جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مجموعه فرهنگی مذهبی مجموعه ای است که به فعالیتهای فرهنگی مرتبط با معنویت یک جامعه، منطبق با عقاید و باورهای مذهبی افراد آن می پردازد.چنین مجموعه ای علاوه بر دارا بودن پتانسیل های بسیار قوی مذهبی، کارکردهای فرهنگی فراوانی را نیز ارائه خواهد داد تا درحقیقت بتوان نیاز جامعه صنعتی به تصفیه روحی و معنوی را در قالب اینکارکردها پاسخ داد. باید گفت مجموعه فرهنگی و مذهبی در شکل صحیح خود در حقیقت چیزی جز یک مسجد به هنگام شده و منطبق با نیازهای جامعه امروز نیست. مساجد درطول تاریخ شکل گیری و تکامل خود جایگاه فعالیتهای اجتماعی جامعه اسلامی بوده اند که مرتبا خود را با نیازهای جامعه منطبق کرده اند در سالهای اخیر به علت گسترش فعالیتهای اجتماعی چنین امری تا حدی نادیده گرفته شده است ولی مجموعه مطالعه و طراحی شده فوق، پیگیری و شناسایی نیازهای اجتماعی امروزی و تزریق آن به یک مجموعه مذهبی است که ماحصل آن مجموعه ای فرهنگی و مذهبی خواهد بود. این طرح شامل سه بخش عملکردی عمده به قرار زیر است: 1-بخش مذهبی و زیارتی. 2-بخش فرهنگی.3-بخش تجاری وخدماتی. که هر بخش خود مجموعه ای دسته بندی شده از عملکردهای مختلف است که هر کدام قسمتی از نیازها و کارکردهای مجموعه را تامین می کند. بخش مذهبی و زیارتی شامل حرم مطهر علی بن مهزیار اهوازی، صحن و بست های اطراف حرم و همچنین مسجد و مصلای مجموعه است. بخش فرهنگی مجموعه فوق نیز شامل کتابخانه، موزه، مرکز تحقیقات علوم اسلامی و همچنین سالن اجتماعات و آمفی تاتر می باشد. بخش خدماتی و تجاری مجموعه مشتمل بر قسمتهای مختلفی از جمله بخش های تجاری، قسمتهای اداری مجموعه، درمانگاه، دارالضیافه، زائر سرا، رستوران، بانک ، بازارچه کتاب، پارکینگ و سایر فعالیتهای خدماتی است. در طراحی مجموع فوق سعی گردیده است ضمن حفظ استقلال هر بخش عمده و عدم تلاقی عملکردهای کلان بخش ها با یکدیگر، روحیه همکاری و هماهنگی و ارتباط منطقی بین بخشها ایجاد و حفظ گردد چنین خصوصیتی می تواند سبب جامعیت و یکدستی مجموعه گردد و مانع از پراکندگی عملکردی مجموعه شود به صورتی که کلیت مجموعه دچار خدشه نگردد و هر یک از اجزا در کلیت طرح به گونه ای مجزا طراحی گردیده است.

موبد نام عمومی پیشوایان زرتشتی است. این واژه که پیش از ظهور زرتشت نیز رایج بوده، در فارسی باستان به صورت مگو(mogu) و در اوستا مغو(moghu) آمده و به مرور زمان تبدیل به موبد شده است. در ایران باستان موبدان همواره یکی از مراتب برجسته‌ی جامعه به شمار آمده و در بطن اجتماع نفوذی فوق‌العاده داشتند. این امر به خوبی در مشهورترین حماسه‌ی ملی ایران نمود یافته است و به حدی اهمیت دارد که با بررسی نقش و جایگاه موبدان در شاهنامه، چگونگی ارتباط دین و حکومت در ایران باستان مشخص می‌شود. با توجه به این پژوهش، موبدان در شاهنامه از همان ابتدا، به عنوان یک مرجع معتبر در همه‌‌ی عرصه‌های اجتماع حضور دارند. اما نقش‌آفرینی آن‌ها در بخش تاریخی پررنگ‌تر است؛ چرا‌که حیات واقعی موبدان با ظهور زرتشت آغاز می‌شود‌ و آن‌ها با پذیرش آیین جدید قدرت بیشتری می‌یابند. این نفوذ در دربار ساسانیان به اوج می‌رسد. خویشکاری موبدان در شاهنامه، منحصر به اجرای مناسک دینی و روایت داستان‌ها نیست. این طبقه هم در اداره‌ی کشور اختیارات گسترده‌ای دارند، هم از نظر علمی سرآمد زمان خویش هستند و هم تعلیم و تربیت به عهده‌ی آن‌هاست. برخی از کارکردهای موبدان همچون نظارت بر امور اقتصادی و پرچم‌داری در جنگ‌ها از دید محققان پنهان مانده بود که با بررسی ابیات شاهنامه اطلاعات خوبی در این زمینه به دست آمد. شایان یادآوری است موبد در شاهنامه اطلاق عام است و همیشه به معنای عالم دینی نیست. واژه‌ی موبد در شاهنامه توسع معنایی یافته و گاهی به معنای دانا و خردمند به کار رفته است. نگارنده در این پایان‌نامه می‌کوشد نقش و جایگاه موبدان را در شاهنامه، ذیل دو مبحث صفات و ویژگی‌ها و کنش‌ها وخویشکاری‌ها بررسی نماید.

جامعه، نقطه‌ی آغاز و پیدایش جرم انگاری است؛ زیرا که غایت جرم انگاری نیز برقراری نظم و عدالت در جامعه است. اما برای شناخت و درک ریشه های جامعوی جرم، نخست باید جامعه را شناخت و سپس نوع نگرش را به حقوق روشن نمود.جامعه مجموعه‌ی تضاداندیشه ها و منافع است. این تفاوت ها با سازوکارهای مشخصی چون نهادهای مدنی،احزاب و انتخابات به یکدیگر پیوند می خورند و پایداری اجتماع را تضمین می نمایند. بنابراین جرم برآمده از آن نیز باید پشتیبان این تکثرگرایی و دموکراسی باشد.از میان مبانی حقوق، مدلی ترکیبی‌، الگوی ارائه شده‌ی پایان نامه است. این مدل در عین هویت بخشی به ساختار و کارکردهای دولت و حقوق اولیه‌ی شهروندان، به بهترین شکل، جانب اجتماع و خواست های‌اش را حفظ می نماید. ادامه‌ی پژوهش پس از ورود به بدنه‌ی اصلی کار یعنی جست و جوی ریشه های جرم در جامعه ادامه پیدا می نماید. اخلاق، دین و دولت(حاکمیت) این ریشه‌ها هستند. در هر یک از این موضوعات، به تقسیم بندی ها و بررسی موضع و اندیشه‌ی بشر در طول تاریخ در مقابلمسائل یاد شده پرداخته شده است. در بررسی گونه‌های اخلاق و کاردکردهای آن، اخلاقی مدنظر قرار گرفته است که مبنا را بر آزادی افراد در خلوت خود و افعال غیر اخلاقی غیر ضرری قرار داده است. اخلاق گرایی قانونی یا جرم انگاری افعال غیر اخلاقیِ غیر ضرری، به دلیل حدود نامشخص، ابهام و تفسیربردار بودن آن موجب بی اعتباری جرم و تنگنای آزادی های فردی خواهد شد. هم چنین بررسی و تجزیه و تحلیل دین، از مباحث مهم پایان نامه است. با بررسی سطوح دین(ایمان، اعتقاد و احکام)دریافته می شود که دینِ امروزی تغییرشکلی اساسی نسبت به ساختار کهن خود داده است.دین، اکنون به باورها و اعتقادات شخصی عقب کشیده است. جرم انگاری، صرفا بر اساس باورهای دینی موجب ورود و تعیین تکلیف برای اعتقادات افراد و یک سونگریِ اجباری باورهای قلبی ایشان خواهد شد. پافشاری بر زنده نگاه داشتن احکام دینی نیز، بی آن که دگرگونی ای در آن ها صورت بگیرد، به ایستایی جرم انگاری و جمود قانون می انجامد. سرآخر به نقشدولت در جرم انگاری پرداخته شده است. گفت و گو ازتمایلات و بایسته های اجتماعیِ جرم انگاری، بی آن که به مبانی دولت پرداخته شود، امری ناقص خواهد بود. این دولتیمدرن و برخاسته از اجتماع است که با ساختارهای مردمی خود، خواست اجتماع رادر اخلاق،دین، آداب و رسوم و... به قانون می نشاند. دولتی که منشا و مقصود خود را از جای دیگر – غیر از جامعه- بداند، نمی تواند مقنن جرم انگاریِ جامعوی باشد.در مجموع، جرم برخاسته از اجتماع است و دولتی که نماینده‌ی جامعه محسوب می شود می بایست بر اساس تحولات اجتماعی و تمایلات جامعه، دست به جرم انگاری و البته تغییر آن بزند.

اسلام دینی است که در ماهیت و ذات خود ویژگی سیاسی و بین‌المللی دارد. وجود احکامی در مورد دارالاسلام و دارالحرب و چگونگی تعیین حدود و ثغور سرزمین های اسلامی و در نتیجه برقراری روابط با بلاد همسایه، چگونگی رفتار در جنگ‌‌ها، نحوه برخورد با اسرای جنگی و نیز نامه‌نگاری‌های معروف پیامبر گرامی اسلام در دعوت پادشاهان همسایه به اسلام و مذاکره با آنها همگی نشانگر ماهیت بین‌المللی دین اسلام است که با این احکام تلاش می‌شده است که به یک نظام بین‌المللی فراگیر و عادلانه دست یابد. فارغ از این، احکام دین مبین اسلام در ابعاد به ظاهر کاملا عبادی خویش نیز ماهیت سیاسی و بین‌المللی خود را حفظ نموده است. نمود این مساله در نماز جمعه و مراسم حج دیده می‌شود. برگزاری حج در هر سال مانند کنگره‌ای از مردم کشورها و مناطق مختلف جهان است که می تواند کارکردهای مهم و تاثیرگزاری در روابط بین‌الملل داشته باشد. از جمله این کارکردها می توان به فراهم نمودن زمینه های همکاری و ارتباطات فرهنگی بین ملل مختلف و تعاملات در رفع مشکلات منطقه ای و جهانی را نام برد. با این وجود در نظریات جریان غالب روابط بین الملل به نقش دین و به ویژه دین اسلام و تاثیر آن بر روابط بین الملل توجه نشده است. در این تحقیق دغدغه نگارنده حول این موضوع و چگونگی آن است. در واقع هدف این تحقیق آن است که با استفاده از رویکرد اسلامی روابط بین الملل به بررسی تاثیر ابعاد سیاسی حج در نظام بین الملل بپردازد. فریضه اصلی این پژوهش عبارت است از اینکه "فریضه اسلامی حج از طریق ایجاد زمینه های همکاری در میان ملل مسلمان نوعی تعامل و نظام منطقه ای و فرامنطقه ای اسلامی به وجود می آورد و از این راه می تواند به صلح و همکاری بیشتر در روابط بین کشورها و ملل گوناگون منجر گردد."

انتخاب شیوه مناسب تبلیغی همواره از دغذغه های اصلی مبلغین دین بوده است با ظهور فناوری های نوین ارتباطی، این سوال ایجاد می شود که آیا با وجود رسانه های جدید، ادامه تبلیغ به شیوه سنتی کارآمد هست؟ یا بر مبلغین لازم است که سراغ شیوه های نوین رفته و با تبلیغ سنتی وداع نمایند. ما معتقدیم تبلیغ سنتی دین به دلیل برخورداری از ارتباط چهره به چهره و مستقیم همچنان بهترین شیوه تبلیغی محسوب می شود که بر پایه فرهنگ و ارزش های های موجود جامعه بوده و به دلیل ویژگی های منحصر به فرد آن در مقایسه با تبلیغ رسانه ای از اثرگذاری عمیق تر و ماندگارتر برخورداراست. در این تحقیق به روش تحلیلی توصیفی و با مراجعه به کتاب ها، پایان نامه ها و مقالاتی که ارتباط مستقیم با تبلیغ داشته اند و همچنین بهره گیری از متون جامعه شناسی، روانشناسی اجتماعی و ارتباطات که امکان بهره گیری از آن ها در جریان فعالیت تبلیغی فراهم بود؛ عمل نموده و همچنین با بهره گیری از مشاهدات عینی نگارنده که در طول چندین سال تجربه تبلیغی، و برای یافتن راهکارهای کارآمدتر نمودن و آسیب شناسی تبلیغ صورت گرفته است به تدوین تحقیق اهتمام نمودیم. در این تحقیق به دست آمد که تبلیغ سنتی دین به دلیل ویژگی ارتباطی چهره به چهره، تناسب بیشتری برای انتقال پیام های دینی داشته و اقتضائات رسانه ها، زمینه کمتری برای تبلیغ مستقیم فراهم می نماید.و این شیوه همچنان دارای کارکردهای فراوان در عرصه فردی، گروهی و سازمانی می باشد. با نگاهی دوباره به کارکردها و بایسته های این شیوه و آموزشی نمودن تبلیغ، زمینه بهره گیری از پتانسیل های عظیم آن در فعالیت های گروهی و جنبش های اجتماعی و همچنین مقابله با جنگ نرم دشمنان فراهم خواهد شد. بنابراین پیشنهاد می شود که حوزه های علمیه تمرکز اصلی خود را بر تبلیغ سنتی قرار داده و با ارائه آموزش های لازم به مبلغین و برنامه ریزی جامع جهت ایجاد جریان های فرهنگی در کشور که در نهایت به صیانت و تقویت ارزش های اصیل اسلامی منجر خواهد شد؛ اقدام نمایند.

دین، روش ویژه‌ای در زندگی است که سعادت و صلاح دنیوی انسان را هماهنگ و همراه با کمال اخروی و حیات حقیقی و جاودانی او تامین می‌کند. معارف اسلام شامل اعتقادات، اخلاق و احکام عملی در سطوح مختلف فردی و اجتماعی می‌باشد و جامعیت خود را به همه این حوزه‌ها گسترش داده و برای هرکدام دارای برنامه‌ها‌ و فرامین ویژه است. انقلاب اسلامی با هدف تحقق جامعیت دین شکل گرفت و جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از ثمرات آن، پایه‌های خود را بر این نگاه استوار نمود.با توجه به مبانی و معارف اسلامی و نیز بیانات حضرت امام خمینی(ره)، رهنمودهای مقام معظم رهبری و قوانین و مقررات مرتبط با سازمان صداوسیما، لزوم هماهنگی و انطباق برنامه‌های این رسانه تاثیرگذار و فراگیر با اندیشه و ارزش‌های اسلامی برکسی پوشیده نیست. زیرا از این نگاه، نسبت دین و رسانه نه تنها اشتراک و تلاقی در نقش وکارکردها نیست بلکه دارای نسبت همپوشانی بوده و به گونه ایست که دین سرپرستی رسانه را عهده دار است. بنابراین انطباق وهماهنگی عملکرد و برنامه‌های این رسانه تاثیرگذار با مبانی و ارزش‌های اسلامی در نهادی که بزرگترین دستگاه تبلیغی انقلاب‌اسلامی در بیان آرمانها و تحقق اهداف آن به شمار می‌رود بیش از پیش مشخص میگردد. اما اکنون دین‌شناسان از جمله مقام معظم رهبری و مراجع معظم تقلید، انتقادهای گوناگونی را به برنامه‌های صداوسیما وارد‌‌ می‌دانند و در مواردی آن را ناهمگون با مبانی و ارزشهای اسلامی قلمداد میکنند.این تحقیق به عنوان اقدامی اولیه و ضروری، به دنبال شناسایی و تحلیل ناهمگونی‌های برنامه‌های سیما با مبانی فرهنگ اسلامی در دو حوزه اخلاق و عقاید از منظر صاحب نظران حوزه دین و رسانه است. دراهداف تحقیق علاوه بر شناسایی این ناهمگونی‌ها و عامل اصلی آن، یافتن راهکارهای اصلاحی و توجه دادن به متولیان سازمان صداوسیما در اصلاح کج کارکردهای موجود مورد توجه قرار گرفته است.در چارچوب نظری این تحقیق از نظریه‌هایی در دو حوزه دین و رسانه، بهره‌گرفته شده و روش مورد استفاده، از فنون روش کیفی و از نوع مصاحبه عمیق میباشد. در این شیوه با 12 نفر از صاحب نظران حوزه دین و رسانه مصاحبه‌هایی صورت گرفته است که از نگاه ایشان، مجموعه‌ای از ناهمگونی‌ها و راهکارهای اصلاحی، در4 محور اصلی از کارکردهای ‌رسانه یعنی، 1-آموزش، 2-خبر و اطلاع‌ رسانی، 3-تفریح ‌و سرگرمی و 4-ارشاد و تبلیغ استخراج گردیده و علاوه بر آن، در مسیر تحقیق، در دو حوزه از علوم‌انسانی مرتبط با رسانه و مدیریت این عرصه، نتایجی به دست آمد، که بصورت جداگانه ارایه شده است.

عرفي شدن و يا همان سكولاريزاسيون يكي از مسائل اصلي در جامعه شناسي دين است، كه بسياري از انديشمندان غربي و حتي اسلامي، آن را پيامد اجتناب ناپذير مدرنيته و عقلاني شدن امور مي‌دانند. انقلاب اسلامي ايران كه به دست پرتوان حضرت امام خميني(ره) در دهه هفتاد ميلادي به پيروزي رسيد، همواره به عنوان پديده‌اي خلاف جهت عرفي شدن تعبير و تفسير شده است. در اين ميان برخي از انديشمندان و روشنفكران داخلي انقلاب اسلامي و مبناي نظري آن، كه بر نظريه ولايت فقيه مبتني است، را راهي به سوي عرفي شدن قلمداد كرده‌اند؛ آنان با تكيه بر اين نكته كه دين با ورود به عرصه سياست و به كارگيري عنصر مصلحت و عقلانيت راه را به سوي سست شدن ارزشها و باورهاي ديني و آغاز فرايند عرفي شدن هموار نموده است. ما نيز در اين رساله با استفاده از روش پدیدار شناسانه ضمن ارائه شناختي نسبتاً تفصيلي در خصوص فرايند عرفي شدن و مصلحت، نقش مصلحت را در عرفي كردن دين يا ديني كردن عرف تبيين کرده ایم. مهمترین یافته تحقیق حاضر این است که عرف و مصلحت جایگاه ویژه ای در دین مبین اسلام دارد و نظریه ی ولایت فقیه نیز با نگاه الهی خود و با استفاده از عنصر مصلحت توانسته است در راستای دینی کردن عرف؛ سیاست و اجتماع گام بر دارد.

این نوشتار با استناد به آیات قرآن کریم و روایات معصومین(، به تشریح اهمیت و آثار تدبر و تفکر برای رسیدن به معرفت و شناخت عمیق از دین می‌پردازد و ضمن بیان کیفیت و شروط تدبر در قرآن، به شبهه‌هایی چند در این باره پاسخ می‌دهد. نویسنده در چهار فصل ابعاد مختلف تدبر در قرآن کریم را بررسی کرده است. وی در فصل اول با اشاره به معنای لغوی و اصطلاحی تدبّر، حجم فراوان احادیث وارد شده از اهل بیت( در این موضوع به ویژه تدبر در قرآن کریم را نشانه اهمیت این مسأله بر می‌شمارد. فصل دوم از پژوهش حاضر به کیفیت تدبر و شروط تدبر مطلوب در قرآن کریم برای فهم صحیح از قرآن اختصاص دارد و تعامل با قرآن، تلاوت سطحی از قرآن، اهتمام‌های ثانویه از قرآن و فهم و انس با قرآن و عدم تحجر و تنگ نظری به آیات قرآن، از شرایط فهم و تدبر کردن درآن عنوان شده است. در فصل سوم برخی از شبهه‌ها درباره تدبر در قرآن و پاسخ آن‌ها ارائه می‌شود، که عمدتاً در زمینه بعضی روایات مربوط به نهی از تدبر در قرآن، عدم فهم عام و خاص، مطلق و مقید و ناسخ و منسوخ در قرآن، احتمال خطا در فهم قرآن، مشکل بودن آیات قرآن و عدم فهم دقیق این آیات است. آثار و برکات فهم قرآن بر اثر تدبر در آن، روش تدبر صحیح در قرآن، شروط تدبر در قرآن، فهم جزء به جزء قرآن و فهم سیاق آن، چگونگی انتقال فرهنگ تدبر در قرآن به نسل‌های آینده، فهم تاریخی از قرآن و فهم ابعاد مختلف حقایق آن، از دیگر مندرجات فصل سوم از این نوشتار محسوب می‌شود. در فصل چهارم برخی مصادیق تدبر در قرآن، مانند کشف معنای رحمت الهی در قرآن، مفهوم رحمان و رحیم، رحمت خاصه و عامه الهی، مقومات رحمت خاصه، تفسیر بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم و روایات مربوط به آن بیان شده و بدین وسیله روش تدبر در قرآن و شرایط و مقدمات آن ارائه گردیده است.

معنویت دینی برآیند و حاصل شکلی از زیستن است که بر پایه رابطه قلبی و پیوند حبّی با خدا شکل گرفته و حالات، اعمال و زندگی فرد معنوی را بر پایه تعالیم وحیانی تبلور می‌بخشد.معنویت مدرن، برآیند نحوه‌ای از زیستن است که بر مبنای رابطه قلبی و محبت به خودِ برتر انسان و توانایی‌های روحی او متکی می‌باشد.گسترش جریان‌های معنوی جدید در کشورمان و بی‌خبری اکثریت مخاطبان از پیش‌فرض‌ها، اجزای مقوّم و پیامدهای آن‌ها موجب می‌شود که بسیاری از افراد خصوصاً جوانان به دام افتاده، هستی معنوی خویش را به بهایی اندک معاوضه نمایند.پژوهش حاضر تلاش دارد با استخراج مبانی (معرفت‌شناختی، هستی‌شناختی، انسان‌شناختی و وظیفه‌شناختی) معنویت دینی و معنویت مدرن از یک‌سو و استنباط مولفه‌های این دو گونه معنویت از سوی دیگر؛ اولاً معیارهایی برای تمیز و تشخیص آنها ارائه داده، ثانیاً کارکردهای این دو گونه معنویت را استخراج نموده، ‌مقایسه کند.روش گردآوری داده‌های اولیه در این پژوهش کتابخانه‌ای و روش تحقیق، تحلیلی ـ عقلی می‌باشد.در مورد مبانی هویت‌بخش قابل ذکر است که معنویت دینی قائل به عقلانیت، وحیانیت، وجود خدا، هویت ربطی مخلوقات نسبت به خدا، وجود و اصالت روح، اصالتِ فطرت، همچنین آخرت‌گرا، شریعت‌گرا، اعتدال‌گرا و قائل به رئالیزم اخلاقی و معرفت‌شناختی است؛ در حالی که معنویت مدرن منکر آخرت، منکر خدا به عنوان معبود، شریعت‌ستیز، عقلانیت‌گریز، غیروحیانی، اومانیست و قائل به نسبیت اخلاقی و معرفت‌شناختی می‌باشد.به لحاظ مولفه‌ها، معنویت دینی دربردارنده معرفت، نیت الهی و رفتار مطابق با شریعت الهی است، در حالی که معنویت مدرن در غیاب خدا و تقلیل تفکر، بر عشق انسان به خود و عالم استوار می‌باشد.در باب معیار، معنویت دینی خدامحور، شریعت‌محور، آخرت‌گرا، عقلانی و معتقد به اصلاح‌گری اجتماعی است، حال آنکه معنویت مدرن انسان‌محور، اینجایی ـ اکنونی، وحیانیت‌ستیز، فردگرا و تجربه‌گرا می‌باشد.در زمینه کارکرد، هرچند کارکردهای مشترکی (نظیر آرامش‌بخشی و تقلیل رنج‌ها) میان این دو معنویت وجود دارد، اما معنویت دینی کارکردهایی اختصاصی چون معنابخشی به زندگی، پشتیبانی از سلوک اخلاقی، عدالت اجتماعی و تقلیل جرم و جنایت را دارا می‌باشد.

ادیان به رسمیت شناخته شده در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شامل اسلام ، زرتشتی ، یهودیت و مسیحیت می باشد که قرآن کریم در پاره ای از آیات خود به آنها اشاره نموده و آنان را در زمره ادیان الهی برشمرده است . اصل دوازدهم و سیزدهم و چهاردهم قانون اساسی به حقوق پیرامون ادیان و مذاهب پرداخته است .