جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پس از شهادت امام جعفر صادق (ع)، جامعه شیعه با انشعابات مختلفی مانند زیدیه، غلات، اسماعیلیه، مواجه بود که اینگونه انشعاب ها می توانست آسیب های مهمی به جامعه شیعی وارد نماید. امام کاظم (ع) در این دوران حساس، تلاش کردند با روش های منطقی و عقلانی و گاه نیز با برخورد های قاطع، این فرقه ها و انحرافات ناشی از آنها را مهار کرده و وحدت و اصالت تشیع را حفظ کنند. این نوشتار به بررسی روش های امام کاظم (ع) در مقابله با فرقه های انحرافی درون شیعه پرداخته و نقش ایشان در حفظ وحدت و اصالت تشیع را روشن می کند. روش های جمع آوری اطلاعات در این نوشتار شامل استفاده از منابع کتابخانه ای، بررسی و تحلیل متون تاریخی و دینی، و ارجاع به روایات و احادیث امامان معصوم (ع)، برای استخراج رویکردهای امام کاظم (ع) است. امام کاظم (ع) با رویکردهای منطقی، عقلانی و قاطعانه توانست با فرقه های انحرافی مانند زیدیه، غلات و اسماعیلیه مقابله کند و این اقدامات به حفظ وحدت وجلوگیری از پراکندگی در میان شیعیان انجامید. همچنین امام کاظم (ع) با ترویج دانش و فرهنگ، اصالت و اصول تشیع را تقویت کرد و از تضعیف مذهب جلوگیری نمود.

مساله این پژوهش، توصیف و تحلیل روش‌های تبلیغی کلامی و غیر کلامی امام موسی کاظم(ع) در یکی از بحرانی‌ترین و پرتنش‌ترین ادوار تاریخ شیعه، یعنی دوران اوج اقتدار خلافت عباسیان (148-183 قمری)، و آثار آن است. هدف اصلی، واکاوی و استخراج تصویری جامع نظام‌مند و الگو از سیره تبلیغی ایشان است که چگونه تحت شدیدترین فشارهای سیاسی و محدودیت‌های اجتماعی، این سیره تبلیغی نه تنها به حفظ و صیانت از مکتب تشیع کمک کرد، بلکه به تقویت و گسترش پایدار آن نیز انجامید. این مطالعه به روش توصیفی-تحلیلی انجام شده و داده‌های آن مبتنی بر منابع تاریخی و حدیثی شیعه و سنی، با روش کتابخانه‌ای گردآوری شده است. توصیف و تجزیه و تحلیل داده‌ها به روش توصیف و تحلیل محتوا و مفاد سخنان، رفتارها و تعاملات امام(ع) با مخاطبان مختلف و گونه شناسی روش های تبلیغی امام ع و بیان نقش شرایط حاکم بر جامعه در اتخاذ شیوه های تبلیغی مورد اشاره، صورت گرفته است. یافته‌های این پژوهش این است که، امام کاظم(ع) در سیره تبلیغی خود، یک طرح تبلیغی چند بُعدی و تلفیقی و جامع، شامل گونه های مختلف تبلیغ کلامی و غیرکلامی و عملی، داشتند و این الگو و طرح تبلیغی ترکیبی و منعطف، که آمیزه‌ای از عمق علمی، عقلانیت، اخلاق عملی و مدیریت هوشمندانه بود، در شرایطی که امکان هرگونه فعالیت آشکار سیاسی و تبلیغی محدود بود، آثار گران سنگی در پی داشت به طوری که نه تنها از انحراف و انحطاط جامعه شیعی جلوگیری کرد، بلکه بنیه فکری و اعتقادی ایشان را تقویت نموده و جغرافیای فرهنگی تشیع را به شکل چشمگیری گسترش داد. این الگو به عنوان میراثی ماندگار و ارزشمند، می‌تواند راهنمای عمل و الگویی کاربردی برای مبلغان دینی در مواجهه با چالش‌های پیچیده دنیای معاصر باشد.

خداوند سبحان پیامبران بزرگوار خود را برای هدایت مردم فرستاده است: {و ما در هر امتی رسولی فرستادیم که خدا را بپرستید و از ظالم بپرهیزید و از آنان کسانی هستند که خداوند آنها را هدایت می کند آن ها ضلالتی بر او وارد شده است، پس در زمین سیر کن و بنگر که عاقبت تکذیب کنندگان چگونه بوده است و برای آنان سرپرستان و وصیانی قرار داد تا در طول زندگی و پس از مرگشان جانشین آنان شوند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آخرین پیامبر از سلسله انبیاء است و در زمان حیات خود اعلام کرد که اوصیانی دارد که جانشینان او و امامان و رهبران امت او پس از او هستند. . هر چند پیامبر اکرم(ص) بعد از خود امر ولایت و امامت را روشن و تصریح کرد، اما امت در امر خلافت از مسیر صحیح منحرف شدند و مستحقان خلافت و امامت یعنی خاندان پیامبر(ص) را از خود بیگانه کردند. ). ملت بر اثر انحراف از راهی که پیامبرش به او نشان داده بود، ضربه سختی خورد و متفرق، پراکنده، ضعیف و ضعیف شد. اما ائمه اهل بیت علیهم السلام تلاش خود را در جهت اصلاح امت جدّشان (علیه السلام) رها نکردند، بلکه به تلاش خود برای اصلاح فهم دین حق ادامه دادند عقاید و عقاید و احکام و اینکه چه کسی به امر خلافت و امامت سزاوارتر است. امام صادق علیه السلام ششمین امام از سلسله دوازده امامی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از آنها به عنوان خلفای پس از خود یاد کرده است. همچنین فرزند صالحش امام هفتم موسی الکاظم علیه السلام و کاظم علیه السلام فرزند امام هشتم علی بن موسی الرضا علیه السلام . در این پیام روش شناسی امام صادق، کاظم و الرضا علیهما السلام در مقابله با سلاطین ظالم، اصلاح امت اسلامی و تبیین دین حق، روشن شد.

آیات قرآن در سطحی بسیار بلند و والا از نظر اخلاق و رفتار، و به طور کلی در سیره معصومین نمایان شده است. در این پژوهش به جلوه‌هایی از تجلی آیات قرآن در سیره حضرت امام کاظم در ابعاد سیره فردی، سیره اجتماعی، سیره خانوادگی و سیره سیاسی و سخنان آن حضرت در ابعاد سخنان اعتقادی، سخنان اخلاقی، سخنان فقهی و سخنان سیاسی می‌پردازد. و ابعاد زندگی ایشان به هیچ وجه از قرآن و سنت نبوی جدا نیست و بر اساس اصولی که با وحی و عقل هم‌راستا است، پیش می‌رود. سیاست‌های آن‌ها، چه در زمینه داخلی و چه در عرصه بین‌المللی، بر مبنای اصول اسلامی استوار است و در این راستا به تعهد، انسان‌محوری و ارزش‌گذاری به آزادی و کرامت انسان‌ها توجه ویژه‌ای می‌شود. همچنین، در سیاست خارجی، بر حفظ عزت اسلام و مسلمانان تأکید دارند. و بُعد اجتماعی آن بر رعایت اصول اساسی برای ایجاد یک جامعه سالم تأکید دارد؛ اصولی که بر پایه عدالت، همکاری، تقوا، نظم و مدارا در امور شخصی و همچنین قاطعیت در اجرای قوانین و حدود الهی بنا شده است. با توجه به وسعت حوزه مطالعات اجتماعی، به بررسی مفهوم ساختار اجتماعی و فردی که از گروه‌ها و نهادهای اجتماعی شکل می‌گیرد، پرداخته شده است. همچنین سیره و سخنان امام در این زمینه مورد تحلیل قرار گرفته و به تبیین ماهیت گروه‌های اجتماعی و وظایف آن‌ها پرداخته شده است. گروه‌ها و فرقه‌های مذهبی، حاکمان، ثروتمندان، فقرا، موالی و دوستان، به همراه نهادهای اجتماعی، تأثیرات قابل توجهی بر جامعه دارند. نهادهایی مانند حکومت، دین، خانواده و آموزش نقش مهمی در این زمینه ایفا می‌کنند. از آنجا که جامعه به مثابه یک پیکر انسانی است، ممکن است دچار آسیب‌ها و انحرافاتی شود. آموزه‌های اسلامی در شناسایی علل این آسیب‌ها و ارائه راهکارهای درمانی، بهترین راهنما هستند. آسیب‌هایی نظیر ناامنی، فقر، بیکاری، اسراف، طلاق، تفرقه و جهل و بی‌سوادی از جمله چالش‌های موجود در جامعه به شمار می‌روند.

گردآوری سخنانی از امام موسی کاظم(ع) در موضوعات مختلف اخلاقی، عبادی، تربیتی، تفسیری، فقهی، اعتقادی و اجتماعی است. در این نوشتار نیز در ادامه احادیث منقول از امام موسی کاظم، روایاتی از آن امام در زمینه احکام شرعی مانند: طهارت و نجاست، وضو، غسل‌های سه‌گانه، احکام میت مانند غسل میت، کفن کردن و دفن میت، نماز میت، احکام نماز، احکام مسجد، واجبات نماز، مبطلات آن، شکیات نماز، مقدمات و مقارنات نماز، شرایط نمازهای جمعه و جماعت، احکام روزه ماه مبارک رمضان، احکام و فروعات فقهی خمس و زکات، احکام مربوط به مناسک حج، احکام جهاد، احکام ازدواج و طلاق، حقوق زن در نکاح، احکام اولاد، مسایل فقهی مربوط به ظهار و ایلاء، انواع طلاق و برخی از قواعد مربوط به اصول فقه نقل شده است.

گردآوری سخنانی از امام موسی کاظم(ع) در موضوعات مختلف اخلاقی، عبادی، تربیتی، تفسیری، فقهی، اعتقادی و اجتماعی است. در این مجلد احادیثی از آن امام در زمینه توحید و خداشناسی، معرفت خدا، اسماء و صفات الهی، قضا و قدر، بداء، جبر و اختیار، رد تجسیم از خداوند متعال، اوصاف قران و فضایل آن، احکام مندرج در قرآن کریم، تفسیر برخی از سوره‌های قرآن، نبوت انبیای الهی، داستان برخی از پیامبران خدا و تعالیم ارایه شده از سوی آنان، فضایل پیامبر اسلام(ص)، داستان زندگی رسول خدا، اثبات امامت امامان شیعه، لزوم معرفت ائمه اطهار(ع) و تبعیت از آنان، آثار محبت و ولایت اهل‌بیت(ع)، داستان‌هایی از زندگانی امام علی(ع) و فضایل آن امام، ابعادی از علوم ائمه اطهار و عصمت آنان، مسایل مربوط به معاد و حیات پس از مرگ نقل شده است.

متفکران شیعه‌مذهب، دوران امامت امام جعفر صادق ع را از دوره‌های بسیار مهم و تأثیرگذار در تاریخ اسلام معرفی می‌کنند زیرا در این دوره، قدرت از امویان به عباسیان انتقال یافت. از این رو کیفیت موضع‌گیری ایشان همواره مورد توجه صاحبنظران بوده است. برخی از اندیشمندان شیعه‌پژوهان غربی با اثرپذیری از تاریخ‌نگاری رایج در جهان اسلام، عملکرد امام جعفر صادق ع را در کناره‌گیری از سیاست و بی‌تفاوت انگاشتن ایشان نسبت به سرنوشت جامعه خلاصه کرده‌اند. این تحقیق با روش «توصیفی، تحلیلی، تبیینی» و با هدف بررسی و تحلیل چرایی عدم قیام به سیف امام جعفر صادق ع از منظر شیعه‌پژوهان غربی در تلاش است تا ابتدا با بررسی مفهوم امامت نزد شیعه‌پژوه غربی، نحوۀ عملکرد امام جعفر صادق ع را از منظر آن‌ها مورد بررسی قرار دهد و سپس چرایی عدم قیام به سیف امام جعفر صادق ع را از منظر آن‌ها بیان نماید و در نهایت نظر صائب در خصوص چرایی عدم قیام امام جعفر صادق ع را با ملاحظات تاریخی تحلیل و تبیین نماید.