جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در بین نظرات مختلفی که در حوزه ماهیت حروف مقطعه ارائه شده است، نظر فخر رازی بر روابط معنایی بین این حروف و دیگر مفاهیم قرآنی تاکید دارد. وی معتقد است که بین حروف مقطعه ابتدای سوره ها و مفاهیم کتاب، قرآن و تنزیل باهم آیی وجود دارد. سوره هایی که با حروف مقطعه آغاز می شوند، مفاهیم کتاب، قرآن و تنزیل را در خود جای داده اند و برعکس هر سوره ای نیز که با این مفاهیم آغاز شده است، مقدم بر آن ها حروف مقطعه ای در ابتدای این سوره ها ذکر شده است. بر پایه بخشی از این نظر می توان با لحاظ باهم آیی حروف مقطعه با مفاهیم کتاب و قرآن و روابط معنایی بین آن ها به ترسیم حوزه معنایی این حروف در قرآن پرداخت.این مقاله با طرح نظر فخر رازی و نقد آن با در نظر گرفتن روابط معنایی حاکم بر این حروف به تبیین حوزه معنایی این حروف در قرآن می پردازد.

سرفصل های مهم این پایان نامه عبارت اند از: مشخصات فردی و جایگاه اجتماعی پیامبر اسلام(ص) قبل از بعثت، بعد مادی و معنوی شخصیت پیامبر، ویژگی های اخلاقی و نقش اجتماعی پیامبر، بعثت پیامبر و اهداف آن، دشمنان پیامبر، وظایف متقابل پیامبر و پیروان.

توحید، امری است که تمام انبیا(علیهم السلام) بدان فراخوانده شده اند. یکی از راه های شناخت ابعاد و زوایای توحید، شناخت و بررسی شرک است; زیرا هر چیزی در مقایسه با اضداد خود بهتر شناخته می شود. در این پایان نامه، شرک از دیدگاه قرآن مورد بحث قرار گرفته است. در فصل اوّل این رساله، نخست معنای لغوی و اصطلاحی «شرک» و تفاوت آن با «کفر»، روشن; و سپس مبانی عقیدتی مشرکان بررسی شده است. فصل دوم، به بحث از اقسام و مراتب شرک اختصاص یافته، و فصل سوم، نمونه های عینی شرک در تاریخ و نیز شرک یا عدم شرک اهل کتاب را بررسی کرده و به مشرکان معاصر بعثت پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) و بخشی از دیدگاه های شرک آمیزشان بر پایه آیات قرآن پرداخته است; آن گاه به اختلاف مفسّران در موضوع یاد شده اشاره کرده است. فصل آخر پایان نامه، به بررسی عوامل شرک اختصاص یافته و ذیل دو بخش، عوامل درونی و بیرونی گرایش به شرک بررسی شده است.

توصیفی از دادگاه عدل الهی در روز قیامت و گواهی دادن شاهدان اعمال در آن روز است. در این پژوهش ابتدا اصل معاد با دلایل فطری، عقلی و نقلی اثبات شده و شبهات و توهمات منکران معاد، مورد تحقیق و نقد قرار گرفته است و نیز ویژگی های محکمة وجدانی و انسانی تبیین شده است، سپس تعداد گواهان و ادله عقلی و نقلی آن ها بررسی شده و تلاش شده به شبهاتی که در این زمینه موجود است با تحلیل عقلی پاسخ داده شود که برخی از آن ها عبارتند از: با این که خداوند در همه جا حاضر و ناظر است، فلسفة وجود گواهان متعدد چیست؟ چگونگی شهادت اعضاء با این که بدن انسان در تغییر و تحول است. نویسنده در ادامه بحث شاکیان محکمه عدل و جهت شکایات و چگونگی آن را بررسی نموده و در فصل پایانی نامه های اعمال مورد توجه قرار داده شده و به شبهات مربوطه از قبیل ماهیت نامه اعمال و فلسفه تعدد آن پاسخ داده است. در ضمن به برزخ از دیدگاه عقل، فلسفه وجودی برزخ و چگونگی زندگی ارواح نیز اشاره کرده است.

پایان نامه حاضر در یک مقدمه و شش بخش سیمای حکومت پیامبراسلام(ع) را از لحاظ رفتار با مخالفان بررسی کرده است. در مقدمه از مشروعیت و مقبولیت، آزادی، قانونمداری، تسامح و تساهل، اقتدا به پیامبر(ص)، سیمای یثرب مرکز خلافت حکومت پیامبراسلام(ص)، منابع مورد استفاده (قرآن، سیره) و اقسام مخالفین پیامبر(ص) سخن رفته و موضوعات بخش های ششگانه آن به این شرح است: بخش اول، حکومت پیامبر(ص) در مدینه: تعریف حکومت، عناصر سازنده حکومت، ضرورت تشکیل حکومت در اسلام، دلایل تشکیل حکومت در اسلام، مشروعیت حکومت پیامبر(ص)، مخالفان تشکیل حکومت توسط پیامبر(ص)، دلایل تشکیل حکومت توسط پیامبر(ص)؛ بخش دوم، عدالت با مخالفان؛ بخش سوم، گفتگو با مخالفان: قرآن مکتب گفتگو، گفتگوی پیامبران با مخالفانشان، گفتگو با مخالفان در قاموس پیامبر(ص)، ابزارهای گفتگوی پیامبر(ص) با مخالفان، شیوه های گفتگو (حکمت استدلال، جدال به شیوه برتر، موعظه حسنه)؛ بخش چهارم، تساهل و تسامح؛ بخش پنجم، قانون مداری در رفتار با مخالفان؛ بخش ششم، آزادی عقیده: مفهوم عقیده و آزادی عقیده، بررسی آرای مخالفین و موافقین آزادی عقیده، دفاعی بودن جنگهای پیامبر، پذیرش جزیه غیرمسلمانان دلیل دیگری بر آزادی عقیده، ارتداد، بررسی آیات ارتداد در قرآن، بررسی موارد ارتداد در عصر پیامبر(ص).

بیست و سومین آیه از سوره شوری، آیة «مودت» یا «قربی» نام دارد. در مورد تفسیر آیة مودت بین شیعیان و اهل سنت اختلاف فراوانی وجود دارد. شیعیان این آیه را در شأن گروه خاصی از اهل بیت پیامبر گرامی اسلام| دانسته و مودت اهل بیت را به عنوان اجر رسالت بر همه مسلمانان واجب می دانند؛ ولی اهل سنت علاوه بر اختلافی که با شیعیان دارند، در تعیین مصداق آیه نیز اختلاف نظر داشته، اقوال مختلف را در این زمینه بیان کرده اند. بیشتر مفسران اهل سنت، قریش را مصداق «القربی» در این آیه می دانند و تعدادی از آنان که کم نیستند، با استناد به روایات فراوانی، مصداق این آیه را اهل بیت^ دانسته اند؛ البته جالب این جا است که هر دو گروه، مودت اهل بیت را واجب می دانند. بنابراین، مودت اهل بیت، واقعیتی انکارناپذیر است. این پژوهش، یک مقدمه و پنج بخش دارد: بخش اول در سه فصل به ساماندهی پژوهش، ضرورت و هدف تحقیق، تبیین موضوع، پیشینه پژوهش، مفاهیم کلیدی آیه (قربی، اهل بیت، عترت، اجر، الا و حسنه) و آشنایی با سوره شوری و آیه مودت پرداخته است. بخش دوم در سه فصل، جایگاه اهل بیت در نگرش مکتب اهل بیت، مصداق قربی، وجوب مودت اهل بیت، عصمت، امامت و روایات مکتب اهل بیت را مورد بررسی قرار داده است. بخش سوم، نگرش اهل سنت را در مورد آیة مودت بیان کرده است. بخش چهارم، شبهات برخی از اهل سنت را مورد نقد و بررسی قرار داده است. بخش پنجم به ویژگی های دوست داران اهل بیت، آثار محبت و مودت اهل بیت و بغض آن ها اختصاص دارد.

در این رساله بر آن بودیم که مراحل تفسیر قرآن را از آغاز نزول قرآن را از آغاز نزول قرآن تا پایان عصر تابعین پی گیری نمائیم علیهذا رساله را به سه فصل تقسیم نمودیم. فصل او ل نظر می نماید به چگونگی تفسیر در عهد پیامبر (ص)، در این فصل مباحث مهمی چون ویژگیهای تفسیر نبی اکرم (ص) و تعیین مقدار آیات تفسیر شده، و مقدار مرویات تفسیری آن حضرت مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اقوال برخی از علماء اهل سنت مورد انتقاد قرار گرفت و به آن پاسخ داده شد، فصل دو م آن نگاهی دارد به تفسیر در عهد صحابه، و ویژگیهای تفسیر صحابه، و معرفی صحابه مشهور در تفسیر و ذکر منابع و روش آنان در تفسیر قرآن پرداخته شد، همچنین در این فصل بحث رجوع صحابه به اهل کتاب در تفسیر قرآن مورد نقد و بررسی قرار گرفت و بدان پاسخ داده شد. فصل سوم آن اختصاص دارد به تفسیر در عهد تابعین، در این فصل نیز مباحث مهمی چون منابع تابعین در تفسیر قرآن و موضع آنان نسبت به تفسیر برأی و ویژگیهای تفسیر در عهد تابعین و... معرفی شاگردان مدارس مشهور تفسیر در عهد تابعین مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

بررسی سنّت های الهی در کیفر و پاداش می باشد. پایان نامه در ضمن 4 بخش به تبیین این سنّت ها از منظر قرآن و روایات می پردازد. نویسنده این پاداش ها و کیفرها را منحصر به آخرت نمی داند بلکه قلمرو آن را عامّ و هم در دنیا و هم در آخرت می شمرد. نویسنده سنّت پاداش و کیفر را تجلّی حکمت و عدالت و غایت خلقت انسان می داند. وی سپس به تشریح این پاداش ها و کیفرها اعمّ از مادّی و معنوی می پردازد و پاداش هایی چون توسعه در روزی، سامان یافتن زندگانی فردی و اجتماعی، رفع مشکلات مادّی و شرح صدر، آرامش و برخورداری از علم و حکمت را از جمله این پاداش ها می شمرد و بلاها و شرور، اختلافات اجتماعی، عذاب استیصال و سرانجام گرفتاری به دوزخ و عذاب های آن را به عنوان کیفر اخروی ذکر می نماید.

اهل بیت(ع)، به عنوان مفسران تأیید شدة الهی، چگونه قرآن را تفسیر کرده اند؟ پاسخ کامل به این پرسش مستلزم آن است که بدانیم آن بزرگواران بر اساس کدام اصول و مبانی و با بهره گیری از چه ابزاری و مراجعه به کدام منابع، به تفسیر پرداخته اند. در این تحقیق نشان داده شده است که اصول تفسیر اهل بیت(ع) بر سه ویژگی الهی بودن ، هدایتگری وجاودانگی قرآن بنا شده است. و آن بزرگواران با بهره گیری از ابزار فهم و مراجعه به منابع قرآن و سنت پیامبر(ص) به تفسیر قرآن پرداخته اند.

در این پژوهش که به "بررسی اعجاز قرآن" اختصاص دارد برای اولین بار کوشش شده است تا باجمع‌آوری و بررسی تطبیقی دیدگاه‌های دو دانشمند بزرگ قرآنی، علامه طباطبائی; و آیت الله معرفت;، این ویژگی منحصر به فرد قرآنی به تفصیل – و البته با بضاعت نگارنده- تبیین شود. بنابر این فصول پنج گانه زیر طراحی شده است:درفصل اول، "کلیات" پژوهش است، که پس از بیان مسائل بنیادین پژوهش بانگاهی گذرا بر زیست‌نامه‌ی آن دو بزرگوار پرداخته شده است. آن‌گاه معنای لغوی واصطلاحی"اعجاز"بررسی شده است.از فصل دوم به بعد، کوشش شده است تا مهم‌ترین وجوه اعجازمعرفی و بررسی شود، که نخستین آن – بی‌تردید- "اعجاز بیانی"است؛ فصل دوم، اعجاز بیانی را از دیدگاه علامه و آیت الله در بردارد،که مفهوم، پیشینه، ابعاد و جنبه‌های اعجاز بیانی و در پایان مهم‌ترین شبهات این حوزه تحلیل و بررسی شده است. فصل سوم، به یکی دیگر از وجوه اعجاز، "اعجازعلمی"پرداخته شده است، در این میان علاوه بر بیان مفهوم، پیشینه، و نظریات علامه وآیت الله، سعی شده است تا نظریات مهم دیگر نیز به اشارت معرفی شود. به هر روی گستره‌ی وسیع آیت الله در پردازش، تبیین و ارائه‌ی شواهد کافیدر میان مجموعه‌نگاران علوم قرآنی برجسته می شود. فصل چهارم، به یکی دیگر از جنبه‌های اعجاز؛ که البته شاید به راحتی نتوان برای آن پیشینه‌ای دامنه‌دار را جستجو کرد، یعنی "اعجاز تشریعی" پرداخته شده است. که باید آن را بیش‌تر در میان پژوهش‌هایارزنده و خجسته محققان معاصر جستجو کرد؛ علامه و آیت الله نیز بدان استدلال کرده‌اند، و آن را از برجسته‌ترین جنبه‌های اعجاز قرآن برشمرده‌اند.در نهایت در فصل پنجم "خاتمه ونتیجه گیری"، نتایج کلی پژوهش، که برآیند نظریات این دو اندیشمند قرآنی در "اعجازقرآن" منعکس شده است.