مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

کتاب حاضر، تصیح یکی از متون قدیمی دربارة تصوف است که در حدود سال 400 هجری، به قلم نویسنده‌ای ناشناس نگاشته شده است. این متن گردآوری گفته‌های صوفیان متقدّم دربارة موضوعات مختلف صوفیانه و اخلاقی است. پس از مقدمه، متن اصلی کتاب آمده است و بعد از آن یادداشت‌هایی دربارة هر باب و معرفی اعلام کتاب درج شده است. کتاب در پنجاه و هفت باب تنظیم شده و زبان متن، عربی است. هدف از متن اصلی، معرفی تصوف است و ویژگی شاخص اثر، شناسایی یکی از متون قدیمی در باب تصوف و اقوال صوفیان است.

این مجموعه دربرگیرندة مطالبی در زمینة ادب و ادبیات، شناخت عرفان و تصوف، ادبیات عرفانی و ادبیات تصوف، و معرفی تعالیم و آموزه‌های مثبت و منفی موجود در منابع مکتوب عرفان و تصوف در ادبیات فارسی است. هدف از تالیف کتاب آشنایی با ادبیات صوفیانه و عرفان و آموزه‌های آنها و ایرادات وارد بر محتوای آثار ادبی در زبان فارسی بر اساس مبانی اعتقادی و آموزه‌های مکتب اهل بیت پیامبر (ص) یعنی مکتب تشیع امامیه اثنی‌عشریه می‌باشد. از جمله در بخشی از کتاب آمده است: مضامین عرفانی از جمله در ادب فارسی به گونه‌های خاصی تاثیر نهاده است. بدیهی است که رابطة شعر با احساس، امری طبیعی است، از آن‌جا که تصوف بیش‌تر جنبة احساس دارد مسائل مربوط به ذوق و شوق و حال عرفانی به سادگی رنگ شعر پذیرفت و پس از چندی به حالتی از پختگی رسید که خود تحولی کلی به وجود آورد.

کتاب حاضر، درسنامه مبانی عرفانی و تصوف ویژه فارسی آموزان خارجی است که در آن کلیاتی درباره اصول و مبانی عرفان و تصوف همراه با نمونه‌های ادبی (نظم و نثر) به طبع رسیده است.

کتاب حاضر در موضوع عرفان و تصوف اسلامی با هدف اثبات این مسئله نوشته شده است که عرفان اسلامی کالایی وارداتی نیست که از رهبانیت یهودی مسیحی و دنیاگریزی هندویی بودایی گرفته شده باشد، بلکه پایه و اساس آن در تعالیم ناب اسلامی و کلام ائمة معصومین(ع) ریشه دارد. در این راستا، پس از ارائة تعریف مختصری از عرفان و چند اصطلاح عرفانی و توضیح مختصری دربارة تاریخچة عرفان در فرهنگ و تمدن اسلامی، به بحث و بررسی عرفان در قرآن، نهج‌البلاغه، حدیث و ادعیة معتبر اسلامی پرداخته می‌شود. در پایان سه چهرة بزرگ عرفان اسلامی، «ابن عربی»، «حافظ» و «مولوی» و نیز سه چهرة معاصر عرفان اسلامی، «امام خمینی(ره)»، «آیت‌الله طباطبایی» و «آیت‌الله مطهری» معرفی و دربارة تفکرات عرفانی آنان توضیح داده شده است.

در سلسله مراتب وجود، انسان به عنوان آخرین مرتبه‌ی هستی پا به عرصه‌ی وجود گذاشته است. ولی علت اصلی و غایی آفرینش محسوب می‌گردد و خلاصه و زبده‌ی تمام مخلوقات به شمار می‌رود. چرا که، هرآنچه در جهان آفرینش وجود دارد، نسخه و نمونه‌ی کوچک آن در انسان موجود می‌باشد. به همین دلیل است که انسان در دیدگاه فلاسفه، حکما، متصوفه و عرفا به عنوان "عالم صغیر" و جهان آفرینش در قیاس با آدمی "عالم کبیر" نامیده می‌شود. میان فلاسفه‌ در یونان قدیم، اولین شخصی که به این نظریه پرداخت که انسان به منزله‌ی نمونه‌ی کوچکی از جهان و جهان نسخه‌ی بزرگ‌شده‌ای از انسان است، دموکریتوس آبدری در قرن 4 ق. م. بود. اما مولوی و بسیاری از عرفا از جمله سنایی، عطار، ابن عربی، نسفی و... معتقدند که انسان در میان موجودات جهان آفرینش، مخلوقی یگانه و فرد است و عظمت او تا بدان‌جا است که تمام هستی، در مقابل انسان ناچیز و مسخرند و انسان اگرچه به ظاهر و صورت، جهانی کوچک به شمار می‌رود، ولی در باطن عالمی بزرگ است. کتاب حاضر پژوهشی است درباره‌ی موضوع عالم صغیر و عالم کبیر در تصوف اسلامی با تکیه بر آراء مولانا. هم‌چنین علاوه بر این که دیدگاه مولانا درباره‌ی انسان به عنوان "عالم اصغر" و جهان آفرینش به عنوان "عالم اکبر" بیان شده است، میزان تاثیرپذیری مولوی از سنایی و عطار در خصوص عالم صغیر و کبیر نیز مورد بررسی قرار گرفته است.