جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لذت، از اساسی ترين انگيزه های رفتار درآدمی است واز طرفی سعادت، به عنـوان غايـت اخـلاق تلقی می گردد. رابطه «لذت» با «سعادت» يكی از مباحث بنيادين در فلسفه اخلاق است. اين مقالـه به بررسی تطبيقی ديدگاه های دو متفكر با گرايش های مختلف (اپيكور، «لذت گرا» وملاصدرا به عنوان نماينده فلسفه اسلامی) در اين رابطه می پردازد. از ديـدگاه اپيكـور(Epicuruse (سـعادت، عين لذت است؛ اما مراد وی از «لذت» تنها لذت های حسی يا عياشی نيست. مقصود وی از لذت، «فقدان رنج» است، وراه وصول به سـعادت را تعـديل اميـال و دوری از لـذت هـای غيرضـروری همچون تجمل پرستی وقدرت طلبی می دانسـت؛ زيـرا ايـن اميـال و خواسـته هـا، بيشـتر سرچشـمه رنج اند تا منبع شادمانی. طبق نظريه اخلاقی ملاصدرا_ كه ديدگاهی دينی فلسفی است_ سعادت حقيقی در تقرب بـه ذات الهـی اسـت. وی، بـرخلاف اپيكـور، انسـان را موجـودی تـك سـاحتی نمی بيند، بلكه علاوه بر جسم، برای انسان روح و روان نيز قائل است كه دارای لذاتی متناسـب بـا خود است ودر سايه قرب الهی، انسان بـه بهتـرين و عميـق تـرين لـذات روحـی و معنـوی دسـت می یابد. راه رسيدن به ايـن سـعادت در دو گـام اسـت: اول، تهـذيب نفـس وپـاك كـردن روح از رذايل و دوم، تلاش در كسب معرفت و شناخت خداوند. نتيجه حاصل از اين پژوهش دو مطلـب است: نخست، عدم كفايت توان و دانش متعارف بشردر تشخيص سعادت حقيقـی انسـان و دوم، اينكه سعادت حقيقی همراه است با نائل شدن به اوج لذت كه آنهم بر محور قرب الهی دور می زند.

لذت گرایی نظریه ای است که در آن افراد بشر، بهبود زندگی خود را در لذت جویی می دانند و خوش باشی و اغتنام فرصت را پیشه خود می سازند. لذت گرایی و شادخواری در طول تاریخ، سابقه ای طولانی در بین مردم دارد. اپیکور فیلسوف یونانی مکتبی با افکار لذت گرایی به وجود آورد که با وجود مخالفت های فراوان به راه خود ادامه داد و طرفدارانی به دست آورد. اپیکوریست ها خدایان را انکار می کنند و معتقدند زندگی انسان، منحصر به همین دنیاست، پس انسان تا زمانی که در این دنیاست باید شاد باشد. این افکار، در آثاری چون شاهنامه فردوسی هم موثر افتاده است. شاهان و پهلوانان ایرانی، در مجالس بزم خود غالبا از می و رامشگران استفاده می نمایند. اما این دو عنصر به تنهایی اسباب لذت آنها را فراهم نمی آورد، آنها به زن نیز توجهی خاص دارند و از شکار و چوگان بازی نیز برای تفریح و غم زدایی استفاده می کنند. شاهنامه فردوسی، سرشار است از شادی ها و لذت گرایی ها، و فلسفه اپیکور نیز شادی را توصیه می کند. اما اینکه اندیشه های شاد باشی و لذت گرایی در شاهنامه، چقدر با فلسفه اپیکور تطابق دارد، خود بحث دیگری است. دنیای حماسی شاهنامه را نمی توان با دنیای اپیکور فیلسوف سرخورده یکی دانست و تمایزاتی در این میان، وجود دارد که در بخش شاهنامه و اپیکوریسم و نتیجه گیری نهایی بدان پرداخته شده است.