مرور درختی موضوعات | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی : عشق به خدا بالاترین کمال ما برای لایب نیتس است. این اعتقاد و اعتماد ما را به خالق تضمین می کند، که هم جزء علوم و هم ایمان است. کسانی که خدا را دوست دارند توجیهی برای استدلال دارند، یعنی عقلاً می توانند انتظار رسیدن به حقیقت را داشته باشند. زیرا عشق پذیرش کمال همه چیز است. پس دوست داشتن خدا نوعی گرایش و گرایش به کامل ترین موجود یعنی ens perfectissimum است. لایب نیتس می نویسد افرادی که طبیعت الهی را درک می کنند «تنها از قدرت پادشاه عالی و همه بین نمی ترسند»، «بلکه از خیرخواهی او اطمینان دارند، و در نهایت - و آنچه همه چیز را به هم نزدیک می کند - با عشق به خدا بالا می سوزند. من در پایان نامه خود استدلال می کنم که شایستگی لایب نیتس را باید جدی گرفت: عشق به خدا «همه چیز را با هم جمع می کند». موضوع پایان نامه من را می توان به صورت شماتیک بیان کرد. این شامل دو جفت ادعا است، یک جفت فلسفی و دیگری کلامی: یک ویژگی اخلاقی برای تأمین عقل ما لازم است. از کامل ترین وحدت، یک ویژگی اخلاقی به دست می آید. عشق به خدا بالاترین کمال ماست. عشق به خدا استدلال ما را تضمین می کند. هر دو به امنیت عقل مربوط می شوند که منظور من از آن انگیزه عقلانی خود استدلال است. آنها دلایلی هستند که ما باید انتظار داشته باشیم که استدلال به حقیقت منجر شود. با این حال، آنها تظاهرات محکمی را تشکیل نمی دهند: در حالی که یک استنتاج به وضوح در جفت اول کار می کند، هیچ استنتاجی در جفت دوم وجود ندارد. همچنین بین صفت اخلاقی و عشق به خدا تمایز وجود دارد. فلسفه و الهیات لایب نیتس، تا زمانی که شناسایی نشوند، استدلال جدا از یکدیگر را تضمین می کنند. در سال 1686، لایب نیتس معروف خود را به نام «گفتار متافیزیک» نوشت. چند ماه پس از آن رساله ای کلامی به نام «بررسی دین مسیحیت» تألیف کرد. استدلال من این است که این متون باید در کنار هم خوانده شوند و فصل اول به مقایسه چگونگی تضمین کمال الهی استدلال ما در هر دو متن می پردازد. تصور برخی مدرن ها از کمال - یعنی تصورات دکارت، اسپینوزا و مالبرانش - نمی توانند استدلال ما را تضمین کنند زیرا دیدگاه های آنها مستلزم خودسری در جهان و طبیعت الهی است. اما یک احساس مناسب از کمال، که شامل یک ویژگی اخلاقی است، استدلال ما را با اطمینان از اینکه همه چیز در معرض عقل است، ایمن می کند. دکارت همچنین سعی کرد استدلال ما را تضمین کند، و در فصل دوم و سوم من روایت او را با لایب‌نیتس مقایسه می‌کنم، سپس انتقادات لایب‌نیتس را بیان می‌کنم. از نظر دکارت، ویژگی اخلاقی خدا با اراده ای بی تفاوت مشخص می شود که به طور برجسته و رسمی در سراسر آفرینش آشکار می شود. اگرچه شناخت منبع نامتناهی همه چیز توجه ما را در نظام دکارتی معطوف می‌کند، لایب‌نیتس از خدای جداشده و بی‌تفاوت دکارت انتقاد می‌کند. هنگامی که تمایل ما نسبت به خدا با عشق مشخص نمی شود، ما کمتر منطقی هستیم. لایب نیتس پیامدهای اخلاقی غیرقابل تحملی را در سیستم دکارتی می یابد، و من این مفاهیم را در فصل سوم بررسی می کنم. معیارهای دکارت در مورد ایده های درست و نادرست مناقشه را حل نمی کند، بلکه بر «شهادت درونی» تکیه دارد. پس استدلال صحیح به وحدت بین افراد تمایل ندارد و این امر به ویژه در بحث دینی مشکل ساز است. روش دکارت رواقی است، که در مورد وحدت کلیسا نیز به مشکل می‌انجامد: فرد با اراده‌ای محض در کلیسا می‌ماند که می‌تواند عقل را زیر پا بگذارد. لایب نیتس چنین جدایی از ایمان و استدلال را خطرناک می‌داند، علاوه بر این که مفهوم عقل را به کلی ضعیف می‌کند. تصورات لایب نیتس از خدا و کمال، عقل ما را با ایجاد عشق به خدا تضمین می کند. «گفتمان» و امتحان با گرایش و گرایش اخلاقی آغاز می شود. در فصل آخر، من با در نظر گرفتن دو معیاری که لایب نیتس اتخاذ می کند - آزمون کمال و انواع معرفت - و همچنین پایه و اساس منطق او در آن زمان، استدلال می کنم که این مورد است. لایب نیتس می تواند آغاز موقت، حقایق فرضی و گناه اصلی را به دلیل درک قوی خود از عشق تحمل کند. او دو راه را متمایز می کند که ما خدا را دوست داریم: spes یا امید، تمایل یا گرایش به کمال طبیعی است، و caritas یا ارج، محبت یا عشق به کمال الهی مربوط می شود. این حالات ما را بر اساس برنامه الهی جهت می دهند. معجزات به عنوان اثری از کیفیت اخلاقی خدا در درون جهان هستند: آنها وسیله ای هستند که خداوند شخصاً با موجودات عاقل در ارتباط است. معجزات تأثیرات اخلاقی ادراک ما از پدیده ها را به طور کلی آشکار می کند که شامل نظم مشاهده و طبقه بندی شده توسط علم می شود. بنابراین، برای نتیجه‌گیری، بحث لایب‌نیتس از وحی در Examen را با بحث او از معجزات در «گفتمان» مقایسه می‌کنم تا اهمیت معجزه را برای او مشخص کنم. علاوه بر بحث‌های فراوان در مورد پیامدهای معجزه برای برداشت او از جوهر، من استدلال می‌کنم که انگیزه اخلاقی برای حفظ معجزات، حتی معجزات در رتبه دوم، وجود دارد.

وجود عقل در ذات و سرشت انسان و بالندگی آن با رشد و نمو حیات انسانی مورد پذیرش همه متألهان است که انسان در پرتو آن به شناخت خدا، پیامبران و آموزه‏های دینی نایل می‎آید؛ لکن بیشتر تفکیکیان منکر عقل باطنی و متصل انسان شده و به جای آن، به عقل منفصل و بیرونی معتقد شدند که حقیقت آن نور خارجی اعطایی خداست. نویسنده با روش توصیفی و انتقادی نظریه تفکیکیان و ادله عقلی مدعایشان را طرح و به نقد آن می‎پردازد و روشن می‎شود که نظریه آنان هم در مقام تصور با ابهامات عقلی مواجه است و هم ادله‏شان قابل جرح بوده و ادله عقلی و نقلی بر خلاف آن تأکید دارند.

ترجمه ماشینی: ویلیام تایت یکی از برجسته ترین فیلسوفان ریاضیات در پنجاه سال اخیر است. این جلد مهم ترین مقالات فلسفی منتشر شده او را از دهه 1980 تا به امروز گردآوری می کند. این مقالات طیف وسیعی از مسائل را در مبانی و فلسفه ریاضیات، از جمله برخی در مورد شخصیت های تاریخی از افلاطون تا جیدل را پوشش می دهد. مشارکت اصلی Tait در ابتدا در نظریه اثبات و ریاضیات سازنده بود، بعداً به موضوعات فلسفی تر از جمله محدودیت گرایی و شک و تردید در مورد ریاضیات رفت. این مجموعه که به طور کلی ارائه شده است، وحدت زیربنایی کار Tait را نشان می دهد. این جلد شامل مقدمه‌ای است که در آن تایت به طور کلی‌تر تکامل دیدگاه خود را منعکس می‌کند، و همچنین یک ضمیمه و یادداشت‌های پایانی اضافه‌شده که در آن پیش‌زمینه جالبی برای مقالات اصلی ارائه می‌دهد. این مجموعه مهمی از آثار یکی از برجسته ترین فیلسوفان ریاضیات در این نسل است.

عقل از واقعیت‌های جهان هستی و هویت‌بخش انسان است که چه در علم و چه در آموزه‌های دینی بر آن تأکید شده است. عده‌ای به رغم پذیرش عقل، پای آن را در راه کشف معارف و اثبات حقایق، لنگ می‌بینند؛ و در مقابل، عده‌ای دیگر که اکثر متدینان نیز از آن جمله‌اند، جایگاه مهمی برای عقل در جهان هستی و در نظام معرفتی انسان قائلند. حال جای این سؤال است که تلقی این دو گروه از عقل چیست که یکی برای آن جایگاهی قائل نیست و دیگری برای آن، جایگاه واالایی در نظر می‌گیرد. این تحقیق در پی پاسخ به این مسأله است، اما از دو منظر: دیدگاه آیت‌الله جوادی به عنوان نماینده فلسفه اسلامی و دیدگاه استاد محمدرضا حکیمی به نمایندگی از مکتب تفکیک در مقابل آن. تحقیق به شیوه توصیفی‌ـ‌ تحلیلی انجام شده است. استاد حکیمی بنا به قرائت خاصی که از عقل دارند، عقل فطری را کاشف حقایق و جزئیات و نور مجرد و خارج از حقیقت انسان می‌دانند؛ اما برای عقل بشری به‌تنهایی سهمی در فهم معارف دینی قائل نیستند. در مقابل، آیت‌الله جوادی عقل را همگام با نقل (کتاب و سنت)، تأمین‌کننده معرفت دینی می‌دانند و آن را در کنار نقل، تأمین‌کننده بعد معرفت‌شناختی دین به شمار می‌آورند.

رساله‌ی حاضر در صدد پاسخ به این پرسش است: با تکیه به چه روش و کدام مناسباتی می‌توان به بازسازیِ عقل در فلسفه‌ی فارابی معطوف به امکانِ فلسفه‌ی آینده اقدام نمود؟ روشِ نگارنده در این رساله توصیفی، تحلیلی و انتقادی است. یعنی سعی شده است در کنار توصیف و تحلیلِ بنیادین، نظام‌مند و اُفُق‌مند افکار فارابیْ رویکرد انتقادی نسبت به برخی تفسیرها از آرای نیز داشته باشد. و اما از حیث نتایج نگارنده در این رساله به نتایج ذیل دست یافته است: با توجّه به این‌که «عقل» در کانون مسائل این رساله قرار داشت، با بررسیِ آن به این نتیجه رسیدیم که عقل در تفکّر فارابی اصالت و فاعلیّت دارد؛ اما بی‌تردید این اصالت ذیل افاضه و کمک عقل فعّال قرار می‌گیرد. در حوزه‌ی منطق، تفکّر و عقلانیّت منطقیِ فارابی از زبان آغاز می‌شود، به مفاهیم و معقولات می‌رسد و در نهایت با برآمدن قیاس و برهان به اوج خود می‌رسد. با توجّه به رساله‌ی برهان، ذاتِ تفکّرِ منطقیِ فارابی «گفت‌وگو» است. در حوزه‌ی عقل نظری و با توجّه به مابعدالطبیعه، فارابی ساختاری از وجود ارائه می‌دهد که مبتنی است بر تلفیق آموزه‌های وحیانی و مبانیِ فلسفی، که براساس آن از عالَم عقل به‌عنوان عالَمی ورای عالَم طبیعی سخن می‌گوید. عالَم عقل اُفُق متعالیِ عقل انسان به‌شمار می‌آید، لذا عقل را جوهر اصلیِ انسان و عقل نظری را بنیاد عقل عمَلی می‌داند. در حوزه‌ی عقل عمَلی، نظام اخلاقیِ معلّم ثانی از یک‌سو از عقلانیّت منطقی و فلسفی بهره می‌برد و از جانبِ دیگر در تعالیم قرآنی و آموزه‌های و حیانی ریشه دارد. در حوزه‌ی تفکّر سیاسی آرای وحیانیِ اهل مدینه‌ی فاضله، زبان، تکامل نفس، عدالت، گفت‌وگو و فلسفه بنیان‌های تفکّر او را تشکیل می‌دهند که تحقق آن‌ها تنها در مدینه‌ عقل (فاضله) و تحت هدایت رئیس مدینه ممکن است. اما نسبت به امکان فلسفه‌ی آینده، تعالی و امر فراتاریخی، معنویّت و نبوّت مهم‌ترین امکان‌های فلسفه‌ی آینده به‌شمار می‌آیند که خطوط اساسیِ فلسفه‌ی اسلامی به‌شمار می‌‌آیند. در کنار آن، نسبت زبان و گفت‌‌وگو، سیاست و تاریخ، رابطه‌ی انسان با امر متعال و رابطه‌ی فلسفه و هنر امکان‌هایی‌اند که از تفکّر فارابی به‌دست می‌‌آیند.

بی گمان عقل در ایجاد و توسعه معرفت و بتبع آن در معرفت دینی نقش اساسی دارد اما اندیشمندان در چگونگی، حدود و ارتباط آن با معرفت وحیانی اختلاف نظر دارند. در این تحقیق، دیدگاه محمدعابد الجابری که از جمله جریانات فکری نوین معاصر است با دیدگاه علامه طباطبایی به صورت تطبیقی در این زمینه‌ها مد نظر بوده تا ظرفیت‌های هر کدام برای پاسخگویی به مسائل اجتماعی و سیاسی در حوزه دین سنجیده شود. براین اساس، موضوع پژوهش این چنین سامان‌ یافت؛ «انگاره معنایی عقل از دیدگاه علامه طباطبایی و الجابری و نقش آن در معرفت‌دینی» و با روش توصیفی- ‌تحلیلی در آثار هر دو اندیشمند پیش‌رفته و شاخصه‌های موثر در عقلانیت هر کدام را احصاء نموده و نقش عقلانیت هر کدام در معرفت دینی مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که شاخصه‌های موثر در عقلانیت عبارتند از: حرکت، تقوی، توحید، عدل توحیدی، فطرت، وحی، الهام الهی و الهام ذهنی و.... محمد عابد الجابری قدرت عقل از زمان جاهلیت عرب تاکنون را نامحدود، بلامنازع می شمرد. هندسه معرفتی الجابری را چهار بعد در بر می‌گیرد؛ پارادایم ساختاری، تاریخمندی، تفکر انتقادی و تفکیک معرفت از ایدئولوژی. علامه طباطبایی قدرت عقل از هنگام آفرینش تا نهایت را تحت هدایت الهی دانسته و بر آن است که قدرتش را از خداوند دریافت می‌کند. هندسه معرفتی علامه را سه بعد در بر می‌گیرد: طرح و نقشه الهی، آفرینش موجودات و فطرت توحیدی. در اندیشه الجابری، فرهنگ، جامعه، تاریخ در تکون عقل اصالت داشته ومنحصر در آن هاست ولی در نگاه علامه طباطبایی، دین، وحی و فطرت توحیدی اصالت داشته و نقش فرهنگ، جامعه و تاریخ در تکون عقل در چارچوب دستگاه آفرینش و تحت هدایت الهی نقش ایفا می‌نمایند.

بحث در خصوص چیستی عقل، ویژگی‌های عقلانیت، جایگاه واهمیت عقل در سلوک، رشد مادی و معنوی انسان و نسبت عقل با دیگر ابزارها از جمله عالم تجربه، شهود و ده‌ها مسأله دیگر در این باره حجم وسیعی از ادبیات فلسفی وعرفانی‌ ما را به خود اختصاص داده است. به نظر نگارنده معنای اصلی عقل درفصل اول پایانامه همان نیرویی است که انسان به واسطه آن از سایر حیوانات امتیاز پیدا می کند و آماده پذیرش‌‌های دانش‌‌های نظر ی و اندیشیدن در امور مختلف می شود،"عقل" به این معنا همان نیروی نفس است که به واسطه آن انسان به درک معارف فراتر از حس وخیال دست پیدا می‌کند عقل به این مفهوم هرگز به موجودات نظیر نباتات، جمادات حیوانات عرضه نشده است چون عقل به این معنا از شئون نفس انسانی است موجودات دیگر نمی توانند داشته باشند، و قابل عرضه آنها نیست. استاد غلامحسین ابراهیمی دینانی با تسلط و اشراف بر روی سنت‌های فکری فلسفی-عرفانی در جهان اسلام، آثار متعددی را پیرامون مقوله عقل و نسبت آن با دیگر حوزه‌ها به رشته تحریر در آورده‌ است. وی با تأکید فراوانی که بر جایگاه واهمیت عقل دارد معتقد است که زبان عقل و زبان عشق با یکدیگر قابل جمع‌اند و هیچگونه تفاوت و ناسازگاری بین عقل و شهود و تجربه‌ها عرفانی نمی‌بیند. ایشان درواقع یک نوع روش شناسی ترکیبی را ملاک قرار می‌دهد. در منظومه فکری ایشان عقل به گونه‌ای تعریف شده است که بدون آن هیچگونه معرفتی و تجربه‌ای حاصل نخواهد شد. بر این اساس نقل و شهود و تجربه‌های عرفانی منهای عقل هیچ‌گونه معنای مُحصلی نخواهد داشت. معنای عقل از دیدگاه دکتر دینانی همان معنایی است که فلاسفه به کار می‌برند ودر کتاب نفس به آن می‌پردازند؛ همان عقلی که چهار مرحله ی است؛ یعنی نیروی دراکی که مسائل رابالاتر از افق حس وخیال و وهم ، به نحو کلی ذارای ادراک می‌کنند. ما در این پایان نامه در صدد تحلیل و بررسی دیدگاه دکتر دینانی در خصوص چیستی عقل و نسبت آن با عشق هستیم و می‌کوشیم روش شناسی ایشان را در این خصوص استخراج نماییم. تحلیل نگاه ایشان در این خصوص نشان می‌دهد که عقل و عشق، هردو در تعامل با یکدیگر و مکمّل هم می‌باشند. وحدتی که خاستگاه عقل وعشق دارد، بی گمان نشان از وحدت نهایی این دو پدیده در وجود انسان می‌باشد. ژرف اندیشی در میدان عقل به گونه ای است که در نهایت به عشق و اوج معرفت عرفانی نائل می‌شود. بر این اساس، عقل و عشق و هرآنچه که از یک مبدأ در دایره هستی به دست می‌آید در مرحله‌ی صعود دوباره به اصل خویش بازگشت دارد و همچنین آنچه در دو دایره نزول و صعود تحقّق پیدا می‌کند، دارای مراتب متفاوتی می‌باشد. در واقع می‌توان عقل و عشق را مراحل عمیق و لایه‌‌های ژرف در سیر و سلوک یک انسان کامل به شمار آورد.