جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از عارفان و مشایخ بزرگ مکتب خراسان و حکمت خسروانی، شیخ ابوالعباس احمد ابن محمد ابن عبدالکریم قصاب (یا قصار) آملی طبرستانی 424-314) ه.ق) است. درباره احوال، سلوک و طریقت و کرامت های او در متون متقدم، جستارهای پراکنده ای وجود دارد که نیاز به بررسی و تامل محققانه ای دارد. اما آنچه در این جستار آمده است، اشاره به کنشی از اوست که تا جایی که نگارنده جستجو کرده،‌ تقریبا در هیچ متن عرفانی نظیر ندارد. این کنش و حکایت در حالتی است که یکی از مریدان، از شیخ کفش (: نعلین) تقاضا می کند. این حکایت، فقط در نسخه میکروفیلم مرادالمریدین آمده و در متونی که درباره احوال او بحث کرده اند، سابقه ندارد. نگارنده در این مقاله با توجه به موارد مشابهی چون نعلین مخصوص پیامبر اسلام، کفش مخصوص بایزید، تاکید شمس تبریزی بر لزوم کفش مخصوص یک فرقه، دیدگاه طریقت مولویه درباره کفش به عنوان پای افزار پیران و اختصاص هزینه خاص برای خریدن نعلین و همچنین تاکید بر تقدس کفش در آیین فتوت به این نتیجه رسیده است که بخشیدن نعلین و طلب کفش از پیر، عملی آیینی در تصوف - ضمن این که نشان دهنده ابزار شناسایی فرقه ای از فرق دیگر است- مبین این نکته است که قصاب، پیرو آیین فتیانی است که مختص ایرانیان بوده است.

در گفت و گویی که حضرت موسی (ع) در کوه طور با باری تعالی داشت، خداوند به او امر کرد که «فاخلع نعلیک، انک بالواد المقدس طوی». این دیدار که در سوره طه گزارش شده، از دیرباز در میان مفسران و عارفان مجال بحث یافته است. این بحث ها بیشتر بر دو محور جریان داشته است؛ نخست اینکه به طور اساسی فلسفه این فرمان مبنی بر خلع نعلین چه بوده است و دیگر آنکه نعلین در این آیه، استعاره از چه مفاهیمی می تواند باشد. مفسرانی که مسلک عرفانی داشته اند، در چرایی این امر الهی، لطایف و اشاراتی بلند یافته اند و نعلین را نیز نمادی از مفاهیمی انتزاعی همچون خوف و رجا، تعلقات کونین، طبیعت و نفس، اسباب تلوین، صفات و افعال، محل الفصل و الوصل، قوه اتصال و انفصال، اشتغال به اهل و ولد، و ... دیده اند.در این مقاله، پس از بیان پیشینه داستان که ریشه در عهد عتیق دارد، اصل دیدار بر اساس قدیمی ترین مآخذ تفسیری نقل شده است. سپس درباره فلسفه خلع از منابع کهن، اطلاعاتی ارائه و آن گاه به ترتیب موضوعی به تنوع معانی استخراج شده از نعلین پرداخته می شود.