جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

صلاة أبي‌بكر في مرض النبي(ص) اثر سید علی حسینی میلانی، در نقد و بررسی حدیثی است که در منابع اهل سنت به عنوان یکی از ادله خلافت ابوبکر مورد استناد قرار گرفته است. این اثر، مشتمل بر مقدمه نویسنده و سه بخش است. نویسنده در ابتدا متن حدیث به همراه ناقلین آن‌ از منابع مختلف اهل سنت نقل کرده است. سپس در بخش دوم، حدیث را به لحاظ سندی مورد مداقه قرار داده است. در آخرین بخش نیز محتوای حدیث را نقد و بررسی کرده است. این رساله مختصر، بحث و تحقیق درباره این خبر است که نبی(ص) در ایام بیماری پیش از رحلت، ابوبکر را به نماز با مسلمین امر کرد و ابوبکر به سوی مسجد خارج شد و به‌جای آن حضرت با مردم نماز گزارد. این حدیث از این جهت اهمیت دارد که در رابطه با احوال و سیره مبارک پیامبر(ص) است؛ قائلین به خلافت ابوبکر پس از پیامبر(ص) به آن تمسک کرده‌اند؛ احکام شرعی و مسائل اعتقادی و موضوعات دیگری هم از آن استفاده می‌شود. در بخش اول کتاب به اسناد حدیث مذکور به همراه متون آن ارائه شده است. نویسنده در ابتدای این بخش به این نکته اشاره کرده: احادیثی که در صحاح سته و مسند احمد ذکر شده است به لحاظ لفظی کامل‌تر و به لحاظ سندی قوی‌تر هستند به این منابع بسنده شده است؛ با اطلاع از این منابع می‌توان به احوال دیگر منابع نیز آگاهی یافت و اشاره به آنها اطاله کلام خواهد بود موطأ مالک، صحيح البخاري، صحيح مسلم، صحیح ترمذی، سنن أبي‌داود، سنن نسائی، سنن ابی‌ماجه و مسند احمد اسانید این حدیث هستند که نص روایت از آنها نقل شده است. در بخش دوم کتاب، سندهای حدیث مورد بررسی قرار گرفته است. این حدیث از نه نفر از صحابه نقل شده است که عائشة بن ابی‌بکر، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر و ابو‌موسی اشعری از جمله این افرادند. اساس و پایه همه این احادیث، عایشه است و برخی از احادیثی که از غیرصحابه نقل شده، مرسل هستند که به واسطه عایشه نقل شده است است. اولین حدیثی که نویسنده سند آن‌را مورد بررسی قرار می‌هد، حدیثی است که ابوموسی اشعری نقل کرده است. علاوه بر اینکه این حدیث مرسل است، ابوبردة فرزند ابوموسی اشعری از جمله کسانی است در سند حدیث قرار دارند. او مردی فاسق و گناهکار بود که در قتل حجر بن عدی دخالت داشت چراکه در گروهی وجود داشت که علیه حجر شهادت باطل و دروغ داد و منجر به شهادتش شد. نویسنده دیگر اسناد این حدیث را به دقت مورد بررسی قرار داده و دلایل ضعف هر کدام را متذکر شده است تا اینکه به حدیث عایشه می‌رسد او درباره این سند می‌گوید: اما حدیث عایشه، مهم‌ترین حدیث است چراکه او همراه داستان بوده است و احادیث دیگران به او منتهی می‌شود و خود صاحب قصه است. از سوی دیگر حدیث او دارای صحیح‌ترین اسناد نسبت به دیگران دارا می‌باشد و از حیث متن، کامل‌ترین است. نویسنده در دو مبحث به بررسی سند حدیث عایشه می‌پردازد: طرق احادیث نقل شده از عایشه به افرادی چون اسود بن یزید نخعی، عروة بن زبیر بن عوان، عبیدالله بن عبدالله بن عتبه بن مسعود و مسروق بن اجدع منتهی می‌شود. که همه این طرق مورد طعن و قدح و تضعیف قرار گرفته و از درجه اعتبار ساقط گشته‌اند. مبحث دوم، تضعیف راوی این حدیث است که نویسنده طی صفحاتی چند به تضعیف این راوی و ساختگی بودن این حدیث اشاره می‌کند. نویسنده در سومین بخش از کتاب، این سؤال که چگونه می‌شود حدیثی را که نویسندگان صحاح، مسانید، معاجم و مانند آن بر آن اتفاق دارند و آن را از گروهی از صحابه نقل کرده‌اند از جمیع طرقش ساقط از اعتبار باشد؟ چنین پاسخ می‌دهد که رجال سندهای این حدیث، به انواع جرح، مجروح هستند، دیگر این‌که علمای حدیث، رجال و کلام معتقدند که احادیث کتب صحاح سته صحیح، ضعیف و موضوع هستند و در میان صحابه عادل و منافق و فاسق هم بوده است. البته مشهور علمای اهل سنت قائل به اصل عدالت صحابه و صحت روایات صحاح بخاری و مسلم هستند. اما این دو شهرت پایه و اساسی ندارد. نویسنده سپس اعتراف می‌کند که نسبت به حدیث «نماز ابوبکر» از اهل سنت، کسی را نیافته است که بر آن طعنی وارد کند اما نه بدین جهت که در صحاح آمده است بلکه اصل در قبول و صحیح دانستن آن، به جهت آن است که این حدیث را از ادله خلافت ابوبکر قلمداد نموده‌اند و لذا علمای اهل سنت در کتب کلامیه و مانند آن به آن استدلال کرده‌اند؛ به عنوان مثال قاضی عضدالدین ایجی در ادله‌ای که به اعتقاد او دلالت بر امامت ابوبکر می‌کند چنین نوشته که پبامبر(ص) در نماز، ابوبکر را جانشین خود نمود و او را عزل نکرد پس او در این امر و امور دیگر جانشین آن حضرت باقی ماند، چراکه کسی قائل به فصل و جدایی امور از یکدیگر نشده است. در ادامه، روایتی به علی(ع) نسبت داده شده که به ابوبکر فرمود رسول‌الله(ص) تو را در امر دینمان مقدم نمود، آیا ما تو را در امر دنیایمان مقدم نکنیم. این حدیث در پاورقی کتاب مورد نقد قرار گرفته و از احادیث موضوع دانسته شده که به دروغ به معصوم نسبت داده شده است. در سند این حدیث حسن بصری وجود دارد که معروف به ارسال و تدلیس و انحراف از امیرالمؤمنین(ع) است. فخر رازی نیز این خبر را به عنوان نهمین دلیل بر خلافت ابوبکر آورده است. وی چنین استدلال می‌کند که پیامبر(ص) او را در ایام مرض موت او را در نماز جانشین خود نمود و او را از این سمت عزل نکرد، پس واجب بود که بعد از مرگش هم، جانشین او در نماز باقی بماند و هنگامی‌که خلافتش در نماز ثابت شد خلافتش در سایر امور هم ثابت است چراکه کسی قائل به تفاوت میان آنها نشده است. دیگر علمای اهل سنت نیز با عبارات مختلف همین‌گونه استدلال کرده‌اند که نویسنده این‌گونه پاسخ می‌دهد: بر فرض صحت این حدیث، دلالت بر امامت کبری و خلافت عظمی نمی‌کند چراکه نبی(ص) به هنگام خروج از مدینه ابن ام‌مکتوم را برای امامت جانشین خویش نمود. ابوداود در سننش، بابی را با عنوان «باب امامة الاعمی» قرار داده و این خبر را در آن روایت کرده است. آیا کسی به این دلیل که در نماز جانشین پیامبر(ص) قائل به امامت ابن ام‌مکتوم شده است؟ جالب آن‌که ابن تیمیه –ملقب به شیخ الاسلام- اعتراف کرده که چنین نیست هر کسی که در زمان حیات پیامبر(ص) بر تعدادی از امت جانشین آن حضرت بوده است، صلاحیت جانشینی پس از رحلت آن حضرت را نیز داشته باشد؛ همچنان‌که ابن ام‌مکتوم نابینا در زمان حیات جانشین آن حضرت شد اما صلاحیت خلافت پس از مرگ را نداشت و بشیر بن عبدالمنذر و دیگران نیز این‌گونه بودند. نویسنده در انتهای کتاب پس از بررسی مهم‌ترین و صحیح‌ترین احادیثی که در این زمینه نقل شده است چنین نتیجه می‌گیرد: «هیچ حدیثی را نیافتیم که مورد پذیرش باشد و بتوان در چنین قضیه‌ای قطعی بدان تکیه کرد؛ زیرا که راویان آن احادیث یا ضعیف یا مدلس یا ناصبی یا عثمانی و یا خارجی هستند. با این حال، وجود این حدیث در صحاح سودی نمی‌بخشد و پذیرش همه، این احادیث را، فایده‌ای ندارد. آن‌گاه با چشم‌پوشی از سند آن‌ها، متن و دلالت آن‌ها را مورد بررسی قرار دادیم و با توجه به این‌که این قضیه یک قضیه بیش نبوده و تکرار نشده است –آن‌سان که شافعی و دیگر بزرگان فقه و حدیث که پیرو سخن او هستند به آن تصریح کرده‌اند- ما آن احادیث را متناقض و گوناگون یافتیم که یکدیگر را تکذیب می‌کردند، به‌گونه‌ای که هیچ وجه جمعی برای آن‌ها ممکن نبود.

ابوطالب که نام اصلي ايشان عمران مي باشد، پدر بزرگوار حضرت علي عليه السلام بوده و داراي مقامي بالا و بزرگي بود. ايشان از حاميان اصلي پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله در دوران خفقان مکه ومدينه بوده و دفاع ايشان از وجود مقدس حضرت رسول صلوات الله عليه و آله نقش مهم ايشان و محبت ابوطالب عليه السلام به پيامبر را بيان مي کند . متاسفانه از سوي برخي معاندين و کساني که دشمني ديرينه با خاندان پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و اميرمؤمنان عليه السلام دارند، نسبت به وجود مقدس حضرت ابوطالب عليه السلام شبهاتي را مطرح کردند که بدون دليل بر وجود ايشان هجمه کرده و مطالبي بي اساس را بر عليه ايشان وارد مي کند . هر چند از جانب علماي شيعه پاسخ اين شبهات به کرات داده شده است، اما بعضي از اهل سنت نيز در مقابل اين شبهات فاسد ايستاده و در مقام دفاع از آن حضرت بر آمده اند . يکي از اين کتب، کتاب حاضر بوده که نوشته يکي از علماي اهل سنت و مفتي شافعي مکه مکرمه در دفاع از وجود مقدس حضرت ابوطالب سلام الله عليه نوشته است که در اين نوشته به معرفي اين کتاب مي پردازيم. اين کتاب که با توضيح و تحقيق حسن سقاف شافعي از علماي بزرگ و محققين اهل سنت معاصر به رشته تحرير در آمده است، در چندين باب تدوين شده است که بدين شرح است: فصل اول: ابوطالب حامي و ياور پيامبر صلي الله عليه و آله فصل دوم: بعضي آياتي که معاندين گمان مي کنند در شان ابوطالب عليه السلام نازل شده است فصل سوم: نظرات علماء پيرامون ايمان حضرت ابوطالب عليه السلام

ألْحُجّةُ عَلَی الذّاهب إلی تَکْفیر أبی‌طالب یا ایمانُ أبی‌طالب اثر سید شمس‌الدین فخار بن معدّ موسوی از علمای شیعه است. این اثر در اثبات ایمان ابوطالب، پدر حضرت علی(ع) نوشته شده است. مؤلف با استدلال به اجماع شیعیان و سخنان اهل سنت به اثبات اسلام ابوطالب پرداخته و در ده فصل به آن استناد می‌کند. ایمان ابوطالب یکی از مباحث کلامی بین شیعیان و اهل سنت است. بنا بر آن چه در برخی روایات و کتب تاریخی آمده است، ابوطالب عموی پیامبر اکرم(ص) و پدر امام علی(ع) به دین اسلام ایمان نیاورده و مشرک از دنیا رفته است. اهل سنت، منکران ایمان ابوطالب هستند و به روایاتی استدلال کرده‌اند که نشان از عدم ایمان آوردن ابوطالب و پافشاری وی به آیین اجداد خویش حتی تا لحظه مرگ دارد. اما شیعیان با توجه به روایات اهل بیت(ع)، بر این مطلب اجماع دارند که ابوطالب به رسول خدا ایمان داشت. علمای شیعه علاوه بر پاسخ به استدلالات منکران، دلایل خویش را بر ایمان ابوطالب ذکر کرده‌اند. نویسنده، استدلال‌هایی را درباره ایمان ابوطالب ذکر کرده تا جای هیچ شک و شبهه‌ای باقی نماند و نه تنها اجماع مسلّم علمای شیعه را بر این مطلب اثبات می‌کند، بلکه اقوال بسیاری از اهل سنت را هم که قائل به این مطلب بودند به عنوان مؤید شیعه ذکر می‌نماید. کتاب دارای یک مقدمه و ده فصل و یک خاتمه است: الف- مقدمه: شامل بیان انگیزه تألیف کتاب و مقام اجداد پیامبر و ابوطالب است. ب- فصل‎های کتاب: فصل اول: در معنای ایمان و اثبات ایمان ابوطالب از راه‌های مختلف. فصل دوم: ادله قائلین به کفر ابوطالب از جمله آیه «إنک لا تهدی من أحببت» و جواب از آن‌ها. فصل سوم: اثبات محبت پیامبر نسبت به ابو طالب که با توجه به حرمت دوستی کفار، ایمان ابوطالب را اثبات می‌کند. فصل چهارم: کلمات و اشعار ابوطالب که دلالت بر ایمان او می‌کند. فصل پنجم: جریان مفقودشدن پیامبر(ص) و علی(ع) و امر ابوطالب به فرزندش جعفر بر نماز با آنان. فصل ششم: وفات ابوطالب و امر پیامبر به غسل و دفن او. فصل هفتم: مهربانی‌های ابوطالب نسبت به پیامبر(ص) و اشعار دلالت‌کننده بر اسلام او. فصل هشتم: قصیده معروفی از ابو طالب و چند واقعه تاریخی که ایمان ابو طالب را اثبات می‌کند. فصل نهم: وصیت‌های ابوطالب به اطرافیان برای حمایت از پیامبر(ص) و انگیزه‌های سیاسی ایجاد تردید در ایمان ابوطالب. فصل دهم: دلیل کتمان اسلام ابوطالب از سوی خودش و تشبیه ابوطالب به اصحاب کهف و مؤمن آل فرعون که ایمان‌شان را مخفی می‌کردند. ج- خاتمه کتاب: مصنف در خاتمه تأکید می‌کند آنچه آورده، قطره‎ای از دریا بوده و درخواست اجر و ثواب از خداوند تا همه اعمالش را فقط برای خدا قرار دهد.

شرح العلامة الزرقانى على المواهب اللدنية بالمنح المحمدية تألیف علامه شهاب‌الدین ابوالعباس قسطانى متوفاى 923 ه.ق است. اين كتاب شرحى بر كتاب مواهب لدنية از علامة قسطانى است، پيرامون شمائل پيامبر اسلام و سيره و صفات شريف ايشان به زبان عربى نوشه شده است. كتاب مواهب در 10 مقصد چيده شده است. مقصد اول در مشرف شدن پيامبر به نبوت و طهارت نسب و ولادت و رضاعت تا سال وفات حضرت، از جانب بارى تعالى. مقصد دوم در اسماء و اولاد و ازواج، اعمام و خادمين پيامبر مى‌باشد. مقصد سوم در آنچه كه خداوند از كمال خلقت به پيامبرش بخشيده كه شامل سه فصل مى‌باشد و مقصد چهارم در معجزات و خصائص ايشان كه دليل بر ثبوت نبوت و صدق رسالت اوست كه در دو فصل تنظيم يافته است. مقصد پنجم در خصائص معراج وى مى‌باشد. مقصد ششم پيرامون مواردى است كه در آيه تنزيل در بلندى و رفعت ذكر پيامبر و شهادت خدا بر صدق نبوت و ثبوت بعثت ايشان است. مقصد هفتم در وجوت محبت پيامبر و آل و اصحاب و عترت ايشان است. مقصد هشتم در طبابت پيامبر بر انسان‌هاى مريض و تعبير خواب كردن ايشان و خبرهاى غيبى‌اى كه ذكر مى‌نمودند و مقصد نهم در حقايق عبادت ايشان كه شامل 7 نوع از طهارت، نماز، زكات، روزه، اعتكاف و حج و مختصرى از ادعيه و اذكار وقرائات حضرت مى‌باشد و مقصد دهم درباره اتمام نعمت خدا بر پيامبر كه شامل سه فصل در زيارت قبر شريف و مسجد وى و در امور آخرت مى‌باشد. شرح كتاب به اين صورت است كه بالاى هر صفحه، متن اصلى كتاب مواهب ذكر شده و در پايين صفحه با آوردن جملات يا كلماتى از متن اصلى كتاب كه نياز به شرح داشته، به توضيح جزء جزء مطالب كتاب پرداخته است.

یکی از بحث انگیزترین مسائل مربوط به زندگی حضرت ام کلثوم(سلام الله علیها) ازدواج ایشان با خلیفه دوم «عمر بن خطاب» است. عده ای معتقدند که این نقل، از تحریف‏های تاریخی است و عده ای هم می گویند که درست است. تعداد زیادی از علمای شیعه با اسناد تاریخی، این مسأله را رد کرده اند؛ از جمله: «سید محمد علی حلو» در كتاب حاضر (کشف البصر عن تزويج ام كلثوم من عمر).

كامل البهائي تعریب کتاب «كامل بهائی» اثر عمادالدین طبری (متوفی 675ق) است که به قلم محمد شعاع فاخر، از فارسی به عربی ترجمه شده است. در ابتدای کتاب، دو مقدمه از مترجم و محدث قمی افزوده شده است. در مقدمه مترجم، ابتدا شرح حال مختصری از نویسنده ارائه و سپس، توضیح کوتاهی پیرامون کتاب ذکر شده است. مترجم به این نکته اشاره دارد که در اصل کتاب، با اشتباهات لغوی، تاریخی و حتی کلامی فراوانی مواجه شده و پس از تحقیق و تفحص بسیار، به تصحیح آن پرداخته است ازجمله اشکالاتی که مترجم به اصل فارسی کتاب گرفته، آن است که چرا کتاب مورد تحقیق صحیح قرار نگرفته و ناشر، به نسخه‌ای که در طبع بدان اعتماد نموده، اشاره نکرده است؟ در مقدمه دوم نیز شرح حال مختصری از مؤلف ارائه و به آثار او، اشاره شده است. مطالب اصل کتاب دو مجلد در یک جلد سامان گرفته؛ اما مترجم، آن‌را در دو جلد تنظیم کرده است. ازجمله ویژگی‌های این ترجمه، علاوه بر سعی مترجم بر حفظ اصل رعایت امانت در ترجمه و به‌کارگیری عبارات مناسب و تا حدی مسجع، شیوایی و رسایی متن است، به‌گونه‌ای که تا حد امکان، از واژه‌ها و عبارات ثقیل و سنگین در آن استفاده نشده است. به‌منظور آشنایی با نوع ترجمه و مقدار توانایی مترجم، بخشی از متن فارسی به همراه ترجمه عربی آن، نقل می‌شود: «باب یازدهم؛ برپایی سقیفه: چون رسول(ص) را دفن کردند و خبر مرگ او در دیار عرب فاش شد و رؤسا و امراء و فقرا و قبائل عرب روی به تعزیت رسول نهادند و روزبه‌روز می‌آمدند و بنوهاشم به عزا مشغول شدند، صحابه چنان مصلحت دیدند که فرصت نگهدارند و گفتند که کار خلافت به زودی بباید ساخت یمکن که اگر بنوهاشم از عزا فارغ شوند این کار بر ما تمام نشود». «الباب الحادی عشر؛ فی بناء السقیفه: و لمّا انتشر خبر وفاة النبيّ(ص) في الأطراف و الأكناف من ديار العرب، أقبل الرؤساء و الأمراء و قبال العرب للعزاء بوفاة النبيّ(ص) و صاروا يتقاطرون على المدينة يعزّون بني هاشم، و كانوا مشغولين بإقامة العزاء عليه، فاغتنم الصحابة انشغالهم بالعزاء فرصة و قالوا: إذا فرغوا من العزاء فإنّ الأمر لا يتمّ لنا حتما، و ينبغي أن نسارع إلى اهتبال الفرصة لئلّا تضيع من أيدينا»

صُلحُ الحَسَن(علیه‌السلام) کتابی به زبان عربی درباره صلح امام حسن(ع)، نوشته شیخ راضی آل‌یاسین پژوهش‌گر و عالم شیعه (متوفای ۱۳۷۲ق). این کتاب، از معدود آثار تحلیلی و تفصیلی است که در سه بخش، درباره زندگانی امام حسن مجتبی(ع)، موقعیت سیاسی او و شرایط صلح امام با معاویه سخن گفته است. آیت‌الله خامنه‌ای این اثر را به فارسی برگردانده است. این کتاب از قریب به صد منبع معتبر و ارزشمند استفاده کرده و مؤلف در آن به موضوعاتی پرداخته که در کتب مشابه، به آن‌ها کمتر توجه شده و موضوع صلح امام حسن(ع) و علت و عوامل آن را به خوبی بیان می‌کند. مؤلف بیش از آن‌که به نقل گزارش‌های تاریخی بپردازد، به بیان و تحلیل اوضاع و شرایط از نگاه خود پرداخته است، اما با این حال از ارجاع به منابع و استناد به آنها غفلت نکرده و به منابع مختلفی در متن و پاورقی توجه داده است که این منابع همان مصادر دست اول تاریخی هستند. کتاب دارای سه قسمت است که در قسمت نخست شرح حال کوتاهی از زندگی امام مجتبی(ع) ارائه داده و در قسمت دوم به موضوع بیعت با آن حضرت و وضعیت سپاه می‌پردازد. قسمت آخر و اصلی کتاب، بررسی قرارداد صلح و عوامل آن بحث می‌کند. -