جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسأله الهی یا طبیعی‌انگاری نبوت از گذشته مورد توجه الهی‌دانان بوده، با عناوین مختلفی مورد بررسی قرار گرفته است. اما به‌نظر می‌رسد همچنان ابهاماتی در تحریر مسأله مشهود است و این نظریه تاب تقریرهای مختلفی را دارد. از رهگذر جستار حاضر که با روش توصیفی تحلیلی و با هدف تحریر و ارزیابی این مسأله ارائه شده، آشکار می‌شود که نظریه «الهی‌انگاری نبوت» دو تقریر متفاوت دارد که تقریر اول در مقابل «مشروط‌انگاری» و تقریر دوم در مقابل «طبیعی‌انگاری» قرار دارد. تقریر اول میان اهل حدیث و عدلیه، تقریر دوم میان عدلیه و فلاسفه مورد گفتگوست. به باور اهل حدیث و برخی اشاعره، دریافت مقام نبوت وابسته به هیچ شرطی نیست و تنها تابع مشیت خداست. در مقابل، عدلیه دریافت نبوت را مشروط به یک سلسله شروط می‌دانند که شخص را شایسته دریافت این مقام می‌نماید برخی فیلسوفان با پذیرش «طبیعی‌انگاری نبوت»، رسیدن به مقام نبوت را بر پایه یک سلسله قوانین طبیعی جهان و ناظر به استعدادهای ویژه انسانی تصویر می‌کنند بدون اینکه نیازمند مؤلفه‌ای بنام «اصطفاء الهی» باشد.درمقاله حاضر همه این مواردمورد بحث وبررسی قرار می گیرد.

مسئله ارتباط امر متغیر با ثابت، یکی از پیچیده‌ترین مسائل فلسفی است؛ چراکه متغیر از جهتی که متغیر است، نمی‌تواند با ذات ثابت خداوند متعال در ارتباط باشد. ازاین‌رو بسیاری از فیلسوفان مسلمان کوشیده‌اند تا وَجه ثباتی برای متغیر در نظر گیرند. به‌رغم نکات ارزنده‌ای که پیشنهادهای ایشان برای گره گشایی از معضل یادشده دارند، اما هیچ‌یک به‌تنهایی نمی‌توانند این چالش را حل نمایند؛ چراکه در ثبات و تغیر، نسبت به غیر لحاظ نشده است؛ پس نمی‌توان برای امر متغیر دو چهره وجودی در نظر گرفت که از منظر امور ثابت، ثابت و از منظر امور متغیر، متغیر باشد. آیت‌الله جوادی آملی خوانش جدیدی در گره-گشایی از این مسئله دارند که بر تشکیک وجود استوار است. برابر این دیدگاه، همه مراتب وجود به ثباتی نفس‌الامری و غیر نسبی متصف هستند که برپایه مرتبه‌ وجودی آنها شدت و ضعف می‌یابد. ضعف ثبات در مراتب پایین وجود، مایه شکل‌گیری مفهوم منافق «تغیر» از این مراتب می‌گردد. نوشتار پیش رو با هدف حل نهائی مسئله ربط متغیر به ثابت بر اساس اصول حکمت متعالیه، نخست به تحلیل و بررسی اجمالی آرای مهم حکیمان مسلمان پرداخته و سپس با واکاوی دیدگاه استاد جوادی آملی، به برتری‌های دیدگاه ایشان نسبت به اقوال دیگر اشاره می‌کند.

کشفیات و تجربه‌های زیاد در ابتدای قرن بیستم نشان ‌داد که فیزیک کلاسیک برای به تصویر کشیدن صورت صحیحی از عالم طبیعت کافی نیست و همین نارسائی‌ها منجر شد تا تفکر بشر در مسیر جدیدی از علم فیزیک قرار گیرد. در نگرش جدید فیزیک، نگاه به پدیده‌های هستی‌، نگاه به اجزای جدانشدنی و در کنش و واکنش یک کل هماهنگ است. از سوی دیگر در حکمت متعالیه با توجه به مبانی فلسفی صدرا مانند تشکیک طولی و عرضی، وجود زمان مشترک و... نظامی از عالم طبیعت توصیف شده که با یافته های جدید فیزیک مسانخت بسیار دارد. یکی از بزرگ‌ترین نتایج این کاوش آن است که اشیای مادی به صورت متمایز از یکدیگر نیستند، بلکه به-گونه‌ی جدایی‌ناپذیر، به محیط پیرامون خود متصل شده‌اند و خواص آن‌ها تنها بر حسب ارتباط آن‌ها با کل جهان قابل درک است. این روابط تا فواصل دوردست عالم کبیر و تا ستارگان و کهکشان‌های بسیار دور کشانیده می-شود و درنهایت با تلفیق این دو نگرش، وحدت عالم هستی در جهان ماکروسکوپی نمایان می‌شود. تلفیق دست آوردهای جدید علوم طبیعی با تفکر فلسفی گامی رو به جلو در شناخت بهتر و کامل‌تری از عالم طبیعت است.