جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

داستان آدم و حوا در تورات، انجیل و قرآن آمده و در بسیاری از کتب دینی و تاریخی و به زندگی آنها در بهشت، هبوط و مصائبشان بر زمین اشاره شده است. پژوهشگران و مفسران بسیاری در زمینه این داستان صاحب‌نظر بوده و آرایی داشته اند. محتوای این داستان در منابع مسیحیت و اسلام تا حد زیادی به هم شباهت دارد و از عناصر نمادینی تشکیل شده که به داستان، معنای ویژه ای بخشیده است. برخی هنرمندان نیز به تصویر کردن داستان پرداخته اند.در این پایان نامه، کیفیت محتوایی برخی از نگاره های موجود، شیوه روایت عناصر داستان به مدد تصویر و نحوه استفاده از عناصر نمادین در تصویرسازی داستان آدم وحوا مورد بررسی قرار می گیرد. پرسش اصلی این پژوهش شباهتها و تفاوتهایی است که از منظر نمادین در نگاره های مذکور دیده می شود.انتخاب تصاویر مناسب و مرتبط با موضوع این پایان نامه، با توجه به محدودیت نگارنده برای دسترسی به نگاره های موجود در قرنهای 11-8 هجری قمری در جهان اسلام و صدر مسیحی (زمان پیدایش اولین نمونه های تصویری داستان هبوط آدمو حوا) تا دوران رنسانس متاخر(اوایل قرن 16میلادی) می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی- تحلیلی و شیوه دستیابی به اطلاعات و گردآوری داده ها و تصاویر بر اساس مطالعه منابع کتابخانه ای و اینترنتی بوده و شیوه نمونه گیری به صورت نمونه گیری غیر احتمالی در دسترس می باشد. با مطالعه در این مورد مشخص می شود که عناصر تصویری داستان با گذشت زمان، دچار تغییر و تمایز می گردند.این تغییر و تفاوت با رجوع به تحولات مفهومی و سنتهای قراردادی تصویرگری در جامعه هنرمندان مسیحی قرون وسطیو هنرمندان مسلمان جهان اسلام، مورد بررسی و مقایسه قرار می گیرند.واژگان کلیدی:هبوط، آدم وحوا، بهشت، درخت و میوه ممنوعه، ابلیس، مار، طاووس

شعر عربی از آغاز تا به امروز بستر مفاهیمی بوده که گاه، گفتن نشاید و شاعران، ترفندهایی را آزمودندکه در نهایت به فرآیند نمادگرایی انجامید. عرب‌ها از دیرباز، تجربه‌های خطاب غیرمستقیمرا به صورت پراکنده در متون عرفانی از سرگذرانده اند؛ در شعر معاصر نیز به تبعیت از غربی‌ها برآمده و برای تصویر واقعیت‌های تلخ جوامع عربی به این فن روی آوردند. آن ها رمزهایشان را از حوزه های گوناگونی چون اسطوره‌ها برگزیدند. این دسته از سمبل ها پیشینه‌ای نمادین داشته و در ناخودآگاه شخصی و جمعی مردم حضوری پویا دارند. شاعران این صنعت را در سطوح مختلف کیفی به کار گرفتند که عالی‌ترین مرتبه‌اش در تلفیق شخصیتشان با شخصیت فراخوانده‌ تجلی می یابد. شاعر مصری، أمل دنقل، از جمله مشهورترین شاعران نمادگراست که رسالت شعریش را در ارتباط با مردم می‌دانست. خاستگاه تجربه‌اش حوزه‌های دین، تاریخ، افسانه‌ها، ادبیات ملی و زندگی روزمره می‌باشد. وی با توجه به مضامین شعریش شاعر تمرد، انقلاب، آزادی و غیره نام گرفته و واقعیت‌ها را در قالبی نمادین عرضه نمود؛ تا آن‌جا که بسیاری از فنون بلاغی را نیز به خدمت طبع نمادگرایانه‌اش درآورد. او توانست بخشی از ایدئولوژی‌هایش را از ورای رمزهای غیرشخصیتی ابراز دارد؛ حجم انبوهی را نیز از زبان شخصیت‌های تاریخی یا اسطوره ای تصویر نماید. شخصیت‌های تاریخیش غالباً از میان وجوهی هستندکه در آگاهی جمعی مردم چهره‌ای آشنا بوده و به شکل جزئی یا کلی به خدمت درآمده‌اند . برخی از شخصیت‌های فراخوانده ، تصویری از وجدان و حالات روحیش هستند ؛ شماری نیز تنها برای القای مفاهیم ذهنیش مورد استفاده قرار گرفته‌اند. بیشترین نمادهای شخصیتی وی، از میان چهره‌های ملی است و این امر در کنار مضامین غالب ملیش، مصداق مناسبی برای یک شاعر ملی به شمار می‌رود . این رساله با تکیه بر این مشخصه اصلی شاعر و برخی وجوه دیگر به تحلیل نمادهای شخصیتیش پرداخته است.

نمادهایی در میان ملل مختلف وجود دارند که در عین تفاوت، دارای دیدگاه ها و آرمان های مشترک هستند؛ مثل نجات بخشی، ظلم ستیزی، گسترش و عدالت و ظهور و بروز منجی در اوج ناامیدی؛ که در ادبیات ملت ها به عنوان اسطوره یاد شده اند. نوشتار پیش رو، تلاشی است در برابر دغدغه های مهم بشر، نظیر این که اسطوره در نگاه اسطوره شناسان به چه معناست؟ آیا بین اسطوره ها و آموزه های وحیانی تعارضی است؟ آیا از این نمادها می توان پیامی عمومی و فطری از ملل مختلف بدون درنظر گرفتن رنگ، نژاد، طبقه اجتماعی و غیره ارائه داد؟ به نظر می رسد پیام مشترک در همه این نمادهاو اساطیر وجود یک منجی نجات بخش در تاریک ترین و ظلمانی ترین بخش تاریخ ملت ها؛ به ویژه در آخرالزمان است.هدف این نوشتار اثبات این فرضیه است که اسطوره های نجات، نماد موعودخواهی ملت ها است. نکته مهم این که در صورت اثبات این امر، می توان آن را در کنار دیدگاه ادیان، به عنوان یکی از مویدات منجی خواهی بشر اثبات کرد.

پل تیلیش یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان و الاهی دانان مسیحی در قرن بیستم است. او نظریّه ی جدیدی را در باب سخن گفتن از خدا طرح کرده است که امروزه به نظریّه ی نمادگرایی مشهور است. او در این نظریّه نشان می دهد که نمی توان به نحو حقیقی در باب خدا سخن گفت و زبان دین، زبان نمادهاست. تیلیش نظریّه ی نمادگرایی خود را بر مبنای پیش فرض های هستی شناختی اش مبتنی می کند. بنابر مبنای هستی شناختی او هرچند خدا به عنوان صرف الوجود و وجود متعال از انسان متمایز است؛ امّا انسان در هستی با خدا سهیم است و از همین روست که انسان در عین بیگانگی با خداوند یگانه است. لازمه ی چنین پیش فرضی بهره گیری از نمادهای دینی در سخن گفتن از خداست. تیلیش برای پیش برد این دیدگاه خود ابتدا ویژگی های نمادها را نشان می دهد و سپس نمادهای دینی را تعریف و مراتب آن ها را بیان می کند. او در پایان نشان می دهد که نمادهای دینی از ویژگی دوگانه ای بهره مند هستند که همزمان دو ساحت متفاوت را در مقابل ما می گشایند؛ زیرا با تمسّک به این نمادها از یک سو می توان خدا را وجود متعال و به کلّی دیگر معرّفی کرد و از سوی دیگر می توان با او رابطه ی وجودی و شخصی برقرار نمود.

مناقشات تمثال شکنی، در سده هشتم میلادی میان کلیسای کاتولیک رم و کلیسای قسطنطنیه، موجب ایجاد شکاف میان آنها شد. کلیسای ارتدوکس به صورت رسمی در قرن یازدهم میلادی، اعلام جدایی کرد که شمایل نگاری از مشخصه های آن است. این مقاله با بررسی ارتباط مبانی نظری شمایل نگاری با کتاب مقدس، چگونگی پیوستگی آن دو را تبیین می کند. بنابر الهیات ارتدوکس، بسیاری از آموزه های مسیحی موجود در کتاب مقدس به نحوی در شمایل ها تجلی یافته است. ازاین رو، شمایل نگاری را به نوعی «تفسیر بصری» کتاب مقدس دانسته اند. در مقابل، کتاب مقدس را به منزله «شمایل مکتوب» مسیح انگاشته، در نتیجه، احترام برابری را برای شمایل و کتاب مقدس قائل شده اند. علاوه بر مسائل الهیاتی، به جنبه های هنری شمایل ها در مقام هنر دینی یا هنر مقدس نیز توجه شده است. وجوه زیبایی شناختی شمایل ها، با استناد به تصویرسازی های موجود در کتاب مقدس، تصاویر روایی و غیرروایی ازجمله تصویر خداوند، عیسی مسیح و انسان و نشانه شناسی برخی از شمایل ها طرح شده است. این شمایل ها در مقام نمادهایی از متون مکتوب و سنت شفاهی اند و صرفاً کاربردی تزئینی ندارند.