت ایمانی از خدا، انسان و هدفمندی جهان آفرینش، فضایل را حقایقی ارزشمند و کمال نمون معرفی می کند. از دیگر سو تسلیم قلبی در ایمان، عاملی اساسی در ادراک بعد شناختی فضایل است. نقش ایمان در ایجاد بعد انگیزشی فضایل نیز بسیار اساسی است. از طرفی به دلیل تشخص نوع تمایلات فرد از متعلق ایمان و به دلیل تعلق ایمان به خدای اخلاقی، گرایش های فرد مومن نیز به سمت فضایل اخلاقی خواهد بود. از طرف دیگر، ایمان موجب تقدس یافتن فضایل اخلاقی می گردد، در نتیجه، تمایل فرد برای تحقق بعد انگیزشی فضایل مضاعف می شود. به سبب ذومراتب بودن ایمان، تاثیرات فوق بر ابعاد فضایل نیز دارای مراتب خواهد بود. در پایان مقاله به صورت گذرا پیامد های ایمان در رویکرد دینی به اخلاق زیستی در مقابل اخلاق زیستی سکولار را فهرست می کنیم.

اخلاق زیستی علم بقای انسان و بهبود زندگی اوست که زیست شناختی را با ارزش های انسانی ترکیب می کند لذا به نوعی با سبک زندگی و اخلاق ارتباط دارد. خانواده رکنی مهم از حیات انسان است که در صعود و سقوط او نقش و جایگاه بی بدیلی ایفا می کند. بدیهی است چنین نهاد سرنوشت سازی باید دارای آیین خاصی باشد تا بتوان از ظرفیت آن در حیات و بقای انسان بهره برداری گردد. این آیین را می توان اخلاق زیست خانواده نام نهاد.در دین غنی اسلام به کانون مقدس خانواده و نقش آن در تعالی مادی و معنوی انسان به طور جدی توجه شده، و توسط دانشمندان اسلامی از جمله عرفا مورد عنایت ویژه بوده است. عرفای اسلامی در ادوار مختلف اسلام مصداق انسان های مصلح و منشا برکات بسیاری برای بشریت بوده اند و تجارب و رهنمودهای راهبردی و کاربردی در موضوع اخلاق زیستی به ویژه اخلاق زیست خانوادگی را ارائه کرده اند.سوال اصلی این است که عارفان ثقلینی معاصر از چه اخلاق زیستی در خانواده خود برخوردار بوده و چه توصیه های اخلاقی برای ارتقای سلامت جامع در زیست خانوادگی ارائه کرده اند؟ در این نوشتار سعی شده است تا با روش اسنادی به مطالعه و بررسی آثار و احوال برخی از عارفان مشهور شیعی معاصر و تحلیل و توصیف آن، پاسخ سوال مطروحه دریافت و ارائه شود.به نظر می رسد عارفان ثقلینی معاصر بر اساس آموزه های ناب اسلامی خود از معرفت و علم و اخلاق و رفتار لازم در حوزه زیست خانوادگی برخوردار بوده و مصداق کاملی از یک انسان مصلح و طبیب معنوی بوده اند و در فرصت های ممکن با روش های مختلف، دیگران را نیز به آداب و آیین زیست اسلامی توصیه کرده اند که باعث ارتقای سطح سلامت، امنیت، آسایش و آرامش فردی و اجتماعی می گردد. زندگی خود این عارفان و پیروان آنها نشان می دهد که نوع سبک زندگی و اخلاق زیستی آنها در خانواده باعث رشد و گسترش بهداشت و سلامت جسمی و روانی افراد و جامعه می گردد و تجربه زیستی و الگوی اخلاقی آنها خانواده ها را استحکام می بخشد. مخصوصا در عصری که بنیاد خانواده ها متزلزل و آمار طلاق ها و فرار از خانه بیش از هر زمان دیگری خود نمایی می کند.