جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هرمنوتیک رشته ای نوظهور در حوزه تفکر مغرب زمین است وپیشینه آن به نهضت اصلاح دینی و عصر روشنگری باز می گردد . این شاخه در دهه های اخیر رونق یافته است و در کنار معرفت شناسی، فلسفه تحلیلی و زیبایی شناسی، شأن فلسفی ویژه ای احراز کرده است؛ به گونه ای که می توان ادعا کرد از دهه هفتم قرن بیستم، هرمنوتیک به وجهه غالب تفکر فلسفی معاصر غربی تبدیل گشته و بر دیگر گرایش های نظری تفوق یافته است. تقریبا در نیمه دوم قرن بیستم، برخی از متفکرین و نظریه پردازان حوزه ادبیات، تحت تاثیر دستاوردهای پربار هرمنوتیک فلسفی، ضرورت تکوین «هرمنوتیک ادبی» و یا «رویکرد هرمنوتیکی به متون ادبی» را ارائه کرده و با نگرش ها، و راه کارهای مختلفی پا به عرصه این مقوله نهادند. برخی از آنها مانند روبرت یاوس و امبرتو اکو، خود از بنیان گذاران دبستان ادبی به حساب می آیند، که با تلاششان سعی دارند تا گستره نقد ادبی را به کمک پرسش های جامع هرمنوتیکی وسعت داده تا از این طریق، آنها اعتبار نظریه ها و اندیشه های خود را مورد نقد و بررسی قرار دهند. در این مقاله نویسنده برآن است تا به بررسی منتخبی از مهم ترین رهیافت ها و نظریه های هرمنوتیک ادبی، مناسبات آن با سایرتئور های مشابه علوم انسانی، و برداشت های مختلف از وظائف و کارکردهای آن بپردازد و سوالاتی نیز در مورد توان آشتی پذیری هرمنوتیک با روش های تاویل متن و نظریه های نقد ادبی مطرح می کند.

-

سبک‌شناسی به عنوان یکی از علوم ادبی، تلاش برای بررسی دقیق آثار ادبی در دوره‌های مختلف است. نثر فارسی با توجه به زبان، دوران تاریخی، نگرش نویسنده، موضوع مطرح شده و غیره به انواع متفاوتی تقسیم می‌شود. در پیدایش زمینه‌های خلق نثر، مسائل اجتماعی، فرهنگی و سیاسی نقش مهمی دارد.بررسی‌های ما نشان می‌دهد که نگرش نویسندگان متون تاریخی دوران صفویه به گونه‌ای است که به جهان بر اساس آموزه‌های مذهب شیعه می‌نگرند. تأثیر این دیدگاه بر زبان و موضوعات مطرح شده در آثار نویسندگان این دوره به طور محسوس جلوه-گر است. هدف ما در این پژوهش، این است که بر اساس علم سبک‌شناسی، کتب تاریخی عصر صفویه را در سه سطح زبانی، فکری و ادبی مورد بررسی قرار داده و بر اساس یافته‌های حاصل از این بررسی، هر ویژگی را که از بسامد بالاتری برخوردار بود به عنوان ویژگی سبکی این کتاب‌ها، بیان کنیم.

پژوهش حاضر ترجمه و نقد چهار فصل از کتابحدیث، میراث محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در قرون میانه و دنیای جدیدنوشته آقای جاناتان براون؛ اسلام شناس آمریکایی است. وی که تحت تأثیر آموز‌های غنی و عمیق اسلام به این آیین گرویده است، با مسافرت به کشورهای عربی، إسلامی و فراگیری زبان‌های شرقی مطالعات زیادی در تاریخ إسلام، قرآن و حدیث داشته و مقالات و کتب زیادی از وی منتشر شده است. وی در تحقیقات و تألیفاتش در مورد إسلام رویکردی مثبت و در عین حال بی‌طرفانه دارد..محورهای اصلی دیدگاه‌هایآقای براون در چهار فصل اول کتاب از این قرار است:وی در ابتداء به تعریف حدیث و برخی دیگر از واژه‌های مرتبط پرداخته و دلایل حجیت آن را با اشاره به آیات قرآنی و عصمت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) بیان می‌کند. او معتقد استهر چند که حدیث از لحاظ إعتبار دومین منبع إسلامی است، به لحاظ جامعیت و گستردگی موضوعات بر قرآن کریم مقدم است.او قرآن را منبع جامع برای پاسخ‌گویی به همه نیازهای مسلمین نمی‌داند.در فصل دوم با إشاره به تلاش‌های صحابه در ضبط و ثبت سخنان پیامبر، شروع تدوین حدیث را از زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) دانسته و أحادیث منع را غیر قابل إعتماد معرفی می‌کند. وی بدون إشاره به تلاش خلفاء به عدم تدوین و ترویج حدیث پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) تلاش‌های اولیه تابعین و دانشمندان بعدی در تدوین صحیفه‌ها، مصنّف‌ها، مسندها، و در نهایت سنن و صحیح‌ها را ذکر می‌کند. در فصل سوم پدیده جعل و وضع حدیث را بررسی کرده و آغاز گسترده جعل را به اواخر قرن اول هجری منتسب می‌کند. او شیعیان و طرفداران معاویه را از عمده‌ترین عوامل جعل حدیث می‌داند. سپس به تلاش مسلمین در پالایش أحادیث از مجعولات و ابداع شیوه‌های نقد سند و محتوای روایات می‌پردازد. در فصل چهارم حدیث شیعه و پیدایش و ماهیت آن را معرفی می‌کند. او معتقد است حدیث شیعه بعد از غیبت کبری شکل جدی به خود گرفته است. او به معرفی جوامع اولیه و ثانویه حدیث شیعه پرداخته و بر این نکته تأکید می‌کند که شیعیان در تدوین کتب شرح الحدیث، رجال و درایه همانند أهل سنت توفیق زیادی نداشته‌اند.این نوشتار در سه بخش تنظیم شده است: در بخش اول کلیات پایان‌نامه ارایه گردیده و در بخش دوم ترجمه چهار فصل کتاب براون قرار داده شده است و بخش سوم این پژوهش به نقد فصل‌های دوم و سوم کتاب إختصاص داده شده است. در این بخش سعی شده است مهم‌ترین دیدگاه‌های نویسنده در مورد جعل حدیث و برخی از ادعاهای او درباره حدیث شیعه تحلیل و نقد گردد.برخی از دیدگاه‌های نویسنده که در این بخش مورد نقد واقع شده‌اند از این قرار است: نقش شیعه در آغازه جعل حدیث، عدم وجود جعل گسترده در زمان حیات اصحاب پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم)،برخورد ملایم دانشمندان رجالی أهل سنت با راویان شیعی، نبود نقد محتوایی أحادیث میان قدماء، فقدان پیشینه قوی حدیثی در میان شیعه، تشکیک در إصالت برخی از کتب حدیثی شیعه همچون نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه، متأثر بودن شیعه از معتزله، عقب بودن شیعه از أهل سنت در فقه الحدیث و نقد الحدیث و برخی از اشتباهات جزیی وی.

برای شناخت هر اثر ادبی و پدید آورنده آن، می توان از ساحت های گوناگون تاریخی، اجتماعی، روان شناسی، فنی ، لغوی، علمی و اعتقادی بدان پرداخت هر کدام از این ساحت ها منجر به کشف زاویه ای از زوایای پنهان هر اثر وصاحبآن می شود که البته هر کدام شیوه خاص و گاه گوناگونی را در بررسی و تحقیق می طلبد. یکی از این شگردها، تتبع در اثر ادبی اوست.درواقع برخی از آثار می توانند صادق ترین ترسیم کننده واقعی زندگی فردی و اجتماعی پدیدآورنده آن باشد و تابلویی جاندار،متحرک و گویا از شخصیت نویسنده یا شاعر در مقابل دیدگان ما به نمایش بگذارد. در این تحقیق به عنوان فرهنگ تشبیه سعی شده است به بررسی تشبیه در دیوان شاعر پرداخته تا به شناخت بهتری از اثر و سازنده اش دست یافت. این پژوهش شامل بخش های زیر است: پس از ارائه سوالها ضرورت ، پیشینه،اهداف،کاربرد تحقیق و... وارد بخش بعدی شده و در آنجابه زندگینامه شاعر وفعالیتهای سیاسی،اجتماعی و ادبی او، بررسی افکار و شعر اوپرداخته و سپس تشبیه و انواع آن را توضیح داده و ابیات تشبیه دار دیوان به ترتیب صفحهآورده شد. بعد از ذکر ابیات تشبیه دار فراوانی انواع تشبیه را در نمودارهای مختلف نشان داده و با یکدیگر مقایسه شده است. در پایان بر اساس نمودارها و فراوانی داده ها نتیجه گیری کرده و به تواناییها و نمودهای مختلف ادبی وهنری شاعر پرداخته و انواع مشبه، مشبه به وادات تشبیه بر اساس ترتیب الفبایی در جدولهای مختلف برای دسترسی آسان دانش پژوهان ارائه شده است. 1-1-

التفات به عنوان یکی از شگرد‌ها و آرایه‌های ادبی در بیشتر کتاب‌های بلاغی عربی و فارسی به صورت انتقال گوینده از خطاب به غیبت و بر‌عکس تعریف، و انواع محدودی برای آن بر شمرده شده است. هر یک از این انواع، قابل بررسی در یکی از حوزه‌‌های علوم بلاغت (معانی و بدیع) و دستور می‌باشد. بی‌تردید عرب جاهلی پیش از نزول قرآن، با موازین و معیار‌های ادبی آشنایی داشته است، اما شناخت این آرایه‌ی ادبی مدیون پژوهش‌های بلاغیون مسلمان در اثبات اعجاز کلام الهی است. در تأثیر‌پذیری بلاغت فارسی از بلاغت عرب تردیدی نیست، اما شواهدی دال بر وجود این آرایه‌ در متون ادبی قبل از اسلام چون گات‌ها، درخت آسوریک و... دیده می‌شود که نشان از قدمت این آرایه در ادب فارسی دارد. جدا از بلاغیون و ادبا، زبان‌شناسان نیز سعی در توصیف شیوه‌های بیان ادبی با روش‌ها و مفاهیم خود داشته‌اند. از این رو، می‌توان در تبیین کارکرد‌های بلاغی التفات، از مفاهیم ویژه‌ی زبان‌شناسی همچون؛ برجسته‌سازی، هنجار‌گریزی، آشنایی‌زدایی یاری جست و از التفات به عنوان یکی از ابزار‌هایی که منجر به ساختار‌شکنی می‌شود، نام برد.این پژوهش بر آن است تا ضمن بررسی تطوّر تاریخی این آرایش کلامی در ادب فارسی، با نگاهی به ادب عرب و نیم‌نگاهی به ادب غرب، نارسایی‌ مطالب مربوط به التفات را آشکار ساخته و با در نظر داشتن توسعه معنایی آن، تعریف جامعی از این شگرد ادبی ارائه دهد و انواع چند‌‌گانه‌ی آن را در قالب واگردانی‌های دستوری، خطابی، بافتی، معنایی و... بر‌شمارد. در نهایت پژوهش حاضر، التفات را هرگونه تغییر و دگرگونی خلاف عادت در روال عادی کلام می‌داند که با عملکرد بر محور عمودی شعر، ضمن اقناع حس زیبایی‌شناسی مخاطب، با درنگ و تأمّلی که ایجاد می‌کند، همانند زنجیره‌ای، ابیات را به یکدیگر پیوند داده و بر انسجام کلام می‌افزاید.