جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تحقیقی درباره «تاریخ تشیع» و تأثیرگذاری شیعیان در جهان اسلامی است. در این اثر پژوهشی تاریخی در مورد حقیقت تشیع، گسترش و شکل‏گیری آن در تاریخ اسلام صورت گرفته است. نگارنده نخست به مبانی صحیح در نگارش تاریخ اسلام و تاریخ شیعه اشاره نموده و فراز و نشیب‏هایی که شیعه در طول تاریخ متحمل شده است تا به وضعیت امروزی خویش برسد را بیان نموده است. وی در این زمینه به رویارویی حکومت‏های مختلف اموی و عباسی در قبال تشیع اشاره نموده و وضعیت و تاریخ شیعه در جایگاه حکومت و شکل‏گیری برخی از حکومت‏های شیعی در طول تاریخ اسلام و ایران و گسترش دین اسلام توسط شیعیان به تمام جهان مورد تجزیه و تحلیل تاریخی قرار داده است.

کتاب عقیده الشیعه مجموعه ای است از هفتاد رساله کلامی مختصر در باب اصول اعتقادی پنج گانه شیعه که چندی پیش، با تدوین و تحقیق محمدرضا انصاری قمی در دو مجلد منتشر شد. هدف نامبرده از تدوین مجموعه حاضر، گردآوری و عرضه اعتقادنامه های شاخصی است که از قرن دوم تا دهم هجری قمری نگاشته شده و در آنها عقیده شیعه دوازده امامی درباره توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد تبیین شده است. شمار قابل توجهی از رساله های نشریافته در این مجموعه، قبل از این، در صورتهای مختلف بر دست آقای انصاری قمی یا دیگر مصححان، به طبع رسیده اند و هم اکنون در کتاب عقیده الشیعه به ادعای طابع با تصحیح تازه ای بازچاپ شده اند. تعداد زیادی از آن ها نیز برای نخستین بار در این کتاب به زیور طبع آراسته شده اند. نویسنده در نوشتار حاضر مباحث انتقادی خود پیرامون کیفیت نامطبوع و نامقبول رساله های مذکور در این مجموعه در قالب سلسله مطالبی ارائه داده است. در این جستار، وی تنها به ارزیابی تصحیح و طبع یکی از رساله های آن مجموعه یعنی رساله الأبحاث المفیده فی تحصیل العقیده تألیف علامه حلی که در صفحات 614 تا 650 از جلد دوم کتاب مذکور چاپ شده، پرداخته است.

روایاتی که افعال خارق عادت امامان (ع) را گزارش می‌کنند بخشی از مواد تاریخی را درباره سیره ائمه‌ (ع) تشکیل می‌دهند. این روایات مانند دیگر احادیث حاکی از قول و فعل امامان (ع) باید از نظر متن و سند مورد نقد و بررسی قرار گیرند. با توجه به اینکه نقل روایات دلائل و نسبت دادن افعال خارق عادت به امامان (ع) مورد توجه و علاقه غالیان بوده و احتمال وجود روایات ضعیف در آن بیشتر است، نقد و پالایش این دسته از روایات ضرورت بیشتری می‌یابد. در این پژوهش اسناد 680 روایت از روایات دلائل و کرامات امامان (ع)، شامل روایات دلائل امام ششم تا امام یازدهم بر اساس قواعد علم درایه الحدیث مورد بررسی قرار گرفته و علاوه بر تعیین صحت سند هر یک از روایات، مهم-ترین آسیب‌های روایات ضعیف شناسایی و دسته‌بندی شده است. نتایج به دست آمده نشان‌گر ضعف سند 87 درصد از مجموع روایات مورد بررسی است. پر تکرارترین آسیب-های اسناد روایات دلائل امامان (ع) مرسل بودن سند و مجهول و ضعیف بودن راویان این روایات از نظر علم رجال است.

سلسلة الغدير الموضوعية؛ بحث مستل من موسوعة الغدير للعلامة الأميني رحمة‌الله‌عليه تحقيق، تلخيص و طبقه‌بندى موضوعى مجموعه يازده جلدى كتاب «الغدير» علامه عبدالحسين امينى مى‌باشد كه توسط محمدحسن شفيعى شاهرودى، تأليف و گردآورى شده است. كتاب به زبان عربى و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است. كتاب به انگيزه معرفى «الغدير» بين مردم و به‌ويژه جوانان نوشته شده است. آنچه باعث اهميت اين كتاب مى‌شود، آن است كه تا پيش از اين، محققان و پژوهشگران براى تحقيق در يك موضوع، بايد يازده جلد كتاب «الغدير» را ورق مى‌زدند، اما اثر حاضر، فرصت مطالعه سريع و دريافت مطالب در يك موضوع را براى مخاطبانش فراهم كرده است. مطالب این جلد از کتاب: شيعه على(ع): كتاب حاضر، شيعه را از ديدگاه منابع تاريخى و حديثى، مورد كندوكاو قرار داده است. نگارنده، سخن را با تعريف لغوى شيعه بر اساس قول پيامبر(ص) آغاز كرده و بر اين مطلب تصريح مى‌كند كه تعبيرهايى چون «خير البرية» يا «آن‌ها بهترين و نيكوكارترين مردم هستند»، بر پيروان على(ع) اطلاق شده است. وى سپس دلايلى براى اثبات شيعه و ابطال آرا و اقوال ديگر فرق و مذاهبى كه براى شيعه اصالت و حقانيتى قائل نيستند، آورده و باز هم احاديثى از قول پيامبر(ص) با اين مضامين: شيعيان رستگارانند، شيعه جايگاهش بهشت است و ديگر تعابيرى از اين دست در پاسخ مخالفان ارايه نموده است. مؤلف در جاى ديگر، راجع به نظرگاه‌هاى كلامى و اعتقادى شيعه با استناد به آرا و اقوال شيخ طوسى و ديگران سخن گفته و در پايان به ظلم و ستم‌هايى كه بر شيعه در دوره بنى اميه و پس از آن رفته، اشاراتى كرده است.

عباسیان از سال 132 ق. تا 656 ق. زمام خلافت جهان اسلام را بدست گرفتند. آنان با شعار طرفداری از اهل بیت علیهم السلام و یادآوری ظلم امویان نسبت به آنان، توانستند مردم را به خلافت فرد نامعلومی‌از خاندان پیامبر (ص)، دعوت کنند. آنان با دعوت سرّی خود که کاملاً حساب شده و محتاطانه بود، سرانجام موفق به تشکیل حکومت شدند.چون عباسیان از ابتدا همراه با علویان بودند و هر دو جزئی از بنی‌هاشم به حساب می‌آمدند، تا حدود سال 100 هجری اختلافی بین آنها نبود ولی رفته رفته با تشکیل حکومت، عباسیان رسماً قدرت را بدست گرفته و برای حفظ قدرت با نهایت بی رحمی‌به مقابله با علویان برخاستند. اما در طول چند قرن حکومت آنان، برخی از خلیفگان به تشیع متمایل شده و اقدامات مفیدی انجام دادند که باعث گسترش تشیع شد. به نظر می‌رسد برخی از آنان دارای تشیع محبتی، و برخی دارای تشیع معتزلی و حتی برخی دارای تشیع امامی‌بوده اند. البته برخی از آنان در باطن چندان گرایشی به تشیع نداشته اند ولی فضای موجود در جامعه به گونه ای بوده که برای حفظ حکومت خود اظهار تشیع می‌کردند که به آن تشیع سیاسی گفته می‌شود. اثبات گرایش شیعی خلفا و تعیین نوع آن از اهداف اصلی این پژوهش می‌باشد.

اشاره و تمرکز این نوشتار بر مقطعی از تاریخ اسلام است که در آن امام محمّد باقر (ع) به مدت 19 سال و امام جعفر صادق (ع) به مدت 34 سال ،رهبری و هدایت معنوی و سیاسی جریان شیعه امامیه را بر عهده داشتند.در این دوران،جریانات فکری و سیاسی خاصی به وجود آمد . امام محمد باقر (ع) و امام جعفر صادق(ع) در مواجهه با هر کدام از این جریانات مواضع خاصی را ابراز نمودند که در برابر جریان حاکم اموی مبتنی بر اصل تقیه و در برابر سایر جریانات مهم فکری و سیاسی منطبق با اصلاح و روشنگری بود. از جمله جریانات مهم فکری و سیاسی تأثیرگزار آن دوران، فرقه مرجئه بوده است که با تفکر ارجاء ، قعود و جدایی"ایمان و عمل" و اصالت ایمان بدون عمل، به عنوان یکی از اولین جریانهای مذهبی و سیاسی جهان اسلام ،در واکنش به تعصب و سختگیری های خوارج و اختلاف نظر آنها با شیعه و موارد دیگر به وجود آمد.در این نوشتار که با روش تحقیق تاریخی،از نوع توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع پژوهشی و تحقیقاتی کتابخانه ای تهیه شده است،سعی گردیده ضمن اشاره کوتاهی به مفهوم لغوی و اصطلاحی و تاریخچه مرجئه و نیز تحلیل خاستگاه سیاسی و اعتقادی و مبانی و عملکرد این جریان فکری،به بررسی چگونگی مواجهه با مرجئه در سیره امام محمّد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) پرداخته شود.

چکیده: در مطالعه و بررسی صفحات تاریخ اسلام، با شخصیت‌هایی مواجه می‌شویم که، نامشان به دفعات در صحنه‌های سرنوشت ساز آن روزگار ثبت و تکرار شده اما با این حال بررسی زوایای زندگی آنان کمتر مورد توجه قرار گرفته است. عدی ابن‌حاتم که چند دهه از عمر خود را صرف حمایت از اسلام و یاری معصومین(ع) کرده است در زمره این شخصیت‌ها می‌باشد.عدی ابن حاتم صحابی رسول الله(ص) بخاطر بخشش ، سخاوت ، جوانمردی، بزرگ منشی ، عزتمندی و شجاعت یکی از بزرگان و بزرگ زادگان عرب به شمار می‌آید. او فرزند حاتم طایی یکی از بزرگترین سخاوت‌مندان و نامداران عرب است که نامش در همه جا به سخاوت زبانزد است. عدی‌ابن‌حاتم ابتدا به دین نصرانیت، و از پذیرش دین اسلام گریزان بود. سال نهم هجرت که قدرت روز افزون اسلام به گوشش رسیده بود، نگران و مضطرب فرار به سرزمین شام را هدف خویش قرار داد. اما پس از مدتی به سفارش خواهرش سفانه که اسیر سپاه اسلام شده بود، به مدینه بازگشت و اسلام آورد. ایمان آوردنش از اعماق قلب و وجودش بود، چرا که بعد از رحلت پیامبر اکرم(ص) ، بسیاری از افراد و قبایل مرتد شده و از دین برگشتند ، او نه تنها مرتد نشد بلکه به حمایت از اسلام پرداخت و مردمان ، به ویژه قبیله‌ی خودش(طی) را نصیحت کرد که بر دین اسلام بمانند و گمراه نشوند. در دوران خلافت ابوبکر و عمر در بسیاری از جنگها از جمله جنگهای رده و نبرد های ایران و عراق شرکت کرد در دوره حکومت خلیفه‌ی سوم بخاطر عملکرد ضعیف و رفتارهای نادرست عثمان، نسبت به اعمال او معترض بود و زبان انتقادش گویا، و همین رفتارها باعث تبعید عدی شد. در دوران امامت حضرت علی(ع) عدی از جان و دل در رکاب امام خویش بود .در سه جنگ جمل، صفین و نهروان یکی از فرماندهان و شمشیرزنان سپاه علی(ع) بود و در این راه جانفشانی کرد و جانباز شد و از جان ودل ازعلی(ع) حمایت کرد. در دوران امامت امام حسن(ع) نیز ملازم و همراه آن حضرت بود و جانانه از آن امام همام پشتیبانی می‌کرد. خدعه ، وعده‌ها و رشوه‌های معاویه نتوانست وی را متزلزل کند. سرانجام عدی‌ابن‌حاتم ،حدوداً در سن 120 سالگی در دوران حکومت مختار ثقفی در سال 68 هجری، در حالیکه اواخر عمر نابینا شده بود، باعشق به علی(ع) واهل بیت گرامیش بدرود حیات گفت.این نوشتار زندگانی عدی ابن حاتم را با استفاده از منابع معتبر تاریخی مورد بررسی قرار داده، تاثیر وی را بر استحکام تشیع تحلیل می نماید.