جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بعد از جنگ جهانی دوم و با توجه به مسائلی که در عرصه بین المللی پیرامون پژوهش های انجام گرفته بر روی اسرای جنگی پیش آمد، جامعه جهانی به شدت تحت تاثیر جنایات انجام شده قرار گرفت و به همین علت کدهای اخلاق در پژوهش بر روی نمونه های انسانی در پایان جنگ و پس از آن در دادگاهی با نام نورنبرگ در سال 1947 به تصویب رسید. سپس این کدها بارها مورد بررسی قرار گرفتند و در اعلامیه های جهانی هلسینگی تکمیل شدند. در برخی کشورها مانند ایالات متحده کدهای ویژه ای تحت نظر کمیته ای که از طرف رییس جمهور آمریکا مشخص شده بود، ارائه گردید که در 1974 میلادی به گزارش بلمونت معروف شد. در جمهوری اسلامی ایران نیز با توجه به الزامات مذهبی و ملی لزوم تدوین کدهای مختص به کشور احساس می شد که نهایتا یک پروژه تحقیقاتی که در سال 1376 آغاز شد و منجر به تدوین کدهای 26 گانه اخلاق در پژوهش های پزشکی گردید. با این وجود تنها ابلاغ این کدها نمی تواند تضمین کننده رعایت اصول و موازین اخلاقی در همه مراحل پروژه ها باشد و کمیته های اخلاق در پژوهش باید با ساز و کارهای اجرایی متناسب و با دقت کامل جایگاه خود را در مراحل حساس تصویب و نظارت بر پروژه ها باز یابند و بتوانند چه در مرحله طراحی و چه در مرحله اجرا و نهایتا انتشار نتایج حضور پررنگ داشته باشند، لذا مطالعه تطبیقی کدها و دستورالعمل های اخلاقی برای جلوگیری از انحرافات احتمالی در مسیر پژوهش ضروری به نظر می رسد.مطالعه حاضر، مطالعه کتابخانه ای و از نوع مروری است که پس از بررسی ادبیات علمی موجود در داخل کشور مجموعه کدهای بین المللی موجود از جمله نورنبرگ، هلسینکی، بلمونت و... و نیز رجوع به مقالات و کتب داخلی و خارجی موجود در این زمینه بررسی می شود. یافته های این مطالعه مروری می تواند به سیاست گذاران تدوین کدهای اخلاقی کمک کند.

امروزه محور مباحث حقوق بشری، کرامت انسانی بوده و سایر قواعد در حقوق اساسی انسان ها منبعث از ارج نهادن به شخصیت آنان پدید آمده است. از این رو بررسی مبانی نظری کرامت انسانی در دو نظام فکری و حقوقی، یعنی اسلام و غرب، سبب تسهیل در فهم اقتضائات و منافیات کرامت انسانی در تحقیقات پزشکی خواهد بود. از دیدگاه اسلامی، انسان به موهبت نفخه الهی، برخوردار از عقل و صاحب اختیار و مستعد رشد و تعالی، و طبعا، مسوول حفظ کرامت معنوی خویش است و هر گونه رفتاری که منتهی به نقض این کرامت گردد، شایسته نیست؛ در حالی که در نگاه غربی، به تبع دیدگاه اومانیستی، حیثیت انسانی به خودی خود و بریده از منشا الهی، خاستگاه تقدس و تمتع از حقوق و آزادی های اساسی شده و هیچ تکلیفی را در این زمینه برنتابیده است. از این رو سوژه مورد تحقیق، به مثابه یک جاندار بیولوژیک محض تلقی می شود.

فناوری های نوین مهندسی ژنتیک این امکان را در اختیار بشر قرار داده است تا بتواند اقدام به دست کاری ژنتیکی موجوات مختلف نماید. این موجودات که به موجودات تراریخته معروفند اهمیت زیادی در علوم مختلف از جمله پزشکی، داروسازی، صنایع، کشاورزی و... پیدا کرده اند. از جمله مهم ترین کاربردهای این موجودات در کشاورزی و تولید غذا است. گسترش محصولات تراریخته نگرانی هایی از جنبه اخلاقی، اجتماعی و ایمنی زیستی در جهت پذیرش این فراورده های غذایی جدید در بین عموم مطرح نموده است. در این میان، دیدگاه های مذهبی هم نقش قابل ملاحظه ای در پذیرش عمومی این فناوری دارد.بدیهی است دیدگاه ادیان مختلف و تاثیر آن ها در تصمیم گیری مصرف کنندگان متفاوت است. در این مقاله نظر سه دین بزرگ الهی (اسلام، مسیحیت و یهودیت) در زمینه موضوع چالشی محصولات تراریخته مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. نتایج این بررسی نشان می دهد که هیچ اجماع کلی در درون این سه دین در این زمینه وجود ندارد. با این وجود، در مجموع به نظر می رسد که تمایل عمومی در هر سه این ادیان به طور فزاینده ای به سمت پذیرش این فناوری و انجام تحقیقات در زمینه محصولات تراریخته و همچنین مصرف آن ها است، ولی تقریبا تمامی آنها به بررسی های دقیق علمی، اخلاقی و نظارتی در خصوص این محصولات و همچنین برچسب زنی آن ها تاکید دارند.همچنین عوامل متعدد دیگری مانند رسانه ها، فعالان محیط زیست، دانشمندان و صنایع غذایی و همچنین تمامی منابع اطلاعاتی مردم که بر درک و شناخت مصرف کنندگان نقش دارند هم بر تاثیر جنبه های مذهبی بر پذیرش محصولات تراریخته تاثیر دارند.

یکی از ابعاد معنوی انسان گرایش به جمال و زیبایی است. از این رو بخش مهمی از زندگی انسان را جمال و زیبایی تشکیل می دهد. جاذبه معنوی زیبایی علاوه بر این که او را به گزینش مسکن، مرکب و لباس زیبا وامی دارد وی را به زیباسازی جسم و چهره اش فرامی خواند جراحی زیبایی در رهیافت چنین جاذبه نیرومندی پدیدار شده است تا بدن را حفظ و ارتقا ببخشد و ساختار اعضای بدن را متوازن تر و زیباتر نماید.فقیهان عمل جراحی ترمیمی را مشروع و مجاز دانسته اند، ولی آنان در زمینه عمل جراحی زیبایی محض اتفاق نظر ندارند برخی آن را حرام اعلام داشته اند و مبانی ای همچون تغییر در خلقت الهی، روایات متضمن قبیح بودن برخی تصرفات در بدن، دورشدن از رسالت انسانی، موجب فریب و تدلیس بودن، احتمال خطر و ضرر، عدم مالکیت انسانی نسبت به اعضای بدنش، ارتکاب محظورات را ادله حرمت جراحی زیبایی به شمار آورده اند و در مقابل بسیاری از فقیهان قائل به مشروعیت جراحی زیبایی شده اند.آنان برای اثبات نظریه خویش به اطلاق آیات، روایات متضمن حسن زینت و تجمل، اصل اباحه، عرف، دلیل روانشناختی و جامعه شناسی استناد جسته اند و معتقد می باشند جراحی زیبایی چنانکه توام با خطر شدید و عوارض جدی نباشد و به نیت آراستگی معقول ظاهری، محقق بشود و به بهبود کیفیت زندگی فرد بیانجامد با ممنوعیت شرعی روبرو نمی باشد.

کدهای اخلاقی اهدا و انتقال خون به عنوان سندی فراملی هنجارهایی ایجابی و سلبی را با هدف تبیین حقوق و تکالیف داوطلبان اهدای خون، مراکز انتقال خون و بیماران نیازمند مقرر داشته است. می توان مدعی شد رعایت این هنجارها اولا هرچه بیشتر سلامت خون و فرآورده های اهدایی را تضمین می کند؛ ثانیا به تداوم اهدای خون از سوی افراد و تقویت انگیزش آن ها کمک خواهد کرد؛ ثالثا حقوق اهداکنندگان و دریافت کنندگان خون را از آغاز فرآیند غربالگری تا تزریق خون یا فرآورده مربوط تضمین و از نقض آن ها جلوگیری خواهد کرد.این سند همچنین با تدارک یک نظام اخلاقی مشترک، مبنایی را برای مواجهه با چالش های اخلاقی مرتبط با طب انتقال خون و اتخاذ تصمیم و راه حلی درخور به دست داده است.در این نوشتار تلاش خواهیم کرد با روش توصیفی تحلیلی، هنجارهای یادشده و مبانی آن را به بحث بگذاریم.به باور نویسندگان این نوشتار، انتقال خون به واسطه ماهیت و اقتضائات خاصی که داراست، مشابه برخی کشورها به ویژه ایالات متحده، در ایران نیز نیازمند رژیم حقوقی و جبرانی متناسبی است. در نوشتار پیش رو به فراخور به تبیین این وضعیت و مدعا نیز خواهیم پرداخت.

هدف عمده پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین اخلاق پزشکی از منظر فقه امامیه و حقوق و تاثیر آن بر کاهش تخلفات پزشکی می باشد. بدین صورت پرسشنامه ای طراحی گردید. بعد از این که پایایی و روایی آن مورد بررسی و تایید قرار گرفت، پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ محاسبه شد که برابر 0.986 می باشد. پرسشنامه بین 40 نفر از پزشکان شاغل در بخش زنان، اطفال، اورژانس، جراحی داخلی، ارتوپدی، سی سی یو، آی سی یو که به صورت تصادفی انتخاب شد، توزیع گردید. یافته های به دست آمده از پرسشنامه با نرم افزار SPSS مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن بیان شده است. در جهت تحلیل داده های آماری، از روش های توصیفی و استنباطی استفاده شده است. نتایج حاصله از 29 نفر 72.5 درصد مرد و 11 نفر (27.5 درصد) زن نشان داد که سهم نسبی متغیرهای مستقل، احترام به حقوق بیمار (0.697)، احترام به همکاران تیم درمانی (0.953)، تعهد به رازداری (0.949a)، تعهد به عدالت (0.979)، ارتقا کیفیت مراقبت از بیمار (0.976) و وظیفه شناسی (0.819)، در کاهش تخلفات پزشکی تاثیر دارد که این رابطه در سطح آلفای 0.01 معنی دار است و p<0.005 می باشد که بیانگر معنی داری فرضیه های مورد تحقیق می باشد. در این پژوهش سعی شده رابطه بین اخلاق پزشکی از منظر فقه امامیه و حقوق و تاثیر آن بر کاهش تخلفات پزشکی مورد بحث و بررسی قرار گیرد.