جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ارتباط میان اخلاق و رسانه و نحوه تعامل آنها از جمله موضوعات محوری است که در چند دهه اخیر اذهان محققان را به خود معطوف داشته است. امروزه تعامل میان این دو واقعیت، دو متن، دو نهاد و دو عنصر فرهنگی و تکنولوژیکی، دست مایه بررسیهای علمی و تأمّلات محققانه واقع شده و نقطه تلاقی این دو، از منظرهای گوناگون جامعه شناسی، جامعه شناسی و دانش ارتباطات، اخلاق، فرهنگ و...مورد بحث و مداقّه قرار گرفته است. این تعامل، با چرخه سوم یعنی «فرهنگ» نیز رابطه دارد. در واقع، فرهنگ بستر وقوع انواع ارتباط، از جمله ارتباط اخلاق و رسانه است. دو مفهوم ترکیبی پربسامد «اخلاق رسانه ای» و «رسانه اخلاقی» از رهگذر توجه به نحوه تعامل اخلاق و رسانه پدید آمده اند.این مقال با رویکرد تحلیلی، نظری به بررسی اخلاق رسانه و چگونگی تعامل آن دو میپردازد.

پیامک خبری پدیده ای نوظهور در عرصة اطلاع رسانی به شمار می رود. این پدیده که در طیفی وسیع در سازمان های رسانه ای و عمومی در کشور به کار گرفته شده ، دارای مسائل عمده ای است که وجهی از آن، مربوط به فرآیندهای انتشار اطلاعات و بخشی دیگر به پیامدهای آن در سطح جامعه مربوط می شود. این مقالة حاضر می کوشد با مروری بر تاریخچة این فناوری در جهان و ایران و شناسایی فهرستی از مسائل عمده، راهکار و سیاست هایی کاربردی بر رفع آنها را پیشنهاد کند. بخش عمدة این مباحث، مرتبط با سازوکارهای ارسال پیامک از سوی یک واحد رسانه ای است.

بودریار که در آثار اولیه خود در مرحله گذار از مارکسیسم قرار دارد، توصیف روشن و کارآمدی از جامعه مصرفی به عنوان ویژگی مهم سرمایه داری جدید ارائه میدهد. او پس از مجهز شدن به مفاهیم و نظریات مربوط به تکنولوژی و جامعه مصرفی و با آغاز عصر اطلاعات، به سراغ آن میآید تا آن را در ارتباط با مفاهیم پیشین تحلیل کند و نتیجه ترکیب عملی تکنولوژی، جامعه مصرفی و عصر اطلاعات، او را به مشاهده جامعه جدیدی میکشاند که عده ای آن را پُست مدرن نامیده اند. بودریار الگوی کامل این جامعه را آمریکا میداند و تلاش میکند به کمک مفهوم مهم خود، یعنی حاد واقعیت و نیز توجهش به تکنولوژیهای جدید، رسانه ها و توده به توصیف وضع جدید پیش آمده یا در حال وقوع بپردازد. این مقاله، ضمن نگاهی توصیفی به سیر تحول اندیشه بودریار، به مفهوم کلیدی اندیشه او یعنی حاد- واقعیت پرداخته، سپس به تصویری که وی از رسانه و فرو پاشی معنی و زایل شدن امر اجتماعی و نهایتاً شکل گیری توده بر اساس مفهوم حاد- واقعیت ارائه میدهد، توجه شده است. سرانجام، بارویکردی انتقادی برخی دیدگاه های وی مورد بازخوانی قرار گرفته است.

رسانه جمعی به عنوان یک نهاد، سازمان و یک کنشگر فعّال فرهنگی اجتماعی، در اصل موجودیت و هویت یابی سازمانی و نیز در مقام نقش آفرینی و ایفای کارکردهای محول و محقق، لاجرم از دو نظام الگویی تأثیر می پذیرد: الگوی ساختی یا الگوی هنجاری معطوف به ساختار، و الگوی کارکردی یا الگوی هنجاری معطوف به حوزه عمل. رسانه ملی نیز به عنوان یک رسانه دینی، خلق برنامه های دارای جهت گیری دینی، از این قاعدة عام مستثنی نیست. این نوشتار در صدد است با الهام از منابع اصیل اسلامی، به عنوان تنها مرجع و الگوی هنجاری معتبر، برای هدایت نظری و عملی نهادهای اجتماعی کشور، قواعد رفتاری و منطق عملی رسانه ملی در ایفای کارکردهای حرفه­ای عموماً، و کارکرد سرگرمی به عنوان برجسته ترین کارکرد این رسانه، خصوصاً، در قالب طرح مجموعه ای از اصول راهبردی و خطوط راهبری عملی به مثابة بنیادهای هنجاری هدایت گر رسانه در تأمین این مهم بدست دهد.

جنگ رسانه ای، جنگ در عرصه افکار عمومی است. ابزارهای اصلی این مقابله، رسانه ها و سربازان آن یعنی: خبرنگاران، گزارش گران، سردبیران و نویسندگان رسانه های مختلف اعم از مکتوب، صوتی و تصویری، ماهواره ای، بین المللی، اینترنتی و الکترونیکی هستند. این مقابله رسانه ای با استفاده گسترده از شبکه های تلویزیونی - ماهواره ای در کشور به مرحله حساس و اثرگذاری رسیده است. در شرایط کنونی علی رغم قانون منع استفاده از تجهیزات ماهواره ای، تعداد قابل ملاحظه ای از مخاطبان، به ویژه در تهران در معرض دریافت شبکه های تلویزیونی ماهواره ای قرار دارند. با توجه به سلطه رسانه ای موجود بر این شبکه ها، این پژوهش به دنبال شناسایی و ارائه راهبردها و راهکارهای عملی برای مقابله با این نبرد رسانه ای فرهنگی در شرایط کنونی کشور، متناسب با توانمندی های موجود رسانه ای کشور می باشد. در این پژوهش با استفاده از روش «دلفی»، راهبردها و راهکارهای پیشنهادی مورد ارزیابی متخصصان قرار گرفته است. جامعه آماری این مطالعه، متخصصان علوم ارتباطات، جامعه شناسی و روانشناسی اجتماعی و کارشناسان و متخصصان رسانه و جنگ رسانه ای در کشور بودند که با استفاده از روش نمونه گیری هدفمند تعداد 30 نفر انتخاب و مورد مصاحبه نیمه ساختار یافته قرار گرفتند.نتایج تحقیق نشان داد که مهمترین راهبردهای مقابله با جنگ رسانه ای غرب بر ضد جمهوری اسلامی ایران افزایش اعتماد مخاطب به رسانه ملی از راه پاسخ گویی جامع و کامل به همه نیازهای خبری، اطلاعاتی، سیاسی و اجتماعی و اتخاذ سیاست رسانه ای مصون سازی مخاطب در برابر اثرات مخرب شبکه های ماهواره ای به جای تلاش در جهت حذف فیزیکی یا آزادگذاری کامل این رسانه ها می باشد و مهمترین راهکارهای پیشنهادی، افزایش اعتماد مخاطب به رسانه از راه ارائه اخبار و اطلاعات شفاف، روشن، چند جانبه و دقیق به مخاطب، افزایش اعتماد مخاطب به رسانه ملی از راه تهیه و تولید اخبار و گزارش های داخلی و خارجی بی طرفانه و غیرجانب دارانه و افزایش تطابق پیام رسانه ملی با نیازهای اطلاعاتی و خبری مخاطب از راه ارزیابی مداوم نیازهای مخاطبان در گروه های مختلف اجتماعی و سنی است.

تحقیق حاضر با توجه به گسترش رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی و تاثیر مستقیم و غیرقابل انکار آنها بر زندگی افراد جامعه در تمامی زمینه ها، از جمله: رفتارها، عادات، هنجارها و ... با استفاده از نظرهای دبیران و سردبیران «باشگاه خبرنگاران جوان» و با هدف بررسی و ارزیابی نظرهای این رسانه به عنوان یک خبرگزاری در خصوص تاثیر رسانه ها بر ترویج مد و مدگرایی انجام پذیرفته است. در این پژوهش تلاش شده است با اثبات نقش کلیدی رسانه ها بر ترویج مد و مدگرایی و کسب نظرهای متخصصان حوزه رسانه به آسیب شناسی این مساله پرداخته شود و نقاط ضعف و قوت آن مشخص شود.در این تحقیق که با روش پیمایشی انجام شد، نمونه گیری صورت نگرفت و کلیه دبیران و سردبیران باشگاه خبرنگاران جوان به شیوه «کل شماری» مورد سنجش قرار گرفتند. پرسشنامه محقق ساخته ای در اختیار پاسخ گویان گذاشته شد. بعد از جمع آوری پرسشنامه ها، داده ها با نرم افزار SPSS تجزیه و تحلیل شدند و نتایج زیر به دست آمد:متغیرهای تحقیق در حوزه های استفاده از «رسانه های داخلی» و «رسانه های خارجی» به عنوان متغیرهای مستقل و گرایش به سمت «مد و مدگرایی»، تاثیر گرایش های «برنامه سازان» و «مدهای ایرانی» به عنوان متغیرهای وابسته تقسیم شده بودند. و روابط میان این متغیرها و ترویج مدگرایی در کشور مورد بررسی و آزمون قرار گرفت که آزمون فرضیه های پژوهش نشان دهنده این موضوع بود که اکثریت رابطه های مطرح شده در این پژوهش معنادار و در جهت مستقیم بوده است و سطوح ارزیابی این رابطه ها اکثریت متوسط و بعضا پایین بوده است.

با توجه به گستردگی نقش رسانه های جمعی در جهان معاصر و کارکرد ویژه آنها در شکل دهی افکار عمومی و نیز با توجه به وجود زمینه های مناسب برای انحرافات اخلاقی فعالان این عرصه، اهتمام به رعایت ارزش های اخلاقی در این حوزه ضرورت بیشتری یافته است. در غرب، منشورات اخلاقی متعددی در قرن بیستم درباره حرفه خبررسانی از سوی موسسات و مراکز بزرگ مرتبط تنظیم و ارائه شده است. در اسلام نیز توجه ویژه ای به مسئله خبررسانی شده است. در این مقاله ضمن ارائه گزارشی از منشورات جهانی اخلاق رسانه و مقایسه آن با دستورات اخلاقی اسلام برتری های اخلاق اسلامی در این زمینه تبیین شده است.

افزایش معضلات و بحران‌های اخلاقی در حوزه‌ی تبلیغ دین که از پیچیدگی‌های جامعه مدرن نشات گرفته؛ ما را بر آن داشته است تا با تکیه بر مباحث موجود در فلسفه اخلاق، مسائل اخلاقی تبلیغ دین در رسانه را بیان کنیم و با ارائه اصول اخلاقی در این حوزه برای پیشگیری و تاحدودی حل معارضات اخلاقی در عرصه‌ی تبلیغ دین گامی کوچک برداریم.با عنابت به موارد فوق پایان نامه به این ترتیب نگارش شده است: پایان نامه را به چهار فصل تقسیم کردیم؛ فصل اول کلیات تحقیق، که مسئله، ضرورت و اهمیت، پیشینه، اهداف، سوالات و روش تحقیق را به همراه تاریخچه تبلیغ دین در رسانه، دین اسلام و رسالت تبلیغی رسانه ملی ایران را بیان کردیم.فصل دوم درباره رسانه است. بعد از مفهوم شناسی ارتباطات و رسانه، انواع رسانه؛ سنتی و مدرن را معرفی و از آن بین تلویزیون را به جهت ارزش ارتباطی‌اش به عنوان یک محمل چند منظوره در بین انواع رسانه اعم از سنتی و مدرن، ابزاری برای تیلیغ دین در جهان و ایران بر می‌شمارد. در ادامه سه دیدگاه تضاد، ابزارگرایی و کارکرد گرایی را بین دین و رسانه بیان می‌کند.سپس در قالب وظایف وکارکرد‌های رسانه توضیح دادیم که هریک از این کارکردها چه مسائل اخلاقی را ایجاد می کنند و در مواردی خود راه حل تعارضات هستند.فصل سوم مربوط به اخلاق ودین می باشد. این فصل با هدف تعین مقصود نگارنده از اخلاق، در ارتباط با تبلیغ دین در رسانه، اخلاق را در نظرگاه اسلام و غرب مفهوم شناسی می‌کند. و برای تعین قلمرو و گستره بحث؛ علم اخلاق، فلسفه اخلاق و فلسفه علم اخلاق و تفاوت‌های موجود فی مابین را طرح می‌کند. در همین فصل شاخه‌های «دوستداری حکمت مسائل اخلاقی» ، ماهیت اخلاق کاربردی و مسائل فلسفه اخلاق را تبین می‌کند.در ادامه در جهت اهداف پایان نامه به دین و رابطه اخلاق با دین می‌پردازد. در اینجا خاستگاه مسائل اخلاقی تبلیغ دین در رسانه و ماهیت آنها بیان می-شود. سپس نگارنده سعی کرده است با توضیح ماهیت اخلاق رسانه اصول اخلاقی را بیان کند که رعایت و پایبندی مبلّغ به این اصول او را در پیشگیری و برون رفت از مسائل و تعارضات یاری خواهد رساند.اصولی به مانند امانت داری، راز داری، رعایت حریم شخصی و... .فصل چهارم به عنوان فصل آخر، بهماهیت تبلیغ پرداخته است. بعد از مفهوم شناسی تبلیغ، جهت نیازمندی به مبلّغ و تبلیغ و به صورت تفصیلی ارتباط دین و اخلاق را بیان می‌کند. محقق با تکیه بر نظریه‌ی سه گانه؛ انحصارگرایی، شمول گرایی و کثرت گرایی، امکان و جواز تبلیغ در ادیان توحیدی یهود، مسیحیت و اسلام را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد. در پایان با محور قرار دادن تعریف تبلیغ به رساندن مجموعه اطلاعاتی به مخاطب به منظور اقناع و بر انگیختن احساسات وی، به سود یا بر ضد یک موضوع، علل فاعلی، مادی، غائی و صوری را بیان می‌کنیم. در همین قسمت لیستی از فضائل مبلّغ را برای حصول یک تبلیغ موفق و اخلاقی ارائه دادیم.

آخرالزمان عصری است که جولان جریانات شیطانی به اوج خود می رسد. برحسب منابع روایی، موضوع دجال یکی از آن تحرکات شیطانی مرموز و مزور است. نوع رسالت رسانه زمینه ساز در رویارویی با آن منوط به تصویری است که از آن ترسیم می شود. در صورت رویکرد فردشناسانه به دجال، رسالت رسانه زمینه ساز، تنها رسالتی تنذیری و هشداری خواهد بود که جامعه را نسبت به فردی خطرناک به نام دجال هشدار می دهد. چنین رسانه ای، «امروز» دیگر خود را درگیر با دجال نمی بیند، بلکه در انتظار حوادث «فردا» است. اما در صورت رویکرد جریان شناسانه به دجال، دیگر رسالت رسانه زمینه ساز در برابر شخص دجال نیست، بلکه در برابر پدیده ای به نام دجالیسم است که سازمان یافته و سیستماتیک اهداف و نقشه های شوم خود را برنامه ریزی می کند. در این صورت، رسالت رسانه زمینه ساز، رسالتی منفعلانه و تنذیری نسبت به «فردا» نیست، بلکه فعالانه و درگیرانه نسبت به «امروز» ارزیابی می شود. البته رویکرد جعلی نگریستن به روایات دجال نیز هست که رسالت رسانه زمینه ساز را به سوی رسالتی خاموش و مسکوت سوق خواهد داد. به نظر می رسد رویکرد جریان شناسانه به دجال، رسالت سنگین تری را بر دوش رسانه زمینه ساز می نهد که تبیین بیش تری را می طلبد. در هژمونی و جریان دجالیسم، دست کم دو گروه وجود دارد که رسالت رسانه زمینه ساز در رویارویی با آن ها یکسان نیست:1. گروه رهبران و سران جریان دجالیسم،2. گروه پیروان و فریب خوردگان جریان دجالیسم.در یک تقسیم بندی می توان این رسالت را در مقابل سران دجالیسم، سیاستی جهادی و سلبی (با دو راهکار «نقد و به چالش کشاندن تفکرات» و «افشای نقش ها و نقشه ها») و در مقابل پیروان فریب خورده پدیده دجالیسم، سیاستی ارشادی و ایجابی (با دو راهکار «تبیین مبانی و مواد معرفتی» و «نمایاندن کارکردهای دکترین مهدویت») ارزیابی نمود تا در نهایت، رسانه ای کارآمد و قویم بتواند با معرفت بخشی و بیداری عمومی در جهان، زمینه ها را برای اقامه حکومت ولایی به رهبری امام عصر (عج) فراهم نماید.

فیلم به جهات متعددی صفات و رفتارهای اخلاقی تماشاگر را دست خوش تأثیر و تغییر می‌نماید، یکی از کلیدی‌ترین این جهات اشتمال فیلم بر انبوهی از «محتوا» و «معنا»ست. در نوشتار پیشِ رو در مرحله‌ی اول با تفکیک میان «معنای ساختاری» و «معنای محتوایی» نشان می‌دهیم فیلم (به طورخاص فیلم روایی) به دلیل وجود عناصری چون تصویر و تخیل آبستن موارد و لایه‌های معنایی پرشماری است؛ آنگاه در مرحله‌ی دوم براساس معانی طرح شده، لوازم و تبعات و تأثیرات اخلاقی حاصله بر تماشاگر ترسیم می‌گردد و مشخص می‌شود تبعات و تأثیراتی چون «دستکاری در نگرش زیبایی شناختی»، «خوگرفتن با کم عمقی اندیشه» و ... از دل آن معانی حاصل می‌شود.