جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد و باور به موجوديت ذات خداوند، شرط لازم برای باور به هر گزاره ايجابی در مقام علم و عمل است؛ زيرا باور به هر گزاره ايجابی، باور به موجوديت گونه ای از واقعيت است، و باور به معنای عام و بی قيد، وابسته است، و « واقعيت » موجوديت هرگونه واقعيتی، به باور به موجوديت به معنای عام و بی قيد، همان ذات واجب الوجود يا خداوند « واقعيت » ، براساس سه برهان آتی « واقعيت » است؛ پس در مقام علم، باور به هر گزاره ايجابی وابسته است به باور به موجوديت به معنای عام كه همان ذات خداوند است. از سويی، انسان در انجام هر كاری نياز دارد كه به گزاره های ايجابی فراوانی باور داشته باشد، پس انجام هر عملی نيز وابسته به باور به موجوديت ذات خداوند است.

طرح اجمالی فرضيه تكامل زيستی موجودات زنده گرچه به لحاظ تاريخی در آثار برخی از فيلسوفان يونان باستان به چشم می خورد، اما طرح و ترويج مستند و فراگير آن به عنوان يك نظريه علمی توسط طبيعيدان شهير انگليسی، چارلز رابرت داروين در حدود دو قرن پيش زمينه ساز چالشی بزرگ ميان زيست شناسی جديد و الهيات مسيحی شده است. اين چالش به سرعت به حوزه الهيات اسلامی نيز سرايت كرد و واكنش علمی انديشمندان اسلامی را در پی داشت. از آنجاكه طرح نظريه تكامل به صورت طبيعی به تداعی نوعی تعارض ميان نظريه مذكور و آيات آفرينش در قرآن كريم انجاميده، به همين جهت تلاش قرآن پژوهان برای حل اين تعارض ظاهری چشمگيرتر به نظر می رسد. نگارنده در اين نوشتار با روش اسنادی- تحليلی ابتدا به اختصار به تبيين نظريه مذكور پرداخته و پس از آن با دسته بندی آيات آفرينش، موضع اصلی تعارض را نشان داده و در گام سوم به تبيين آرای قرآن پژوهان در حل اين تعارض اقدام نموده است. در ميان نظریه های چهارگانه ای كه اصلی ترين ديدگاه ها در اين عرصه به شمار می آيند، نظریه های اول، دوم و سوم روشمند و مبتنی بر اصول و مبانی تفسير می باشند و می توان گفت در حلّ تعارض مذكور موفق بوده اند؛ اما نظريه چهارم از اين جهت با مشكل جدی روبروست و به همين سبب نه فقط از اقبال چندانی برخوردار نگرديده كه واكنش منفی بسياری از قرآن پژوهان را نيز در پی داشته است.

این پژوهش در پنج فصل تنظیم و تدوین شده است: فصل اول، چیستی وحی: وحی در لغت، وحی در اصطلاح دانشمندان و علامه، وحی در قرآن؛ فصل دوم، ویژگی های شخصیتی پیامبر(ص) در برخورداری از وحی: شخصیت از نگاه روان شناسان، منابع دیگر برای شناسایی شخصیت پیامبر(ص)، نگاهی به انبیای گذشته، جایگاه پیامبران از نگاه ابن سینا؛ فصل سوم، چگونگی نزول قرآن: قرآن، سخن پیامبر(ص)، سخن گواهان؛ فصل چهارم، چندگونگی نزول وحی: دیدگاه های مختلف در باب نزول قرآن، شیوه ی ما در نقد و نظر، آشنایی با چند اصطلاح؛ دیدگاه های مطرح در بوته ی نقد؛ فصل پنجم، خاتمیت وحی: خاتمیت در لغت، خاتمیت در اصطلاح، فرق نبی و رسول از نگاه سیدمرتضی، نقد تعریف مشهور در باره ی رسول و نبی، پیوند خاتمیت و بعثت های پیاپی، رازها و رمزهای بعثت های پیاپی، دلایل ختم وحی

روش تفسیری علامه طباطبایی به استناد آیاتی از قرآن کریم نظیر آیات مبارکه » قد جاءکم من الله نور و کتاب مبین « ( المائده /۱۵ )٬ » نزلنا علیک الکتاب تبیانآ لکل شیءٍ و هدیً و رحمةً و بشری للمسلمین « ( النحل/ ۸۹ ) روش تفسیر قرآن به قرآن می باشد. به علاوه به استناد آیاتی چون » و انزلنا الیک الذکر لتبین للناس « ( النحل / ۴۴ ) » و ما اتاکم الرسول فخذوه و نهیکم عنه فانتهوا « ( حشر/ ۴ ) و حدیث متواتر ثقلین - چون حدیث نقش عمده ای در تفسیر قرآن دارد در تفسیر المیزان تحت عنوان بحث روایی خود را نشان می دهد و از نظر علامه تعارضی بین تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر قرآن به روایات وجود ندارد زیرا روایات نیز نوعی از وحی است که » وحی بیانی « نامیده می شود. همچنین روایاتی که تاکید بر عرصه روایات به قرآن را دارند مبنای نقد و بررسی و تفسیر هایی واقع گردیده اند که علامه طباطبایی بر روایات تفسیری کرده اند. این رساله با بررسی هایی روایی المیزان٬ سعی در روشن نمودن جایگاه رفیع روایات در روش تفسیری علامه طباطبایی دارد. همچنین مشخص می سازد که علامه طباطبایی این روش را در اثر کار و ممارست در روایات وارده از رسول خدا ( ص ) و ائمه اهل بیت ( ع ) برگزیده است. به علاوه تلاش دارد که روش کار علامه طباطبایی را در تفسیر قرآن و تشخیص و دسته بندی روایات صحیح تفسیری تبیین نماید.

موضوع این رساله روش شناسی است. نگاه بیرونی علامه طباطبایی به حدیث، رابطه قرآن با حدیث، جایگاه روایت در تفسیر قرآن به قرآن عموماً و تفسیر المیزان خصوصا، نظریه استقلال قرآن و شیوه برخورد علامه با حدیث به صورت عملی، بررسی معیارها و ملاکات مورد استفاده ایشان در گزینش و رد و قبول احادیث و موضوعات مورد ابتلا در مواجهه با احادیث از قبیل اسراییلیات، جری و تطبیق، حجیت خبر، نقل به معنا، روایات اسباب نزول، برخورد با احادیث متعارض، انواع حدیث از حیث نوع بیان و خلاصه جرح و تعدیل روایات از مباحث پژوهش شده در این مختصر می باشد.

تحقیق حاضر طی دو فصل دیدگاه علامه طباطبایی را در زمینه مبانی فهم روایات تفسیری بررسی کرده است. در فصل اول کلیاتی از بحث آمده و در فصل دوم با عنوان مبانی فهم روایات تفسیر پس از بررسی اقسام روایات در نگاه علامه و جایگاه روایات در نزد او این موارد به عنوان مبانی فهم برشمرده شده اند: مبانی عقلی (عصمت اهل بیت در فهم و تفسیر قرآن، عدم تعارض با مسلمات عقلی، زبان عرفی داشتن روایات تفسیری، وحدت منشأ در آیات و روایات، عدم تناقض درونی روایات تفسیری)، مبانی نقلی (اشتمال بر محکم و متشابه، تقیه ای بودن برخی از روایات تفسیری، وجود روایات بطنی در احادیث تفسیری)، مبانی تاریخی (نقل به معنای روایات تفسیری، وجود احادیث جعلی در روایات تفسیری).

این پایان نامه که به عربی نوشته شده است، روش تفسیری علامه طباطبایی را در تفسیر المیزان بررسی کرده و شامل شش فصل با این عناوین است: فصل اول، معرفی مؤلف و تفسیر المیزان؛ فصل دوم، فکر و رویکرد و روش علامه؛ فصل سوم، علوم قرآن در تفسیر المیزان؛ فصل چهارم، عمل تفسیر در تفسیر المیزان؛ فصل پنجم، موضع علامه نسبت به قضایای اختلافی قرآن؛ فصل ششم، روش علمی در تفسیر المیزان.