جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از امام صادق (علیه السّلام) روایات تفسیری زیادی نقل شده است. از آن حضرت تعداد 162 روایت درجزء 26 قران نقل شده است. روایات تفسیری امام در بین کتب مختلف به صورت پراکنده ذکر گردیده است. در بین کتب دست اول، در جزء 26 قران، کتاب کافی حاوی بیشترین روایات تفسیریاز امام ششم می باشد. تفسیر قمی نیز روایات زیادی از امام صادق نقل کرده است. تفسیر البرهان و نور الثقلین روایات تفسیری امام را به صورت یک جا جمع آوری نمود است. با این تفاوت که کتاب نور الثقلین بعضاً روایاتی را که مربوط به تفسیر آیات نیست را نیز آورده است. اغلب روایات تفسیری امام صادق(علیه السّلام) در جزء 26 قران از باب جری و تطبیق و استشهاد به آیات می باشند. در واقع امام با الغای خصوصیات یک آیه مانند: سیاق، فضای نزول، سبب نزول، زمان و مکان نزول آیه و امثال آن، آیه را منطبق بر مصادیق جدیدی می نماید و به این صورت قران جاری وساری برای تمام اعصار می باشد. تعداد اندکی از این روایات فاقد سند می باشند. بیشتر این روایات دارای سند هستند اما بسیاری از آنها به دلیل مجهول الحال بودن یک یا چند نفر از رجال سند، ضعیف می باشند.

انسان از ديرباز در جستجوي زندگي بيشتر و بهتر بوده است. امروزه طرفداران طول عمر، بیشتر به تحقيقات دانشمندان رشته‌ی زيست شناسي و ژنتيك چشم دوخته‌اند. از سوي ديگر تحقيقات اين عده، سؤالات گوناگوني را مطرح ساخته است. از جمله اينكه: چه كسي بايد تصميم بگيرد كه انسان چقدر عمر كند؟ آیا زندگی طولانی‌تر لزوما زندگی بهتری است؟ در اين نوشته تلاش بر اين است که عمر انسان از دیدگاه اسلام بررسی شود. آموزه‌های اسلامی با توجهِ ويژه به عمرِ انسان، بر اهميت، ارزش و کیفیت آن تأكيد مي‌كند؛ معیارها و مصادیق تضییع عمر و راهکارهای استفاده‌ی بهینه از آن را معرفی می‌کند؛ همچنین به ادوار عمر انسان و ويژگي‌هاي آن، به صورت فصلی یا وصفی اشاره کرده است تا حقانيت و قدرت خداوند متعال، معاد و زودگذر بودن زندگي دنيا را يادآورى کند. این پژوهش نشان می‌دهد برخلاف نظریه‌ی غیرقطعی برخی از دانشمندان علوم تجربی، عمر انسان در مسیر تاریخ سیری نزولی داشته است. اندازه عمر انسان توسط خداوند متعال تعیین می‌شود و نقش انسان در مقدارِ عمر خویش این است که می‌تواند با اعمالی که انجام می‌دهد تا آن مدتِ مشخص شده (اجل حتمی) زندگی کند یا زودتر (با اجل معلق) از دنیا برود. این پژوهش حدود 50 عامل فزونی و 20 عامل کاستی عمر انسان را از دیدگاه آیات و روایات معرفی می‌کند.

یکی از مباحث مهم و پر اهمیت فرهنگ مهدویت در عصرغیبت انتظارفرج است. انتظار امری است آمیخته ی با جان آدمی وتوأم با امید و حرکت به سوی آینده است. ازاین مفهوم برداشت های متفاوتی شده است، در برداشت منفی یاویرانگرآن، انتظار یعنی اینکه انسان دست روی دست بگذارد تا خود امام زمان(عج)بیاید و همه ی امور را اصلاح کند، در این حالت از انتظار، شخص منتظر در برابر ظلم ها وستم ها و یا حرکت های رو به رشدو موفقیت آمیز به سوی آینده، راه انزوا را در پیش گرفته وهرگونه حرکت وایجاد تحول در راستای زندگی بهتر ورفع تبعیض وبی عدالتی ها را ناهمگون با مسئله ی انتظار می داند. در برداشت دیگر انتظار مفهومی پویا وسازنده وتلاشی هدفمند است، در این حالتشخص منتظر با هر گونه انزواو گوشه گیری مخالف است و درحد توان خود به مبارزه ی با ظلم ها وبی عدالتی ها می پردازد و بستر های فکری و فرهنگی-اجتماعی را برای ظهور امام زمان(عج) و گسترش عدالت مهدوی آماده می کند. تحقیق حاضر با عنوان «آثار وپیامدهای انتظاردر زندگی شیعیان با رویکرد حدیثی» در صدد بیان مفهوم واقعی انتظاربا تکیه بر احادیث معصومین(ع) می باشد، انگیزه وهدف ما در بیان اثرات وکارکردهای انتظار، تنبه وبیدارسازی منتظران به دست آورد های باور خویش ومبارزه با قرائت های انحرافی بوده، که خواسته یا نا خواسته این باور پویا ونقش آفرین را عملا از خاصیت انداخته، وگاه به ابزاری در دست نااهلان تبدیل کرده اند.

اگرچه ما انسان‌‌ها در عالم ملک زندگی می‌کنیم و بیشترین مواجهه را با فرشیان داریم، ولی در کنار همین زندگی محسوس دنیوی به موجودات ماوراءالطبیعه نیز معتقدیم. یکی از این موجودات که همه ادیان آسمانی به گونه‌ای بر وجود آن تأکید کرده‌اند، روح‌القدس است. از آنجا که خداوند بعنوان محور مشترک همه ادیان آسمانی در متون مقدس، این حقیقت الهی را به بشر معرفی نموده است، می‌توان گفت که برخلاف اختلافات ظاهری موجود، همه ادیان آسمانی باید از حقیقت واحدی سخن گفته باشند. لذا در این تحقیق سعی شده است با بهره گیری از منابع دینی و با تجزیه و تحلیل داده‌های مطالعاتی، به معرفی روح القدس در دو دین اسلام ومسیحیت پرداخته و کارکردهای آن را با توجه به آیات انجیل، قرآن و روایات اسلامی تبیین شود و سپس اشتراکات و افتراقات موجود در کارکردهای آن را مورد بررسی قرارگیرد. در باور غالب مسیحیان روح القدس در کنار خدا و مسیح مقام خدایی دارد و ضلع سوم از اضلاع تثلیث را تشکیل می‌دهد. این روح نقش مهمی را در برابر عیسی7 ایفا می‌کند و بعد از عروج مسیح نیز رهبری جامعه دینداران را برعهده دارد و برای دارنده خود برکات بسیار دارد. در قرآن کریم نیز در موارد متعددی کلمه «روح» و «روح القدس» بکار برده شده است. هرچند بسیاری از مفسرین بخصوص مفسرین اهل سنت، روح القدس را جبرئیل دانسته‌اند. امّا با نگاهى عمیق‌تر به آنچه در روایات آمده، مى‌توان استنباط کرد که گزارش‌هاى متون دینى، مستلزم تشخّص براى روح القدس نیست؛ بلکه روح القدس، به مثابه یک حقیقت فراگیر و نیرویى قدسى و الهى است که از حضرت حق صادر مى‌شود و در هرکس و هر جایى که خداوند متعال اراده فرماید، قرار مى‌گیرد و جریان مى‌یابد.

این نوشتار به بررسی شفاعت و توسل از دیدگاه عقل و نقل می‌پردازد. شفاعت و توسل حقیقتی واحدند با اختلاف در جهت، پس دارای احکام واحدی هستند. عقل، ذات و فطرت انسان و نظام سلسله مراتبی آفرینش و صریح آیات قرآن و روایات متواتر، جواز شفاعت و توسل و اعتقاد به آن را تایید می‌کنند. شفاعت و توسل موضوعی قانون‌مند است که برای تحقق آن شرایط و قابلیت‎هایی از جمله اذن و رضای خدا، ایمان و ... لازم است پس این موضوع کاملاً هماهنگ با غرض دین است و تمام اشکالاتی که بر آن وارد شده ناشی از سطحی نگری اشکال کنندگان و مقایسه شفاعت و توسل اصطلاحی با توسلات و شفاعت های نادرست دنیوی است.

در این پژوهش که ارتباط و هماهنگی کلام امیرالمؤمنین علی7 را نسبت به قرآن کریم (کتاب هدایت ربّانی خدا) مدّنظر قرار داده و به تبیین اشارات قرآنی نهج‌البلاغه در محدوده خطبه های اوّل تا خطبه 91 می پردازد؛ مباحث را با یک بحث تحلیلی از رابطه امام علی7 و قرآن شروع می کند که در آن به جایگاه امام7 و نقش او در تبیین و تفسیر قرآن کریم و اشراف و آگاهی بالای او بر قرآن کریم سخن درمیان آمده است و طبعاً این دو منبع گرانبها باید در کنار هم و هماهنگ با هم مخاطبین خود را راهنما باشند. و پس از آن و طی چهار فصل به اشارات قرآنی نهج البلاغه مورد توجه قرار گرفته است چیزی که در این مجموعه بیشتر روشن می شود هماهنگی و وحدت موضوعات الهیات و روابط اجتماعی و اخلاقی قرآن با کلام حضرت امیر علی7 است بخصوص بحث خداشناسی (صفات و ویژگی خدا)در خطبه اوّل و خطبه 91 به تفصیل بیان شده است در این تحقیق 204 فراز از خطبه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است و برای هر کدام موضوعی متناسب آمده است و 301 آیه شاهد آورده شده (در بعضی از فرازها دو یا بیش از دو آیۀ شاهد آمده) است. آنچه از مجموع این تحقیق استفاده می‌شود، رابطه وثیق و هماهنگ این دو گوهر گرانبها و هم‌نوایی روح قرآن و نهج‌البلاغه است.

ام محمد باقر (7) پنجمین امام از ائمه دوازده گانه شیعه امامی، به عنوان خلیفه رسول خدا (6) در عصر خود مسئولیت های امامت را به انجام رسانید. شرح و تفسیر قرآن کریم به همراه تبیین سنت نبوی به عنوان بخشی از اقدامات امام محمد باقر (7) سبب شد تا میراثی گرانبها از ایشان درحوزه حدیث شیعه باقی بماند. بررسی روایات بر جای مانده از ایشان به لحاظ کمّی نشان می دهد که حدود 12-10 درصد از احادیث شیعه امامی در منابع روایی معتبرایشان، از امام محمد باقر (7) صادر شده است و از این جهت ایشان سومین جایگاه را در میان امامان شیعه به خود اختصاص داده است. تحلیل کیفی روایات ایشان نیز نشان می دهد که امام باقر (7) نسبت به مسائل و موضوعات مورد نیاز جامعه بازخورد مناسب نشان داده و به صدور حدیث پرداخته است. عصر امام باقر (7) دوران گسترش دیدگاه های فقهی و کلامی بود. از طرفی سیاست «ممنوعیت نقل و نگارش حدیث نبوی» موجب پیدایش عوارض و آفاتی در حدیث نبوی شد و از سوی دیگر اهل بیت پیامبر (6) از مسئولیت حاکمیت و قضاء کنار گذاشته شدند. در این شرایط برای برخی جریان های فقهی، کلامی و... فضای باز سیاسی - اجتماعی فراهم آمد تا به ارائه دیدگاه های خود پرداخته و به نیازهای فزاینده جامعه در عرصه های مختلف پاسخ دهند. در این زمان امام محمد باقر (7) با استفاده از وضع موجود بهاحیاء و بسط علمی و عملی مکتب تشیع و تبیین دیدگاه اسلام ناب محمدی (6) پرداخت. مکتبی که امام باقر (7) در عصر خود تأسیس نمود، چیزی جز مکتب نبوی نبود. این مکتب بعدها به وسیله سایر ائمه هدی (:) خصوصاً امام صادق (7) و تربیت یافتگان مکتب باقرین (8) توسعه یافت. تحلیل روایات امام باقر (7) نشان می دهد که بخش عمده روایات ایشان فقهی و در درجه بعد اعتقادی است. این آمار نشان دهنده نیازها ومشکلات موجود در عصر آن امام و بازتاب حضور دیدگاه های مختلف در هر یک از این حوزه ها است. پیدایش فرق و مشرب های فکری متعدد (خصوصاً در عرصه فقه و اعتقادات) سبب شد تا امام با صدور احادیث فقهی (در مقیاس وسیع تر) و نیز احادیث اعتقادی و اخلاقی و... به روشن ساختن مسیر حق از باطل و اصلاح علمی و عملی امت اسلام اقدام نموده و در جهت تبیین سنت نبوی همت خویش را به کار گیرد.

حدیث و سنت به عنوان دومین منبع دین شناخت، از جایگاه والایی در شریعت اسلام و مذهب شیعه برخوردارند و بیشترین استناد عملی و اعتقادی شیعیان و مسلمین به این منبع مهم است. از همان صدر اول، علل متعددی از جمله وجود وضاعان و منحرفان، نحله ها و گرایش های متعددی را در تشخیص اعتبار روایات به وجود آورد و فاصله زمانی بیش از یک هزاره نیز، سبب تشدید این چالش شد. در این میان دو منهج معروفی که در ارزیابی روایات به وجود آمده بودند عبارت بودند از: یکی شیوه رجالی که مختص به اهل سنت بود که با پذیرش حجیت تعبدی «خبر ثقه» به بررسی رجالی اسناد روایات می پرداخت و دیگری حجیت «خبر موثوق به» با وجه غالب «کتابشناسی بر پایه حجیت» بود که در شیعه رواج داشت. آنچه مسلم است، معیاری متین و مستحکم در سنجش اعتبار روایات بین شیعیان با راهنمایی اهل بیتوجود داشته است. این معیار قویم عبارت بوده است از حجیت «خبر موثوق به» بر اساس حصول وثوق عقلایی با تکیه بر قرائن داخلی و خارجی روایات؛ و قطعاً ارزیابی صرف سندی، ملاک پذیرش روایات نبوده است. در این نوشتار، با بررسی برخی ریشه های مبانی قدما در انتقال میراث حدیثی شیعه، عقبه روشن و مستحکم آن، به تصویر کشیده شده است و با تاکید بر نهادینه بودن بحث کتابت در شیعه و وجود فرهنگ انتقال کتاب محور در اخذ و ادای حدیث، پیشینه درخشان و اطمینان زای حدیث شیعه نشان داده شده است. همچنین در بازکاوی معنای وثاقت و ضعف از منظر قدما با توجه به مبنای فهرستی و کتاب محور، بدین نکته تاکید شده است که ثقه در لسان قدما به کسی اطلاق می شد که برآیند درون مایه های کتب حدیثی او، قابل انتساب به معصوم بوده است و ضعیف به کسی گفته می شد که منفردات او بدون شواهد و قرائن، قابل اعتماد نبوده است. نتیجه واضح این مطلب آن خواهد بود که با توجه به روحیه ضعیف گریزی، حساسیت بالای اصحاب در نقل روایات و همچنین چندین دوره پالایش قوی در منابع شیعه، اگر روایاتی از متهمان به ضعف در مجموعه های حدیثی وجود دارد شاهد صدق داشته و منفرد نبوده است و الا قدما در کتابهای خود وارد نمی کردند. این مهم، از نکات بسیار حساس و قابل تامل است.سپس در تبیین استواری مبنای قدما، به بررسی دأب و منشهای حدیثی قدما پرداخته شده و نکته های مهمی در این زمینه بررسی شده است مثل «توجه وافر قدما به راوی از مولف»، «نسخه شناسی و مقابله آنها» و... و در نهایت تعدادی از قرائنی که قدما در حصول وثوق و اطمینان از آنها استفاده کرده اند مورد پژوهش قرار گرفته است.در این اثر کوشیده ایم تا با تبیین دقیق مبنایی که میراث حدیثی شیعه با آن نگاشته شده به باز خوانی و ارزیابی ذخائر عظیم حدیثی خود بپردازیم و با دقت در استواری این تراث، به بهانه های واهی به طرد بی اساس این مجموعه های گرانقدر نپردازیم.چند دستآورد بسیار مهم این نوشتار عبارتند: 1ـ اثبات اعتبار و استحکام بالای روایات و مجموعه های روایی شیعه 2ـ ضرورت بازخوانی منابع رجالی ـ حدیثی با توجه به نگارش مستحکم میراث روایی شیعه.

در اين پايان‌نامه كه با موضوع «نقش باور به امامت در سامان‌دهي شيوه زندگي از ديدگاه قرآن و حديث» مي‌باشد، به چند مطلب و نكته مهم پرداخته شده است.در ابتداي تحقيق، به نكاتي پيرامون تبيين مسئلۀ امامت پرداخته شده، گرچه براي اين پايان‌نامه، بحث امامت مبحثي ثابت شده است امّا بنابه دلايلي لازم ديده ‌شده كه فصلي را در مورد مسئلۀ امامت قرار داده و نكاتي پيرامون آن بيان شود و از طريق برهان عقلي و نقلي (قرآن وحديث) به‌طور مختصر به اثبات امامت و ويژگي هاي منحصر‌به فرد مقام امامت پرداخته شود.و در مرحله بعد برخي از آياتي كه در شأن ائمه اطهار(ع) نازل شده و يا در رابطه با ايشان مي‌باشد مطرح شده و از طريق مباني عقلي و نقلي به نتايج و الگوهايي كه از اين آيات براي زندگي افراد مي‌توان گرفت، دست يافته و ذيل هر يك از آيات بيان گرديده است.و در مرحله سوم به برخي از مختصات شيعيان كه به زندگي آنها رنگ و بوي خاصي داده است و زندگي آنها را از ساير مذاهب بسيار متفاوت ساخته، پرداخته شده است، از جمله اين مختصات مي‌توان به اين موارد اشاره كرد: اعتقاد به عرضۀ اعمال به خدمت معصومين، انتظار مهدي‌غايب، گريه بر مصيبت اهل‌بيت(ع)، نذر كردن براي اهل‌بيت، تبرك جستن به آثار اولياء، و اعتقاد به شفاعت اولياء، متعه يا همان ازدواج موقت.و بعد از آن در مرحلۀ چهارم به برخي از احاديث معصومين(ع) كه در خصوص معرفي شيعيان واقعي و رفتار و منش آنها مي‌باشد پرداخته شده تا بدين وسيله از لابه‌لاي آن احاديث كه مربوط به صفات شيعيان مي‌باشد، صفاتي در ارتباط با نحوۀ سامان‌دادن به ابعاد زندگي شيعيان برگزيده ودر مرحلۀ آخر به شرح آن صفات پرداخته شود.و در آخرين مرحله يعني مرحلۀ پنجم، از ميان ابعاد مختلف زندگي به سه بعد مهم آن يعني بعد فردي، خانوادگي و اجتماعي شيعيان پرداخته و به منظور شرح مطالب، به برخي از فرامين و سفارشات معصومين(ع) و همچنين در برخي موارد به سيرۀ عملي آن بزرگواران اشاره شده و در انتهاي مباحث، برخي از آثار و نتايج اين صفات كه منجر به سامان‌دهي به شيوۀ زندگي مي‌شود را بيان كرده تا شايد جرقه‌اي براي حركت به سوي اين صفات در دل خواننده گرامي زده شود.لازم به‌ذكر است كه كليد واژه‌هاي اين تحقيق كلمات و عبارات ذيل مي‌باشد.

برای سنجش اعتبار احادیث، می‌توان از سه راه استفاده كرد كه عبارت است از منبع‌شناسی، سندشناسی و متن‌شناسی. هر یك از این راهها به اندازۀ خود، می‌تواند مؤمِّن حجّیت روایت باشد. پیش از ارزش‌گذاری احادیث بر اساس منبع، باید خودِ منبع تعیین اعتبار شود. برای تعیین اعتبار منابع نیاز به ملاكهایی است كه از حیث حجّیت، قابل دفاع باشد. این ملاكها در سیرۀ عقلا وجود دارد و محدّثین با استفاده از راهنمایی‌های معصومین: از آن بهره گرفته‌اند. ارزش‌گذاری حدیث با «توجّه به منبع» پركاربردترین روش احراز حجّیت حدیث نزد قدماست. این روش در دوران متأخّرین جای خود را با روش «توجّه به سند» عوض كرد ولی هیچگاه از گردونۀ راههای اعتبارسنجی حدیث حذف نشد. بازسازی این طریق، تعیین جایگاه آن نسبت به دو راه دیگر و تلفیق آن با دو راه دیگر زمینه استفاده از همه راههای موثر را فراهم می‌كند. این روش موجب همپوشانی راهها شده و به افزایش حجم و ارتقای كیفیت آگاهی‌ها نسبت به هر روایت و یا مجموعه‌ای از روایات كمك می‌كند و می‌تواند اطمینانی فزون‌تر نسبت به احادیث شیعه ایجاد ‌كند. در بازسازی روش اعتبارسنجی منابع، ملاكها به سه دستۀ كلّی تقسیم می‌شود كه عبارت است از ملاكهای مربوط به ویژگیهای كلّی كتاب، ملاكهای مربوط به مؤلّف و ملاكهای مربوط به متن كه مجموعاً حدود 150 معیار را شامل می‌شود. برای جمع‌بندی این معیارها راههای مختلفی وجود دارد كه هر یك در جای خود كارآیی دارد و روش «برآیندگیری» پركاربردترین آنهاست.