جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب «النور المشتعل من كتاب ما نزل من القرآن في على (علیه السلام)» تأليف حافظ ابو نعيم اصفهانى، محدث و رجالى قرن چهارم و پنجم هجرى، به زبان عربى است كه محمدباقر محمودى آن را گردآورى و تحقيق نموده است. كتاب، مشتمل بر يك مقدمه و خاتمه به قلم محقق كتاب و متن كتاب است كه در ضمن 79 شماره ذكر شده است. محقق اثر در مقدمه‌ اش پس از ارائه شرح حالى از ابو نعيم اصفهانى، به معرفى اجمالى از كتاب «ما نزل من القرآن في على (علیه السلام)» و بيان اهميت آن در بين ميراث مكتوب اسلامى پرداخته است. وى درباره اين كتاب مى‌ نويسد: «و أما كتاب ما نزل من القرآن في على (علیه السلام)، تأليف حافظ ابونعيم، مدلول مطابقى‌ اش خبر از عظمت كتاب مى‌ دهد؛ چرا كه دلالت بر آن دارد كه كتاب مشتمل مى‌ باشد بر آيات قرآنى و بيان نبوى شريف صلی الله علیه و اله كه شارح آن آيات است و به اين كه آن آيات درباره على (علیه السلام) نازل شده است؛ بنابراين، الفاظ كتاب به لحاظ ارزش از شريف‌ ترين الفاظ است؛ چرا كه الفاظ آن برگرفته از كتاب خدا و كلام رسول‌ الله (صلی الله علیه و اله) و معانى آن هم از عظيم‌ ترين معانى است؛ زيرا كه درباره فضائل و خصائص عظيم‌ ترين شخصيت پس از رسول‌الله (صلی الله علیه و اله) است.

آل البيت (علیهم السلام) و حقوقهم الشرعية، اثر آیت‌الله جعفر سبحانی ، نقدی بر کتابی با همین نام، تألیف صالح بن عبدالله درویش، از علمای وهابی است. نویسنده در این کتاب، با بررسی جایگاه اهل‌بیت (علیهم السلام) در کتاب و سنت، افترائات و شبهات صالح درویش را پاسخ داده است. کتاب به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1428ق، نوشته شده است کتاب با دو مقدمه کوتاه از ناشر و نویسنده آغاز و مطالب در شش فصل، تنظیم شده است. نویسنده در ابتدا به تفسیر و تبیین «أهل‌البيت (علیهم السلام)» و بررسی مفهوم «آل البيت (علیهم السلام)» پرداخته و سپس ضمن بحث پیرامون فضائل اهل‌بیت (علیهم السلام) در منابع اهل سنت، عقیده اهل سنت و جماعت پیرامون آل البيت (علیهم السلام) را بررسیده و در پایان به بحث پیرامون حقوق آل البيت (علیهم السلام) و بشر بودن آن‌ها و اتهاماتی که به شیعیان پیرامون غلو درباره اهل‌بیت (علیهم السلام) زده شده، پرداخته است. فصل اول به تفسیر و تبیین( اهل البیت (ع ) پرداخته است در این فصل اهل بیت (علیهم السلام) را به ویژگی های خاص ایشان چون تحریم اخذ صدقه، معرفی نموده و ضمن نام بردن برخی از این ویژگی ها به بررسی و توضییح آنها پرداخته شده است . فصل دوم، مفهوم آل البیت را برررسی نموده و در آن به تبیین نظریه شیعه و ارائه دلایل ایشان همت گماشته شده است .فصل سوم کتاب فضائل اهل بیت (علیهم السلام) را در منابع اهل سنت بررسی نموده است . در این فصل نویسنده تفسیر آیات وتحلیل روایات وارده در مدح اهل بیت (علیهم السلام) از دیدگاه اهل سنت نقل نموده است فصل چهارم نویسنده بر آن است تا عقیده اهل سنت و جماعت پیرامون آل البیت (علیهم السلام) را در کتب معنبر این فرقه بررسی نماید فصل پنجم کتاب حقوق آل البیت را تبیین مینماید این حقوق اعم از حقوق معنوی مانند محبت و ولایت ایشان است و هم شامل حقوق مادی مانند خمس میشود . مولف در این فصل اعتقادات شیعه را به خوبی تبیین نموده است فصل ششم ، در این فصل بحث بشر بودن آل البیت (علیهم السلام) در مقابل غلو گروهی ونیز افترا بستن به تشیع توسط نویسنده اثبات گردیده است .

کتاب «فضائل أهل‌ البيت عليهم‌ السلام في صحيحة الألباني»، گردآوری فضائل أهل‌ بیت توسط لؤی منصوری از کتاب «سلسلة الاحاديث الصحيحة» شیخ محمد ناصرالدین است. کتاب دارای یک مقدمه و شش فصل است. در ذیل هر کدام از فصول تعدادی روایت صحیح‌ السند به همراه مصادر و اقوالی درباره آن سند ارائه شده است. در مقدمه، در مورد شخصیت علمی شیخ محمد ناصرالدین البانی و دایره تالیفاتش سخن به میان آمده است. گرد آورنده کتاب؛ جناب آقای لوی منصوری فصل اول را به حدیث ثقلین اختصاص داده است. ایشان در فصل دوم، به ذکر روایاتی در فضیلت امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) اختصاص داده است. او در این فصل از کتاب، شانزده روایت در مدح و فضیلت آن حضرت از کتاب مذکور (سلسلة الاحادیث الصحیحة) آورده است. ایشان در فصل سوم، به بیان روایاتی در فضایل حضرت زهرا (سلام الله علیها) از صحیحه مذکور اختصاص داده است. در این فصل از کتاب شش روایت صحیح‌ السند در فضیلت حضرت زهرا (سلام الله علیها) نقل شده است. یکی از آن روایات چنین است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) فرمودند: افضل زنان بهشتی خدیجه دختر خویلد، فاطمه دختر محمد (صلی الله علیه و آله)، مریم دختر عمران و آسیه دختر مزاحم است. ایشان در فصل چهارم، پنج روایت نبوی در فضیلت حسنین (علیها السلام) از کتاب سلسلة الاحادیث الصحیحة نقل نموده است. در این پنج روایت، نام این دو امام بزرگوار با هم قید شده است. روایاتی چون: حسن (علیه السلام) و حسین (علیه السلام) آقای جوانان بهشتند. و روایت هر کسی این دو را دوست بدارد من را دوست داشته و هر آن‌ کس با این دو دشمن باشد من را دشمنی کرده است. ایشان در فصل پنجم، روایتی نبوی در فضیلت امام حسن (علیه السلام) از کتاب مذکور آورده است. ایشان در فصل نهایی نیز یک حدیث در فضیلت امام حسین (علیه السلام) از آن کتاب آورده است. پیامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت به امام حسین (علیه السلام) فرمودند: حسین از من و من از حسینم، خداوند دوست می‌ دارد هرآن‌کس حسین را دوست بدارد و او یکی از نوه‌ هایم است.

«کشف الیقین» اثر علامه حلى 726 ق و در موضوع فضائل امیرالمؤمنین على علیه السلام‏ است که توسط آقاى آژیر از عربى به فارسى ترجمه شده است. این ترجمه سلیس و روان بوده و به ترجمه متن کتاب کشف الیقین پرداخته است. در ضمن به عنوان توضیح و شرح، مطالبى را نیز در پاورقى کتاب ذکر نموده، بیشتر به ذکر اسناد مطالب و کتاب و گاهى هم توضیح بیشتر آن اشاره داشته است. این ترجمه فاقد هر گونه مقدمه و فهرستى از جانب مترجم مى ‏باشد.

کتاب «داستان سپاه یمن» نوشته علی حسینی میلانی، شرح سند و دلالت «حدیث سپاه یمن» و شرح مضمون این حدیث در فضیلت امام علی (ع) است. در این نوشتار ابتدا به شرح حدیث سپاه یمن که بر طبق آن پیامبر خدا (ص) امام علی را ولی و سرپرست مسلمانان پس از خود نامیده و آن امام را بر خالد بن ولید یکی از صحابه پیامبر برتری داده و در طی ماموریتی به کشور یمن فرماندهی را از خالد بن ولید به آن امام منتقل کرد پرداخته شده سپس بر اساس مفاد این حدیث شریف و شرح ماجرای ماموریت به یمن دلایل متعددی بر افضلیت، اعلمیت و حقانیت امام علی و شایستگی همه جانبه ایشان بر سایر صحابه را بررسی نموده و مساله عدالت صحابه را که جزو اعتقادات اهل‌ سنت است را مورد خدشه قرار داده است. وی همچنین ضمن بررسی متون مختلف حدیثی، صحت سند حدیث سپاه یمن و صدور این روایت را اثبات کرده و ناقلان این حدیث از صحابه و تابعین و علمای اهل‌ سنت را معرفی کرده است.

«إنصاف في النص علی الأئمة الإثني عشر من آل محمد صلی‌ الله‌ عليه و آله الأشراف» ترجمه رسولى محلاتى كتابى است شامل مجموعه‌اى از نصوص و روايات كه در مورد ائمۀ اثنا عشر عليهم‌السلام وارد شده است.اين كتاب شامل بيش از سيصد و بيست حديث در بارۀ دوازده امام عليهم‌السلام كه از طريق شيعه و اهل سنت توسط محدث شهير سيد هاشم بحرانى از منابع مختلف گردآورى شده است. از آنجا كه مؤلف در اين اثر و آثار ديگرى كه دارد به همان نقل احاديث اكتفا فرموده و از خود نظرى ابراز نكرده است، سبب شده برخى بر ايشان خرده گرفته و بگويند مؤلف از نظر علمى در حدى نبوده كه بتواند از خود اظهار نظر كند و يا به استدلال بپردازد.در صورتى كه مى‌توان اين كار مؤلف را بر وجه ديگرى كه همانا تقواى ايشان از اينكه در ذيل روايت معصوم عليهم‌السلام «اقول» داشته باشد، حمل نمود

الرسالة العلویة في فضل أمیر المؤمنین علیه السلام علی سائر البریة سوی سیدنا رسول الله صلی الله علیه و اله و سلمکتابی به زبان عربی اثر ابوالفتح کراجکی (درگذشت ۴۴۹ق) در کلام و با موضوع تفضیل علی بن ابی طالب علیه السلام است. مؤلف در این اثر، کتاب را در سه قسم آورده و به افضلیت علی علیه السلام از طریق قرآن، ویژگی‌های امام و جواب به شبهات وارده درباره امام می‌پردازد. این رساله که از اعتقادات شیعه بحث می‌کند با عنوان «‌التفضیل‌» نیز شهرت دارد. این اثر با نام‌های دیگری نیز شهرت دارد: التفضیل که در کتاب‌های لؤلؤ البحرین، امل الآمل، ریاض العلماء و روضات الجنات ذکر شده است. تفضیل امیر المؤمنین که مجلسی در بحار و آقا بزرگ در الذریعه نام برده است. تفضیل علی که در الذریعه نام برده شده است. الرسالة العلویة فی فضل أمیر المؤمنین علیه‌السلام علی سائر البریة سوی سیدنا رسول اللّه صلّی اللّه علیه و آله. "ساختار کتاب" مولف، مطالب خود را به صورت پیوسته و با کلمه فصل، مباحث را از همدیگر تفکیک می‌کند و در هر فصل به بیان یکی از فضایل امیرالمؤمنین علیه السلام می‌پردازد که سبب برتری آن حضرت بر دیگران است. این اسباب در واقع احادیثی از رسول خدا یا منقبت و ویژگی‌ای است که آن حضرت دارا بوده است. مؤلف با توضیحی کوتاه درباره این فضیلت‌ها، به نقل روایات آنها پرداخته و با ذکر سلسله اسناد، آنها را آورده است. سپس توضیح می‌دهد که این احادیث یا گزارش‌ها چگونه بر فضل و برتری علی علیه السلام بر دیگران دلالت می‌کند. از آنجا که مؤلف، خود از عالمان و محدثان کهن است نیازی به ذکر مصادر نبوده و در واقع، روایات او منبعی برای کتب بعدی مثل بحارالانوار علامه مجلسی است. خود مؤلف نیز تلاش کرده روایات و احادیث را با اَسناد روایات محدثان غیر شیعه نقل کند و به روایات فریقین توجه داشته است؛ چنانکه ابتدا از آیات قرآن استدلال آورده و از دلیل عقلی نیز بهره برده است.

«مختصر البصائر»، به زبان عربی، تالیف حسن بن سلیمان حلی، عالم شیعی قرن هشتم، گزیده و مختصری از کتاب «بصائر الدرجات» سعد بن عبدالله اشعری قمی، عالم شیعی قرن سوم هجری است و ارتباطی به کتاب «بصائر الدرجات» صفار ندارد. موضوع کتاب، روایاتی درباره مناقب و ویژگی‌ های ائمه و شناخت آنان است. اصل کتاب اشعری اکنون موجود نیست، ولی اثر هم نام آن؛ یعنی «بصائر الدرجات» محمد بن حسن صفار قمی، معاصر اشعری وجود دارد که اتفاقا مباحث آن کاملا به آنچه در «مختصر البصائر» آمده شبیه است. به همین دلیل، افندی در «ریاض العلماء» احتمال داده است که اصل «بصائر الدرجات» از صفار بوده که اشعری آن را تلخیص کرده و حسن بن سلیمان بار دیگر آن را تلخیص نموده است. لیکن چنین نظریه‌ ای با توجه به شهرت کتاب «بصائر الدرجات» از اشعری و ذکر آن در منابع فهرستی، پذیرفته نشده، اما احتمال جدی دیگری هست که هم اشعری و هم صفار، کتاب «بصائر الدرجات» را از نسخه اصل دیگری گرفته‌ اند و به همین دلیل مطالب و حتی اسناد آن دو به یک دیگر بسیار نزدیک و مشابه است. بخشی از آنچه در «مختصر البصائر» آمده، افزوده‌ های مؤلف آن، حسن بن سلیمان حلی است که البته وی، در ابتدای باب، تذکر داده است که آنها را از طریق دیگری غیر از اشعری نقل کرده است. پاره‌ ای از مطالب مطرح شده در کتاب: رجعت و کسانی که رجوع خواهند کرد، نشانه‌ های مؤمن، رجال اعراف، فضیلت ائمه و آیاتی از قرآن در مورد آنها، تسلیم در برابر آنچه پیامبر و ائمه فرموده‌ اند، نامه امام صادق علیه‌ السلام به مفضل بن عمر، صفات پیامبر و ائمه و فضیلت‌ هایی که خداوند به آنها عطا فرموده است، کسی که به رد و انکار سخنان پیامبر و ائمه بپردازد، کتمان حدیث و افشای آن، قضاء و قدر و...

نویسنده در این كتاب كه به زبان عربی نوشته شده درباره‌ ویژگی منقول در احادیث نبوی در باب «صدیق و صدیقه» بحث و بررسی نموده و با استناد به آیات و روایات منقول از اهل سنت به این مطالب پرداخته است: «صدیق» در لغت و كاربرد، عایشه و ابوبكر و موضوع صدیقیت آن دو، برخی معیارهای صدیقیت، برخی مقامات حضرت فاطمه (س)، فاطمه صدیقه و دشمنان او، و سرانجام تحریفات هیجان زده.

کتاب «تَذکِرَةُ الخَواصّ» نوشته یوسف بن قزاوغلی مشهور به سبط ابن جوزی (متوفای ۶۵۴ق) از مشهورترین عالمان اهل سنت قرن هفتم هجری قمری است. مؤلف، این کتاب را در شرح حال علی بن ابی طالب (ع) و فرزندان ایشان در دوازده باب نوشته است. کتاب، با مقدمه ای از مؤلف در حمد و ثنای الهی و درود بر پیامبر (ص) و عترت پاکش بالاخص امیر مومنان (ع) آغاز شده است. وی به ترتیب از امام اول (ع) تا حضرت حجة بن الحسن (عج)، به بیان مناقب و حوادث دوران ایشان می‌ پردازد. مؤلف بیشتر کتاب را به شرح زندگانی و فضائل امیرالمؤمنین (ع) و حسنین (ع) اختصاص داده و زندگانی نه امام بعدی را به‌ طور فشرده و با اختصار بیان نموده است.