جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از منظر آموزه‌های قرآنی و معارف اسلامی همه هستی رو به سوی خداوند متعال داشته و همه اشیاء صیرورت الی الله دارند. در این صیرورت که از آن به تقرب الی الله یاد می‌شود هر موجودی به تناسب ظرفیت وجودی خود به خداوند تقرب جسته و با او ملاقات می‌نماید. از این رو قرب الهی از والاترین اهداف سیر تکامل انسانی است که برای آن، لوازم و مبانی ای در حکمت متعالیه و عرفان اسلامی بیان می شود. بنابر تلقی تشکیکی از حقیقت هستی در حکمت متعالیه قرب الی الله، همان صیرورت وجودی انسان در مراتب و مدارج هستی و استکمال وجودی او از حیث ترفّع وجودی و تحلّی به کمالات حضرت حق است که پایانی ندارد. اما بنا بر وحدت شخصیه وجود که دستآورد نهائی حکمت متعالیه و مطابق با اندیشه وحدت وجود عرفانی است از آنجا که هستی منحصر به وجود خداوند است و خداوند، اصل حقیقت وجود است و سایر موجودات مجالی و مظاهر وجود او هستند، تقرب وجودی معنای محصّلی نداشته بلکه تقرب الی الله در واقع، سیر استظهاری تکاملی و اشتدادی در اسماء حق تعالی است؛ یعنی مظهریت بیشتر و شدیدتر یافتن نسبت به یکی از اسماء حق و یا جامعیت بیشتر یافتن نسبت به اسماء الهی، چنان چه سلوک سالک و طی مدارج عرفانی و تقرب او به خداوند در واقع نیل به منازل و مقامات اسمائی و درک مراتب بالاتر و عالیتری از جمال و جلال الهی است که با قدم شهود فنای افعال و اوصاف و ذات و سیر انفسی برای سالک حاصل می‌شود. عالیترین مدارج تقرب در واقع برترین مراتب مظهریت اسمائی از حضرت حق است که اختصاص به انسان کامل دارد. از این رو او آیت الله اکبر و خلیفه خداوند در جمیع عوالم هستی و حضرات و مظاهر آن ذات بی مثال است. روشن است که جمیع مراتب قرب در این نگاه همان مراتب توحید و مراتب معرفت و شهود حق تعالی است. برای این سیر و صیرورت، عوامل، لوازم، موانع، مقامات و ثمراتی است که روح همه اینها، ایمان به ولایت اهل بیت tاست و بدون آن پذیرفته نیست.

از منظر آموزه‌های قرآنی و معارف اسلامی، همه هستی رو به‌سوی خداوند متعال داشته و همه اشیاء صیرورت‌الی‌اللّه دارند. در این صیرورت که از آن به تقرب‌الی‌اللّه یاد می‌شود، هر موجودی به تناسب ظرفیت وجودی خود به خداوند تقرّب جسته و با او ملاقات می‌نماید. ازاین‌رو قرب الهی والاترین هدف سیر تکامل انسانی است که برای آن، لوازم و مبانی‌ای در حکمت متعالیه و عرفان اسلامی بیان می‌شود. بنابر تلقی تشکیکی حقیقت هستی در حکمت متعالیه، قرب‌الی‌اللّه، همان صیرورت وجودی انسان درمراتب و مدارج هستی و استکمال وجودی از حیث ترفّع و تحلّی به کمالات حضرت حق است که پایانی برای آن نیست؛ اما بنابر وحدت شخصیه وجود، که دستاورد نهایی حکمت متعالیه و مطابق با اندیشه وحدت وجود عرفانی است؛ تقرب وجودی، معنای محصّلی نداشته بلکه تقربالیاللّه در واقع، کسب مراتب عالیتر و جامعتری از مظهریت اسماء و صفات خداوند متعال است؛ چون خداوند، اصل حقیقت وجود است و هستی، منحصر به وجود او و سایر موجودات، مجالی و مظاهر او هستند. برایناساس، میزان قرب هر موجودی به خداوند به میزان مظهریت او از اسماء، صفات، ذات و افعال حضرت حق است که آغاز آن، معرفت نفس و پایان آن، در شهود فنای افعال، اوصاف و ذات سالک الی اللّه است.

موضوع مقاله، بررسی و تحلیل کارآمدی یا عدم کارآمدی و ترجیح نظریه‌های وظیفه گروانه، با تأکید بر دیدگاه راس یا غایت‌گرایانه، با تأکید بر دیدگاه میل در مواقع مواجهه با تزاحم‌های اخلاقی است و بیان این مطلب که کدام یک متضمن ملاک و معیار خوبی یا بدی، درستی یا نادرستی اعمال و رفتارهای آدمی است. پرسش اصلی مقاله که به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام گرفته این است که در مواجهه با تزاحم اخلاقی، توجه به تکلیف مهم‌تر است یا نتیجه عمل؟ دست یابی به معیاری ثابت و قطعی که بتواند بهترین نتیجه را در انجام افعال اخلاقی عائد فاعل کند، ضرورت انجام تحقیق را بیان می‌کند. یکی از اهداف مهم نوشتار حاضر بیان ناکارآمدی دو دیدگاه وظیفه‌گرایی و نتیجه‌گرایی در ارائه معیـار ارزشمندی افعال اخلاقی است. از داده‌های قابل توجه این مقاله، این است که همراهی نیت تقرب و کسب رضایت الهی در افعال انسان، هردو دیدگاه وظیفه گروانه و نتیجه گروانه را تعدیل و موجه می‌کند به گونه‌ای که برای رفع تزاحم و سنجش درستی و نادرستی اعمال، شایسته‌ترین و قاطع‌ترین معیار غیرقابل تزاحم به شمار می‌آید.

یکی از مهم‏ترین استنادات قرآنی در فطری بودن معارف دینی، آیه 172 اعراف «أَلَسْتُ بِرَبِّکُمْ قالُوا بَلى» است که می­توان آن را احتجاجی در برابر معاندین و منکرین دین دانست. آرای گوناگونی از متقدمین و متأخرین در مورد این آیه مطرح شده است؛ برخی آیه را در حد تمثیل دانسته­اند و بعضی دیگر معتقدند که آیه درصدد بیان واقعیت خارجی است‏. ضرورت بحث از این موضوع، زمانی نمایان می­شود که اختلاف نظرات متعدد و به ظاهر متناقض در این زمینه، موجب تشویش اذهان عرف و به ویژه علاقه­مندان به این بحث می­شود. مقاله حاضر پس از بررسی نظرات دیدگاه‌های شهید مطهری و استاد جوادی­آملی پیرامون عالم­ذر، بیان می­دارد که وجه تشابه این دو بزرگوار در عنایت به دیدگاه علامه طباطبایی است با این تفاوت که شهید مطهری ظاهراً این نظریه را پذیرفته­اند ولی استاد جوادی آن را نقد نموده­اند، به نظر می­رسد نوآوری نوشتار حاضر این است که می­توان دیدگاه ملکوت علامه طباطبایی را با نظریه­ی فطرت استاد جوادی­آملی جمع نمود.

از مسائل مهم و اساسی در باب معرفت، شناختِ خودِ انسان است که بدون آن، دستیابی به هیچ نوع معرفت و شناختی امکان‌پذیر نخواهد بود. آدمی قبل از هر نوع شناختی نسبت به جهان پیرامون، باید خود را بشناسد و گنجینه‌های معرفت و نهاد خود را کشف نماید. فطرت که از ویژگیهای اساسی حیات عقلانی انسان است، از جمله مسائلی است که توجه مکاتب علمی و فلسفی را به خود جلب نموده‌است و هر مکتبی به نسبتِ مبنای فلسفی خود در این‌باره نظری را ارائه داده‌است.فطرت به عنوان آفرینش ویژه در فرهنگ و معارف اسلامی جایگاه ویژه ای دارد که بر ویژگیهای خاص انسانی در سرشت و خلقت وی اشاره دارد و متمایز‌کننده انسان از حیوان می باشد.امور فطری انسان دو تجلی‌گاه دارد: یکی شناخت یا معرفت و دیگری احساس یا گرایش. محور بحث در این پژوهش، فطریات معرفتی یا فطرت در ناحیه دریافتها و شناختها است و اینکه انسان دارای یک سلسله معلومات‌فطری - یعنی معلومات غیراکتسابی- است که نوشته حاضر به روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه‌ای و نرم‌افزاری از میان آراء و دیدگاههای استاد شهید مطهری و آیت الله جوادی آملی در پی شناخت معرفتهای فطری می باشد.به نظر می رسد برای دست یافتن به دریافت صحیح از معرفت فطری، آشنایی با معرفت و فطرت و دیدگاههای اصیل اسلامی به خصوص قرآن و روایات ضرورت می‌یابد. با تحلیل و بررسی ابعاد مختلف معرفت فطری در آثار استاد مطهری و آیت الله جوادی آملی، مباحثی همچون خداشناسی و انسان شناسی و باید و نبایدهای اخلاقی نمود برجسته ای پیدا می کنند.بنابراین چون امور فطری به ویژه معرفتهای فطری، از بدو خلقت الهی انسان در ذات و سرشت وی نهادینه شده است، مهمترین مسئله، آشنایی با عوامل و موانع شکوفاییِ معرفتهای فطری است که انسان را از انحراف و فراموشی اصل خویش به دور می دارد.