جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

زمان بستر زیست انسان در این جهان است. و نه تنها بستر زیست بیولوژیکی اوست بلکه زمینه ای برای زیست هوشمندانه او نیز بوده است. انسان درباره زمان می اندیشد و از زوایای علوم مختلفی به آن می نگرد؛ از فیزیک گرفته تا فلسفه؛ و از کیهان شناسی گرفته تا انسان شناسی. مفهوم «زمان» در قرآن نیز مورد توجه بوده است و با توجه به اختصاص سوره ای مستقل به این مفهوم و سوگند به زمان در قالب مفهوم «العصر» جایگاه ویژه ای را به آن اختصاص داده است. ارتباط معرفتی این مفهوم با مفاهیم «انسان»، «خسران»، و «ایمان» از منظر وجودی حایز اهمیت فراوانی است که روی کرد حاضر در این مقاله را سامان می دهد. وضعیت وجودی و اگزیستانسیالیستی انسان وضعیت این-جهانی است که زمان مندی را می طلبد. این یک امکان برای انسان است که حاکی از محدودیتی زمانی برای انسان است. این وضعیت با احساس خسران در گذر زمان همراه می گردد که مطلق بوده و غیرقابل انفکاک از وضعیت این-جهانی است. این وضعیت انسان است و البته وضعیتی که امکاناتی را پیش روی انسان قرار می دهد. زمان بر انسان می گذرد و انسان را با مفهوم ابدیت و جاودانگی مواجه می سازد. ابدیت به مثابه امکانی فراروی انسان قرار می گیرد تا با تضادی وجودی روبرو گردد تا با انتخاب ایمان به مبدا و مقصدی فرازمانی و مکانی به رستگاری به عنوان یک دغدغه وجودی دست یابد.

کتاب تفسیر منسوب به امام حسن بن علی عسکری(ع) یا تفسیر ابومحمد اطروش، از تفاسیر مأثور متقدم شیعه است؛ که از دیرباز میان اندیشمندان شیعه امامیه، مخصوصاً علمای متأخر، مورد مناقشه و گفتگو بوده است؛ و حتی عده‌ای، آن را به نسبت امامیین عسکریین(ع)، جعلی و موضوع می‌دانند. مناقشات دربارۀ این کتاب، چند بُعدی است؛ یعنی هم شامل تاریخ تألیف و انتساب کتاب به مؤلف می‌شود، و هم شامل اسناد، راویان و محتوای کتاب می‌شود. بنابراین لازم است این تفسیر از جهات گوناگون مورد بررسی قرار گیرد؛ که یکی از این ابعاد، بررسی رجالی راویان این اثر است؛ تا مشخص شود که سلسله اسناد تفسیر چگونه هستند؟ آیا در این سلسله راویان، افتادگی و اضطرابی وجود دارد؟ و نیز، وضعیت رجالی این راویان چگونه می‌باشد؟ چون بررسی راویان اسناد تفسیر تا شیخ صدوق، در مقالات دیگری پرداخته شده، در نوشته حاضر، فقط به بررسی رجالی ده تن از راویان اسناد این تفسیر، از شیخ صدوق تا عسکری اطروش پرداخته شده است. در این بررسی رجالی راویان، مشخص شد که غالب راویان این بخش از اسناد تفسیر، در منابع امامیه، مجهول هستند؛ و مابقی آنها نیز، توثیق نشده‌اند

از دیرباز تا کنون، یکى از روش‌های مبارزه با قرآن کریم، ترویج شبهاتی علیه این کتاب آسمانی بوده و در این راستا مخالفان از هیچ کوششی دریغ نکرده‌اند. از جمله این شبهات، خرافه‌انگاری داده‌های علمی قرآن کریم که به کرات از سوی مخالفان مطرح گردیده‌است. به باور آنها ریشه گزاره‌های علمی قرآن را می‌بایست در باورهای خرافی و غلط گذشتگان جستجو کرد که پیامبر (ص) آنها را از گذشتگان و محیط علمی-فرهنگی عصر خود به عاریت گرفته‌است. در همین زمینه اخیراً کتابی با عنوان «نقد قرآن» نوشته شخصی به نام سها منتشر گردیده و نویسنده به منظور دستیابی به این هدف، در طرح شبهات متعددی این ادعا را مطرح کرده که فلان مطلب علمی در قرآن کریم، برگرفته شده از فلان باور خرافی و غلط قدیمی است. وی تلاش فراوان کرده که به هر طریق ممکن، بین گزاره‌های علمی قرآن با نظرات علمی جهان باستان و خرافه‌های قدیمی ارتباط برقرار نماید. پژوهش حاضر که به روش توصیفی-تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، در صدد بررسی این ادعا و نقد آن است و می‌کوشد با انجام پژوهش جامع درباره تعدادی از این شبهات، ارتباط گزاره‌های علمی قرآن و نظرات علمی جهان باستان را تبیین نماید.

در حوزه آینده پژوهی در متون وحیانی تاکنون کارهای پژوهشی متنوعی در مراکز دانشگاهی به انجام رسیده است. آنچه در این پژوهش ها کمتر مورد توجه قرار گرفته است، پرداختن به پیش فرض هایی می باشد که در آن می باید مدّ نظر قرار گیرد. فهم آینده پژوهانه از متن وحیانی، همانطور که از نام آن پیداست، مبتنی بر سه پایة چیستیِ فهم، چیستیِ آینده و چیستی متن وحیانی می باشد. به عبارت دیگر، بسته به آنکه چه درک و برداشتی از خودِ پدیدة فهم داشته باشیم، چه برداشت و تصوری از آینده داشته باشیم و متن وحیانی را چگونه متنی بدانیم و چه انتظاری از آن داشته باشیم، فهم آینده پژوهانه ایی که از آن می شود، متفاوت خواهد بود. در این راستا، در بخش نخست مقاله سعی می شود تا به این نکته پرداخته شود که پژوهش هایی که در حوزه آینده پژوهشی انجام شده اند بر پایه چه برداشت و انتظاری از قرآن مجید انجام شده اند و چگونگی این برداشت و انتظاری، چطور می تواند مطالعات آینده پژوهانه را تحت تاثیر قرار دهد. در بخش بعدی بر روی مفهوم آینده متمرکز شده ایم و اینکه که چگونه فهمی که از آینده، در پارادایم های مختلف پدید می آید، فهم آینده پژوهانه از متن وحیانی را تحت تاثیر قرار می گیرد. این بررسی نشان می دهد که مفهوم آینده از امری عینی، صلب و بیرونی به سمت امری ذهنی و ریشه دار در باورهای امروز آدمی در حال حرکت بوده است.

ذات اقدس پروردگار در قرآن کریم با صفات جلال و جمال فراوانی توصیف شده که همگی حاکی از علوّ شأن و تنزّه خداوند از صفات نقص و کاستی است و پاره ای از این صفات در متن تورات حاضر نیز آمده است.با باور به آسمانی بودن دین یهود نباید اختلاف و تفاوتی از جهت ذکر اسماء و صفات الهی در این ادیان باشد. پژوهش حاضر که با هدف بررسی تطبیقی صفت علم الهی در قرآن کریم و تورات(عهد قدیم) و روش توصیفی -تحلیلی بر پایه اطلاعات کتابخانه ای و اسنادی فراهم آمده،در تلاش است تا با تبیین نقاط مشترک و متفاوت الهیّاتی اسلام و یهود، تصویری از صفاتی که به علم الهی اشاره دارد،در این دو دین بزرگ ابراهیمی ارائه نماید. یافته های تحقیق نشان می دهد هر چند اصل توحید میان اسلام و یهودیت مشترک است اما وجه افتراق آن در اسلام نفی صفات بشری از ذات اقدس الهی است.برخلاف قرآن که در پرداختن به صفات جلالیه، علم خداوند سبحان را نامحدود می‌داند،در تورات علم الهی به سان علم انسان و همراه با محدودیت، با ویژگی پشیمانی برخاسته از نقص در دانش و.....آمده است. همچنین در تورات، سنّت شفاهی یهود بسیاری از این صفات با عبارت دیگری مورد اشاره قرار گرفته اند.

الفاظ قرآن حکیمانه است و با علوم ادبی، حقایقی از آن کشف می شود. پرسش این تحقیق آن است که: «حکمت و آموزه های ادبی سوگند به وقت شب از ماده «لیل» در قرآن کریم چیست؟» با روش توصیفی و تحلیلی، بخشی از این آموزه های برگرفته از علوم ادبی عبارتند از: 1) سوگند به تمام، آغاز، وسط یا پایان شب و شب های دهگانه؛ بیانگر اهمیت مُقسم. 2) فعل «یَغشى» و «یَسر» بیانگر حدوث تدریجی شب. 3) حذف مفعول «یَغشى» گویای تعمیم و مفعول «یَغْشاها» زمین و امور دیگر. 4) «ال» جنس یا عهد در «اللَّیْلِ»(فجر:4) بیانگر جنس شب یا شب معیّن. 5) عطف «اللَّیْلِ» به «لَیالٍ عَشْرٍ» بیان عام بر خاص و عطف به «الْفَجْرِ» بیان امری متضاد. 6) ایجاز به حذف «ی» آخر «یَسْرِ»(فجر:4) بیانگر رسایی سخن؛ ایجاز به حذف عائد در (انشقاق:17) بیانگر عمومیت. 7) نکره آوردن «لَیالٍ‏» بیانگر عظمت و تعیین شب هاى مخصوص. 8) نسبت «غَشی»، «سَجی»، «یَسر» به «اللَّیْل» مجاز عقلی از نسبت فعل یا علت به زمان. 9) «سَجی»، «وَسَق»، «عَسعَس»، «یَسر» استعاره از اموراتی مربوط به شب. 10) «عَسعَس» کنایه از پایان شب. 11) تقابل شب با روز یا شب با صبح؛ بیانگر تفاوت آثار طبیعی یا دو چهره حق و باطل.

ترجمه‌ی قرآن کریم به عنوان کتابی آسمانی، از اهمیت بالایی برخوردار است و از میان دو رویکرد کلی ترجمه، یعنی ترجمه-ی مقصدگرا و مبدأگرا که هر کدام ویژگی‌های خاص خود دارد؛ ترجمه مبدأگرا بهترین نوع ترجمه برای آن است تا مفاهیم حیات بخش آن، با کمترین تغییر به زبان مقصد انتقال یابد. آنتوان برمن نظریه‌ای دارد که در آن به سیزده عامل انحراف ترجمه از متن اصلی اشاره می‌کند. در این جستار، سه مؤلفه‌ی شفاف-سازی، غنازدایی کمی و غنازدایی کیفی، در ترجمه‌ی ناصر مکارم شیرازی و حسین انصاریان در سوره‌ی‌ مبارکه‌ی النبأ مورد مطالعه قرار گرفته است. در این مقاله سعی بر آن است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی به بررسی و تحلیل متون آن بر پایه‌ی مقابله‌ی متن مقصد با متن مبدأ پرداخته و به این پرسش‌ها پاسخ دهد: آیا سه عامل شفاف‌سازی، غنازدایی کمی و کیفی نظریه‌ی برمن، در ترجمه‌ی مکارم و انصاریان وجود دارد؟ اگر وجود دارد تا چه حد است؟ و نقش کدام‌یک بیشتر است؟ یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که از میان سه مؤلفه‌ی بررسی شده، بیشترین تعداد از آنِ مؤلفه‌ی شفاف‌سازی است که میل به توضیح را در نزد دو مترجم نشان می‌دهد. برخی تصویرسازی‌ها و تمثیل‌های بی بدیل آیات در متن مبدأ نیز، به خوبی در متن مقصد، معادل سازی نشده و لذا ترجمه بنا بر نظریه‌ی برمن، در جاهایی دچار تحریف شفاف‌سازی و غنازدایی گشته-است.

قانون گذار در قانون مبارزه با مواد مخدر مصوب 1396، با تعیین نمودن مجازات های سنگینی چون اعدام، کیفر را به عنوان سیاست جنایی حاکم بر جرایم مواد مخدر قرار داده است. نص قانون مبارزه با مواد مخدر، «افساد فی الارض» و «کمیت گرایی» را به عنوان ضوابط جرم انگاری مفروض دانسته است. در همین راستا، سوالی که مطرح می شود این است که: براساس چه مبنایی ضابطه «افساد فی الارض» و «کمیت گرایی» در قانون مبارزه با مواد مخدر مقرر شده است؟ با تدبر در آیات و روایات می توان دریافت که حتی اگر جرایم مواد مخدر، مصداق افساد فی الارض دانسته شود، برای احراز نمودن جرم افساد، معیارهای کیفی چون گستردگی عمل ارتکابی، ورود خسارت عمده به افراد و جامعه و استمرار در انجام آن، از ارکان اساسی معرفی می شود. در حالی که قانون گذار با مبنا قرار دادن کمیت مواد مخدر مکشوفه، در صدد تفسیر و رفع ابهام از معیارهای کیفی مذکور می باشد. در این نگارش با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با تکیه بر منابع معتبر اسلامی، این نتیجه حاصل شده است که برای احراز جرم افساد، ملاک های کیفی و میزان تأثیری که آن فساد بر روی افراد و جامعه می گذارد، مورد توجه می باشد و رویکرد کمیت گرایی مبنای شرعی و قرآنی ندارد و با فلسفه جرم انگاری مستقل افساد فی الارض که همان از بین بردن ریشه فساد و تباهی در جامعه و حفظ نظام اجتماعی است، منافات دارد.

پژوهش تطبیقی حاضر تلاش به بررسی ترجمه درخواست های های خداوند و پیامبر را در قرآن کریم با تمرکز بر رویکرد منظور شناسی دارد. به طور ویژه، این تحقیق تکنیک های کاربردی در ترجمه آیات قرآن را بر اساس مدل باخ و هارنیش (1979) نشان داد. همچنین این پژوهش تفاوت های بین ترجمه ها را تحلیل کرد و صحت ترجمه ها را در ارائه جملات امری بررسی کرده است. بدین منظور، تعدادی سوره حاوی بیشترین جملات امری به عنوان متن منبع ST)) و دو ترجمه انگلیسی قرآن کریم توسط علی (1989) و آربری (1995) به عنوان متن مقصد (TT) انتخاب شدند. بر اساس آمار، در اکثر آیات منتخب، سه تکنیک "استغاثه"، "پرسش" و "الزمات" با فراوانی 9 و تکنیک "منع" با فراونی 6 استفاده شده است. تفاوت های شناسایی شده بین دو ترجمه عبارتند از یافتن معادل های مناسب، انتخاب فعل صحیح، یافتن معنی درست، حفظ محتوی امری، انتخاب کلمه مشترک در متن مقصد و غیره. علاوه بر این، نتایج حاکی از نادرستی های واژگانی و کاربردی، یافتن ضمیر صحیح، انتقال نیروی گفتاری واژه های مبدا به متن مقصد و تاکید بر یک مضمون با شکل نحوی متفاوت بود. اما، اکثر آیات عوامل دقیق را به عنوان ترتیب کلمات، انتقال محتوی جملات امری بر اساس تفسیر اول، افزودن کلماتی برای مشخص کردن مفهوم، انتقال کارکرد موردنظر از طریق اعمال علامت تعجب و حفظ مفهوم خاص فرهنگ ارائه کرده اند. شایان ذکر است که در اکثر موارد مترجمان توانسته اند با موفقیت معانی کلمات عربی را به انگلیسی منتقل کنند.

قرآن کریم در آیات 28و36 سورۀ حجّ به خوردن و خوراندن گوشت قربانیِ حجّ و تعیین مصرف‌کنندگان آن، یعنی «خویشتن»، «بائس الفقیر»، «قانع» و «معترّ» دستور داده است. در بخش نخست، این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی و توصیفی به چگونگی انعکاس ترجمۀ دقیق فقهی و لغوی افراد و ویژگی‌های مصرف کنندگان سه‌گانۀ قربانی، در ترجمه‌های سه تن از فقهای مترجم معاصر قرآن مجید پرداخته و چگونگی تعیین و توضیح و بازتاب روایات فقهی را در تعیین و تبیین افراد فوق الذکر در ترجمه‌ها و تفاسیر قرآن مجید مشخّص و تناسب مفاهیم لغوی و فقهی، معاجم و روایات را با مفهوم واژه‌های ارائه شده، توسّط هرکدام از مترجمین محترم را بررسی و ارزیابی نماید. هم‌چنین در ادامه این پژوهش با استفاده از منابع روایی معتبر، تفاسیر و معاجم لغوی سعی در تبیین و توضیح روایات فقهی در تعیین و چگونگی توزیع سه سهم گوشت قربانی بین افراد فوق الذکر داشته؛ و در پایان چگونگی انعکاس و جمع‌بندی این موضوع در تفاسیر را، با توجّه به بیان آیات مذکور، دارد.