جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «تاریخ ابن خلدون» که نگارش آن در دهه های پایانی سده هشتم هجری از سوی تاریخ نگار، اندیشمند، جامعه شناس و فیلسوف نامدار تاریخ اسلام، عبدالرحمن بن خلدون ( ۸۰۸-۷۲۲ ه . ق ) انجام پذیرفت از جمله مشهورترین، مهم ترین و ارزشمندترین مجموعه های مفصل تاریخ عمومی به شمار می آید. در این کتاب، ابن خلدون بسان مورخان پیشین، تاریخ را تنها از لحاظ ظاهر که عبارت از جمع آوری حوادث و وقایع رخ داده در طول زمان است بررسی و بازبینی نکرد، بلکه از منظر بررسی علل و منشا پیدایش حوادث و رویدادها نیز آن را مورد تفقد قرار داد. آنچه روشن است، ابن خلدون در این کتاب با قریحه انتقادی عالی خویش نه تنها کوشید وقایع تاریخی را با استخراج و بیرون کشیدن علل جزیی رخدادها و حوادث درک و تفسیر کند، بلکه سعی کرد رویدادهای تاریخی را از طریق طرح و تدوین تاریخ علمی و مبتنی بر اصول صحیح نقادی و همچنین با مرزبندی قوانین تاریخ و توجه به تطور آن مرتبط با جغرافیای انسانی و مظاهر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تبیین کند.

کتاب «تاریخ ابن خلدون» که نگارش آن در دهه های پایانی سده هشتم هجری از سوی تاریخ نگار، اندیشمند، جامعه شناس و فیلسوف نامدار تاریخ اسلام، عبدالرحمن بن خلدون ( ۸۰۸-۷۲۲ ه . ق ) انجام پذیرفت از جمله مشهورترین، مهم ترین و ارزشمندترین مجموعه های مفصل تاریخ عمومی به شمار می آید. در این کتاب، ابن خلدون بسان مورخان پیشین، تاریخ را تنها از لحاظ ظاهر که عبارت از جمع آوری حوادث و وقایع رخ داده در طول زمان است بررسی و بازبینی نکرد، بلکه از منظر بررسی علل و منشا پیدایش حوادث و رویدادها نیز آن را مورد تفقد قرار داد. آنچه روشن است، ابن خلدون در این کتاب با قریحه انتقادی عالی خویش نه تنها کوشید وقایع تاریخی را با استخراج و بیرون کشیدن علل جزیی رخدادها و حوادث درک و تفسیر کند، بلکه سعی کرد رویدادهای تاریخی را از طریق طرح و تدوین تاریخ علمی و مبتنی بر اصول صحیح نقادی و همچنین با مرزبندی قوانین تاریخ و توجه به تطور آن مرتبط با جغرافیای انسانی و مظاهر اقتصادی، سیاسی و اجتماعی تبیین کند.

یکی از ادوار مهم و بحث برانگیز تاریخ اسلام ، مقطع زمانی مقارن با زمامداری دودمان عباسی بر سریر خلافت اسلامی است و در این میان، سال‌های 132 تا 232 هجری قمری که مصادف با دوره اول حاکمیت عباسیان است، از اهمیت مضاعفی برخوردار است. در این دوره، که عصر عصر طلایی تمدن و فرهنگ اسلامی به شمار می‌رود، طرفداران آل علی(ع) و منجمله ایرانیان نقش و جایگاه مهمی در تحولات سیاسی و اجتماعی داشتند. شماری از ایرانی ها که آرزوی استقلال و برپائی حکومت آرمانی را در سر داشتند، دست به شورش زدند و جنبش‌هایی را پدید آوردند که دستگاه خلافت را با چالشهای جدی روبرو ساخت. از آن سو ، علویان هم که مشتاق تاسیس نظام ایده آل خود بر مبنای جهانبینی تشیع بودند ، قیام مسلحانه را تنها راه رهائی از سلطه خلفای بغداد دانستند و در دوره اول عباسى، قیام هاى متعددى را به راه انداختند و مشروعیت سیاسی خلیفگان بنی عباس را به چالش کشیدند. گرچه قیام علویان در خراسان، حجاز، عراق و..، به دلیل علاقه مردم و خاصه ایرانیان، و نیز ستمگری عمال عباسی، با استقبال عمومی مواجه شد؛ اما غالباً با شکست روبرو شد و نتوانست عباسیان را ساقط کند یا کیش شیعه را رسمیت تمام بخشد. این پژوهش بر آن است تا بر پایه شیوه رائج در تحقیقات نظری و به کمک مطالعات کتابخانه ائی، داده های استخراج شده از متون و اسناد تاریخی را سنجش و غربالگری نماید و به کمک روش های استدلالی و تحلیلی ، گزیدهیافته های معتبر و موثق را در قالب تدیون یک پایان نامه تحصیلی در دسترس جامعه علمی قرار دهد. نتیجه حاصل از پژوهش بر این نکته تاکید دارد که عوامل سیاسی و اجتماعی نظیر:سرکوب شدید عباسیان، مدیریت ناکارآمد قیام ، فقدان تشکیلات منظم و نیز عوامل موثر موقعیتی و اقتصادی دیگر مانند : زمان و مکان نامناسب بروز قیام ها ، نداشتن تدبیر جنگی و مشکلات هزینه ائی و..در شکست و ناتوانی قیامهای علویان در این مقطع نقش اساسی داشته است. لذا در بررسی قیامهای آل علی در دوره اول عباسی ، باید نقاط ضعف معارضان و جنبه های اقتدار و توانمندی دولت بنی العباس ملاحظه و تحلیل گردد.کلید واژگان:علویان ، عباسیان ، جنبش ها ، آسیب شناسی، سده های دوم و سوم ه.ق

انقلاب عباسیان حاصل نیم‌قرن تلاش رهبران عباسی و داعیان آنان جهت دست‌یابی بر قدرت بود. از عباسیان می‌توان به عنوان یکی از زیرک‌ترین سیاستمدران تاریخ جهان اسلام یاد نمود. آنان با آن‌که در مخفی‌گاهشان در حمیمه شام از هرگونه ابزار سیاسی و نظامی محروم بوده و در شرایط نیمه تبعید می‌زیستند، اما در گام نخست، وارث میراث معنوی کیسانیه شده، سپس با استفاده از ابزار داعیان عباسی و انتخاب شعار «الرضا من آل محمد» تمامی مخالفان امویان را به دور خویش گرد آورند. هرچند ایرانیان تنها حامی عباسیان نبودند، اما به یقین مهم‌ترین طرفدراران آنان به شمار می‌رفتند. زیرا ایرانیان در طول خلافت امویان علاوه بر تحقیر به شدت مورد استثمار آنان قرار گرفتند و این مسئله یکی از دلایل اصلی پیوند گرو‌ه‌های ناراضی ایرانی از امویان و دلیل پیوستن به عباسیان بود. در این زمان بسیاری از نخبگان جامعه ایرانی و عرب به صورت پر شور به نهضت عباسی پیوستند و دولت عباسیان بر پایه این باورمندان راستین عباسی شکل گرفت. با وجود نقش انکارناپذیر نخبگان ایرانی و عرب در تأسیس خلافت عباسی، از نظر رهبران نخستین عباسی، این نخبگان تهدیدی جدی در جهت تثبیت قدرتشان به شمار می‌رفتند؛ از این رو همانند رهبران انقلابی مدرن به حذف معماران اصلی دولت تازه تأسیس شان دست زدند. عباسیان در گام نخست از این رهبران برای تأسیس بهره بردند و در گام بعدی به حذف‌شان پرداختند. در دوره تثبیت نیز از چهره‌های کم اهمیت‌تر ایرانی و عرب بهره می‌جستند، اما این مسئله دلیلی بر اعتمادشان بر نیروی‌های جدید نبود و در نهایت به حذفچهره‌های شاخص سیاسی دست می‌زدند. عباسیان علاوه بر حذف نخبگان موثر ایرانی نظیر؛ ابومسلم با جنبش‌های ایرانی که به بهانه خونخواهی ابومسلم شکل گرفته بود، با خشونت برخورد نمودند. آنان این رفتار سیاسی را با علویان و خوارج نیز به کار گرفتند و با این اقدامات خود توانستند به تثبیت قدرت خود دست زنند. پایان نامه حاضر به روش تاریخی و به شیوه مطالعات توصیفی - تحلیلی با مراجعه به کتابخانه‌ها نگارش شده است. با توجه به تحقیقات انجام شده در این زمینه می‌توان به این نتیجه رسید، عباسیان در مراحل دست‌یابی به قدرت از سیاست «ماکیاولی» در جهت تأسیس و تثبیت قدرت استفاده نمودند، لذا هر جریانی اعم از ایرانیان و اعراب که موجب تزلزل قدرتشان را فراهم می‌نمودند، از سر راه برمی‌داشتند.