جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پس از آنکه قریش احساس کرد که روز به روز از قدرت نفوذ او کاسته می‌شود و دیگر جایی برای سلطه بر مسلملنان نمی‌یابد بر فشار‌های خود نسبت به مسلمانان در مکه افزودند به طوری که گفته شد است دیگر سخت‌گیری‌ها به اوج خود رسید و مسلمانان چاره‌ای جز مهاجرت و رها کردن خانه و کاشانه خود ندیدند. هجرتی که به مدینه در سال سیزدهم بعثت و پس از پیمان عقبه دوم رخ داد و نقطه عطف تاریخ اسلامی و مبدا تاریخ مسلمانان گردید و آنان که این راه پر مشقت را به دیده جان پذیرفتند مهاجرین نام گرفتند و در جهت موفقیت پیامبر اسلام فداکاری زیادی نمودند هجرت اینان از موضوعات مهمی است که در آیات الهی بر آن تاکید شده و در موارد بسیار از آن به عنوان ضرورتی اجتناب‌ناپذیر یاد شده است.

عباسیان از فرزندان عباس بن عبدالمطلب، عموی پیامبر اکرم (ص) بودند.در برخی منابع آمده است که عباس تا زمانی که در مکه بود اسلام نیاورد و در برخی از منابع آمده است که مسلمان شده بود اما اسلام خود را پنهان می داشت و تقیه می کرد.در جنگ بدر با مشرکان همراه بود و اسیر شد اما با پرداخت فدیه آزاد شد . در سال هشتم هجرت که حضرت محمد(ص) عازم فتح مکه شد به وی پیوست و از آن پس همراه او بود.در رحلت پیامبر(ص) و مراسم کفن و دفن او با پسران خویش به ویژه عبدالله و فضل حضور داشت و در اختلافات بعد از سقیفه هم در کنار برادر زاده اش علی (ع) بود.پسرانش نیز تا علی(ع) زنده بود با وی همراه بودند و به عنوان خویشان پیامبر(ص) نزد مسلمین حرمت تمام داشتند.اما از اواخر دوران خلافت حضرت علی (ع) از علویان فاصله گرفتند که جدایی عبدالله بن عباس از حضرت علی(ع) پس از نبرد نهروان و جدایی عبیدالله بن عباس از امام حسن (ع) آغاز مرحله جدیدی در روابط این خاندان با علویان می باشد. ستاره اقبال این خاندان در زندگی علی بن عبدالله بن عباس درخشیدن گرفت.وی در روستایی در جنوب بحرالمیت به نام حُمَیمَه اقامت گزید و عباسیان در پناه امنیت و با بهره گیری از موقعیت ارتباطی حمیمه،زمینه های یکی از مهمترین جنبش های مخفی که در تاریخ سیاسی اسلام روی داد را فراهم آوردند. پس از وفات علی،فرزندش محمد جانشین وی شد.او ادعا کرد که خلافت را از طریق محمد بن حنفیه و فرزندش ابوهاشم به ارث برده است. دعوت به طور رسمی در سال100هجری آغاز شد.محمد شعار«الرضا من آل محمد(ص)» را سر داد و در کوفه و خراسان دعوت انتشار یافت.پس از وی ابراهیم امام رهبری عباسیان را بر عهده گرفت. شورش آشکار در زمان وی در سال130هجری اتفاق افتاد و پس از دو سال زدوخورد سپاه عباسی در نبرد زاب در سال132هجری بر امویان پیروز شد و خلافت عباسی تشکیل شد.هدف از این پایان نامه بررسی وضعیت سیاسی،اجتماعی خاندان عباس قبل از به قدرت رسیدن می باشد.

رساله حاضر با عنوان : «جایگاه فقه شیعه در گسترش تشیع از دوران غیبت تا ظهور صفویه» به بررسی سیر تحول و تطور فقه تشیع در ادوار مختلف تاریخی و تاْثیر آن در گسترش و توسعه مذهب شیعه در جهان اسلام می پردازد .بعد از رحلت رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله و سلم دین اسلام دچار انشقاق و انشعاب شد . در این میان مکتب اهل بیت علیهم السلام که بعدا عنوان مذهب تشیع به خود گرفت یکی از مهمترین شاخه های آن به شمار می رود . در پژوهش حاضر به این نتیجه رسیده شده است که در کنار عوامل مختلفی که در بسط و توسعه تشیع دخیل بوده اند، مانند مهاجرت قبایل شیعه و سادات علوی و پراکندگی جغرافیایی آن ها و حمایت برخی دولت ها از تشیع، موضوع استحکام بنیاد فقهی شیعه که بر پایه اصول اساسی شریعت راستین الهی و مبانی عقلی ، کلامی و فطری نهاده شده و ظهور فقهای بزرگ و فرهیخته مهم ترین تاْثیر گذار به شمار می رود . به همین دلیل سعی شده تانقش فقها و متکلمین شیعه در تدوین و تحکیم مبانی فقهی مکتب اهل بیت علیهم السلام و واکنش آن ها در برابر هجمه های فکری و اعتقادی سایر مذاهب و نحله ها تبین و تشریح گردد . این رساله با تکیه بر اسناد و مدارک و شواهد معتبر از طریق روش تحقیقی تاریخی و کتابخانه ای ، ابعاد مختلف موضوع مزبور را مورد بررسی قرار داده است .

عاشورا روز دهم محرم سال 61 هـ.ق پیروزی خون بر شمشیر، نبرد خونین و به یادماندنی سید الشهداء حسین بن علی(ع) با طاغوت بنی‌امیه یزیدبن معاویه است. فداکاری و از خودگذشتگی امام حسین(ع) و یاران با وفای آن حضرت، از ایشان چهره‌ای ماندگار و جاودانه در تاریخ بشریت به جای گذاشت، در این رخداد، اوج مظلومیت اهل بیت خاندان رسالت به نمایش گذاشته شد. شهادت مظلومانه امام حسین(ع)، نه تنها برای شیعیان بلکه بر همه جهانیان از هر فرقه و مذهبی، دردناک بود. و واکنش‌های گوناگونی را میان حادثه‌نگاران و تاریخ پژوهان در پی داشت. افراد و شخصیت‌های متفاوت، از دیدگاه‌ها و با انگیزه‌های گوناگونی بدان نگریسته‌اند که آنچه در این رساله برای ما مهم می‌نماید؛ دیدگاه معاصرین اهل سنت به عاشورا است. با تامل در سخنان و منابع تاریخی و روایی و حدیثی آنها می‌توان به محبوبیت امام حسین(ع) و اهل بیت آن حضرت پی برد. اهل سنت نیز همانند همه فرقه‌ها، در طول تاریخ؛ درباره این رخداد بزرگ تاریخ اسلام مسیر واحدی را نپیموده‌اند و با تشتت آراء و یا احیاناً تناقض دیدگاه مواجه شده‌اند برخی به حقانیت قیام امام حسین(ع) و مظلومیت آن حضرت و قابلیت قیام وی، از جهات گوناگون برای الگودهی و سرمشق‌سازی پرداخته‌اند و آن را در راستای رسالت بزرگ پیامبر مکرم اسلام و سیره خلفای راشدین دانسته‌اند و در این راستا نظریاتی گوناگون ارائه داده‌اند و عده‌ایی دیگر نیز آن را قضیه استثنایی غیر قابل ارزیابی و ارزشگری دانسته‌اند این گروه در مقابل خلافت یزید را مشروع و از او به عنوان حاکم اسلامی نام می‌برند و هر گونه قیام در برابر آن را به طور اصولی نامشروع می‌پندارند و در صدد اثبات بی‌گناهی و تبرئه او از شهادت امام حسین(ع) بر می‌آیند. اما اکثریت قریب به اتفاق مسلمانان اهل سنت، نگاهی تائیدی و مثبت به عاشورا دارند و قیام آن حضرت را در طول تاریخ بی‌نظیر دانسته و عاشورا را روزی عظیم، از جهت فداکاری و از خودگذشتگی اهل بیت می‌دانند و معاویه و یزید را به عنوان جنایتکارانی در تاریخ معرفی می‌کنند که فسق و فجور و کفر و ناسپاسی آنها در برابر رسالت الهی پیامبر اسلام (ص) به ثبت رسیده است. ‌

از مهمترین ویژگیهای رثای اهل بیت در این دوره سیاسی بودن اغلب آنهااست . بطوریکه مرثیه سرایان در حین بیان حزن و اندوه خود در سوگ بزرگان‌دین، عشق و علاقه خود را نسبت به پیامبر و خاندان مبارک آن حضرت ، ونیز خشم و ناخشنودی خود را در برابر غاصبین خلافت اظهار می‌داشتند. 1 -اغلب قصاید رثایی معمولا با توصیف جاری شدن اشک از دیدگان و گریه‌زاری‌در مصبیت اهل بیت آغاز می‌شود. 2 - بیان مناقب و فضایل اهل بیت واشاره به قرابت آنان با پیامبر را در اغلب مرثیه‌ها ملاحظه می‌کنیم. 3 -وارد شدن معانی جدید شعری به تاثیر از اوضاع سیاسی این دوره 4 - اشاره‌به مساله خلافت و سفارش پیامبر مبنی بر دوستی عترت آن بزرگوار 5 - هجوو ذم بنی‌امیه و اهل کوفه و بازگویی ظلم و ستم بنی‌امیه در حق اهل بیت 6- طلب مغفرت و رحمت الهی بر شخص در گذشته که البته در مراثی عصرجاهلی هم به نحوی وجود داشته است . 7 - مرثیه‌هایی که در سوگ امام حسین‌آمده نسبت به دیگر مراثی از سوز و گداز بیشتری برخوردار است . 8 -اظهار تاسف و حسرت و پشیمانی گروه توابین در مرثیه‌های شعرای این دوره‌کاملا مشهود است . 9 - بیشتر مراثی اهل بیت در این دوره از نوع ندب یارثای عاطفی است .

شاعران شيعي از قدیم در مورد اهل بيت سروده‌هايي بسيار زيبا به نظم درآورده‌اند و شعرا و ادبايي همچون كميت، دعبل خزاعي، شريف رضي، سيد رضا هندي و غیره كه هنر ارزشمند خود را مصروف مدح و رثاء ائمه اطهار نمودند، كم نبوده و نيستند، و اين امر خود مهم‌ترين علّت بقاي مكتب تشيّع و احياي ارزش‌ها و ميراث اهل بيت ع به شمار مي‌رود. شيخ جعفر نقدی از فقها، علما، و شعرای نجف است كه در سال 1303ه‍ .ق در شهر عماره ديده به جهان گشود. و همچون ديگر عالمان شاعر در وادي ادب قدم نهاد، بخش عمده اشعار وی در مدح و رثاء اهل بيت است هدف از انجام اين پژوهش، شرح زندگی و آثار جعفر نقدی و همچنین تحليل و نقد و بررسي اشعار اوست و در آن علاوه بر ذکر عوامل زمانی و مکانی مؤثر در شعر وی، ابتدا به بررسی اشعار دینی در سده‌های قبل، انواع مجموعه‌های شعر دینی، و سپس موضوعات دینی شاعر، اسالیب خاص وی در دفاع از حقانیت اهل بیتو ویژگی‌های منحصر به فرد این اشعار پرداخته شده است؛ افزون بر اینکه سایر اغراض شعری و خصائص آن هم مورد کنکاش قرار گرفته است.

«قيام الدولة الزيدية في اليمن» اثر حسن خضيرى احمد، كتابى است در موضوع برپايى دولت زيدى در يمن در سال هاى 280 - 298 ق/893 - 911 م. اين دولت در اوايل دوران اسلامى نقش مهمى در يمن ايفا كرده و بيش از هزار سال پايدار بوده است. كتاب به زبان عربى و در سال 1996م نوشته شده است. كتاب با مقدمه نويسنده آغاز و مطالب در چهار فصل و يك خاتمه تنظيم شده است. در فصل اول، به اوضاع سياسى در يمن پيش از برپايى دولت زيدى پرداخته شده است. نويسنده ابتدا گزارشى از واليان عباسى را عرضه كرده كه چگونه يكى پس از ديگرى به حكومت يمن دست يافتند و بر اثر بى‌ لياقتى و سوء مديريت آنان، يمن دستخوش پراكندگى و تفرقه شد. سپس از پيدايى حكومت‌ هاى محلى مستقل در يمن سخن گفته است. فصل دوم به مطالعه درباره دولت بنى‌ رسّى در صعده اختصاص يافته است. در فصل سوم، به موضع گيرى قدرت‌ هاى محلى يمن در برابر برپايى دولت زيديه اختصاص يافته است. نويسنده در اين فصل، از موضع خلافت عباسى در برابر دولت زيدى و مشكلات دربار خلافت كه مانع از ارسال نيروهاى كمكى براى مردم يمن شد، سخن گفته است. فصل چهارم، شامل مذهب زيدى در يمن و موضع مذاهب اسلامى در برابر آن است. در پايان به اين نكته اشاره شده است كه دورى يمن از مركز خلافت عباسى و گرايش يمنيان به تشيع در توجه علويان انقلابى به يمن تأثير داشت. نويسنده معتقد است برپايى دولت زيدى، رهبران قبايل را براى تأسيس دولت‌ هاى محلى در مناطق كوهستانى يمن به طمع انداخت. وى از آن ميان به آل يعفر بن عبدالرحمن حوالى اشاره كرده كه خليفه منتصر، محمد بن يعفر را در سال 247ق/861م ولايت صنعا داد و از همين‌ جا زمينه تشكيل دولت بنى يعفر در شبام و كوكبان فراهم آورد.

رابطه دین و سیاست و به تعبیری دیگر مناسبات کلام و سیاست در اندیشه اسلامی از جمله مباحث اساسی است که از دیرباز موضوع تحقیق و نقد و نظر عالمان و پژوهشگران است لذا مطالعه متون اصلی اسلام بیانگر برقراری نوعی نسبت میان دین و دولت است این رساله در صدد بررسی مناسبات کلام و سیاست در عصر اول عباسی تا پایان دوره متوکل می‌باشد. سوال اصلی پژوهش این چنین است: خلافت عباسی از آغاز تا پایان عصر متوکل چه پیوند و مناسبتی را با جریانات کلامی برقرار کرده است؟چرا؟در فرضیه این پژوهش آمده است: عباسیان از آغاز تا پایان عصر متوکل سیاست متفاوتی را در قبال جریانات کلامی اتخاذ کردند و این سیاست متکی بر منافع سیاسی عباسیان، اوضاع اجتماعی، رونق جریانات کلامی و نگرش‌ دینی خلفا بوده است. برای بررسی این فرضیه چهار بخش در نظر گرفته شده که بخش اول پس از چهارچوب نظری بحث در فصل اول آن به تحولات سیاسی و اجتماعی عباسیان از آغاز تا پایان متوکل پرداخته شده و آنگاه در فصل دوم تحولات فرهنگی این دوران مورد بررسی قرار گرفته است. بخش دوم به مهمترین اندیشه‌های کلامی این دوران می‌پردازد در این بخش ابتدا به تشریح اندیشه کلامی شیعه پرداخته شده آنگاه به دیگر اندیشه‌های این عصر چون اهل حدیث، خوارج، متعزله پرداخته شده هدف در این بخش این است که ضمن معرفی هر یک از جریانات کلامی به طور اجمالی به تاریخچه، اصول مذهب، مهمترین دیدگاهها و شعب آنها پرداخته شود. موضوع بخش سوم تأثیر جریان‌های کلامی برخلافت عباسی است در این بخش به تأثیر اندیشه‌هایی چون امامت، توحید، خلق قرآن، عدالت صحابه و... برخلافت عباسی مورد بررسی قرار گرفته است. بخش چهارم که مناسبات خلافت عباسی بر جریان‌های کلامی است سعی شده است مناسبات خلافت عباسی را با هر یک از جریان‌های کلامی مورد بررسی قرار گیرد. در پایان نیز این گونه نتیجه‌گیری شد که آمیختگی دین و سیاست در اسلام مخصوصاً در قرون نخستین اسلام غیر قابل انکار است و موضوع اصلی این جدال مشروعیت است و کوشش برای اثبات مشرو عیت سیاسی باعث مناسباتی شد که خلفای عباسی با توجه به اوضاع اجتماعی از آن بهره‌برداری نمودند.

چکیدهکشف الاسرار و عد? الابرار ابوالفضل رشیدالدین میبدی اثر گرانقدر سده ی ششم هجری از مهمترین و اولین تفاسیر عرفانی کهن پارسی است. که نویسنده ی آن در نگارش هر سه نوبت به متون تفسیری قبل از خود نظر داشته و هنرمندانه از آنها بهره برده است. در این تفسیر ذیل هر آیه در سه بخش که تحت عنوان نوبت آمده است به سه سبک آیه ترجمه و تفسیر شده است. میبدی در نوبت اول کشف الاسرار ترجمه ای تحت الفظی و معنای صریح آیات را با بهرهگیری از واژگان سره فارسی ارائه کرده است. در نوبت دوم، به کمک زبان تفسیری که زبانی علمی، عادی وقابل درک است به نقل آیات و شأن نزول آنها، معنی لغات ریشه یابی اختلاف قرائت ها، مفهوم کلی آیه، اشعار عربی، احکام و اصطلاحات فقهی و به تحلیل جنبه های تاریخی و روایی و بیان اسرائیلیات پرداخته است. در این نوبت از سطح استنادی و استدلالی زبان عرفانبهره برده است. نوبت دوم جنبه ی اطلاع رسانی و ارتباطی دارد اما در نوبت سوممیبدی سعی کرده دریافت های عرفانی خود را که حاصل جریان سیر و سلوک است و از جنس مادی و این جهانی نیست با بیان رمزی، تمثیلی، استعاری و به کارگیری صورخیال و دیگر ظرفیتهای زبان در قالب محدود کلام به دیگران منتقل کند .و با نقل جملاتی از بزرگان اهل تصوف و همچنین استفاده از اشعار فارسی و عربی به تأویل و تفسیر عرفانی قران و مفاهیم دینی همت گماشته است. بنابراین نوبت سوم جنبه ادبی و هنری دارد.نگرش میبدی نسبت به موضوعات مختلف روی زبانش تأثیر گذاشته به عبارت بهتر وی مفاهیم ساده را با نثر تعلیمی و زبان عبارت و مطالب پیچیده را از دیدگاه عرفان نظری با نثری رمزآلود به زبان اشارت و موضوعات اصلی را از دیدگاه شریعت و طریقت با نثر علمی تفسیری بیان کرده است. بنابراین متن از لحاظ ساختار زبانی یکدست نیست.در این پژوهش نگارنده سعی دارد نوبت دوم(زبان تفسیری) و نوبت سوم(زبان عرفانی) کشف الاسرار میبدی را از لحاظ زبانی مورد مطالعه قرار دهد از این رو براساس تعریفی که در کتاب زبان عرفان از سطوح مختلف زبان عرفانی(سطح استدلالی، استنادی، محاکاتی، تناقضی) آمده است سطوح مختلف زبان تفسیری و زبان عرفانی میبدی را بررسی و تبیین کرده است.??کلید واژگان:کشف الاسرار- ابوالفضل میبدی- زبان تفسیری- زبان عرفانی- متونتفسیری و عرفانی.

ابن تیمیه احمدبن عبدالحلیم یکی از فقهای مشهور و تأثیرگذار در عالم اسلام است. وی در دورانی پرآشوب در منطقه «حرّان»به دنیا آمد و از همان ابتدا زندگی درگیر حوادث و بلایایی بود که محیط زندگی او را به چالش میکشیدند. مغولان از شرق و صلیبیان از غرب به جهان اسلام هجوم آورده بودند و اینها علاوه بر مصائبیبود که از درون جامعه مسلمین را در خود فرو برده بود. این دوران پرتنش از ابن‌تیمیه چهره‌ای سرسخت ساخت. او در مسائل سیاسی و نظامی شخصیتی بسیار فعّال بود و علوم عقلی را با ردیّه‌هایی به چالش کشید، در باب عقاید مذهبی و دینی نظریات شاذّی ارائه کرد و علمای زمان خود را به واکنش واداشت. این مبارزه طلبیها زندگی او را پر افت‌و‌خیز کرد. وی بارها به زندان افتاد، درجلسات محاکمه حاضر شد، با علمای مختلف به مناظره پرداخت و عقاید او از سوی بسیاری از علمای جهان اسلام مورد نقد قرار گرفت.ابن‌تیمیه به سان آباء خویش گام در مسیر فقاهت دین نهاد و به فراگیری علوم دینی پرداخت، اما آنچه از او چهره‌ای شاخص ساخت شرایط زمانه و زندگی‌اش بود. زمانه‌ای پر آشوب و حیاتی پر فرازو نشیب که طبع تند و خشن او را به اوج فعلیّت رساند. رواج برخی اندیشه‌ها همچون تصوف و تسلط کلام اشعری و فقه شافعی در کنار نفوذ سریع تشیع در نقاط مختلف، که همزمان با ضعف مذهب حنبلی بود، باعث شد وی به ردیه‌نویسی بر فرق و تفکرات مختلف بگراید و در مواردی فتاوایی مغایر با مذاهب اربعه اهل سنت ارائه دهد. اما آنچه بیش از همه بر سرسختی او افزود جنگ‌ها و حملات خارجی بود. این احوال تأثیر عمیقی بر روحیه‌ی ابن‌تیمیه نهاد تا جایی که در باب سیاست و حکومت به نگارش کتاب پرداخت و در آثارش به صورت ویژه‌ای به بحث جهاد اهمیّت داد و فتاوای ‌سختگیرانه‌ای ‌در این‌ زمینه ‌ارائه‌ کرد و حتی در موارد بسیاری عملاً خود وارد کارزارهای سیاسی و نظامی شد.