جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دیدگاه سیاسی مستشرقان آلمان و انگلیس نسبت به مکتب عاشورا دارای نوسانات و چالش های فراوانی است. آلمان و انگلیس به عنوان سردمداران اسلام شناسی به طور عام و عاشورا پژوهی به طور خاص، تلاش کرده اند شخصیت، اهداف و دستاورد های قیام امام حسین (ع) را مادی گرایانه و فارغ از مذهب، مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. با توجه به اینکه جهان اسلام و منابع موجود از ابتدا در سیطره جماعت اهل سنت بوده، و منابع شیعه تحریف یا کمتر بدان اعتماد شده، عمدتا شاهد نتایج مغرضانه و کمتر منصفانه بوده ایم. از یک سو مستشرقان به امام حسین (ع) به عنوان یک اپوزیسیون حکومت مرکزی و دارای اندیشه ضد سکولار نظر دارند، و اندیشه های اعتقادی و دینی او را خلط در آراء سیاسی و اقتصادی می کنند؛ از طرفی تعداد اندکی از مستشرقین موفق شده‌اند که تحت تاثیر عواطف شخصی، ملی و مذهبی واقع نشوند و این نهضت را صرفا از نظر علمی مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مواضع سیاسی مستشرقین آلمان و انگلیس درباره واقعه عاشورا و مطالعه بنیاد فکری و رویکرد عملی آن ها می باشد. در این تحقیق با رویکردی تحلیلی و تبیینی درصدد پاسخ به این سئوالات هستیم که: برداشت سیاسی مستشرقان آلمان و انگلیس از واقعه کربلا چگونه بود؟ مبانی فکری عاشورا پژوهی از بُعد سیاسی چگونه بوده است؟ فرض غالب بر این است که مستشرقین آلمان و انگلیس با توجه به وجود پژوهشگران برجسته و پژوهشکده های فراوان اسلامی- شیعی، سعی کرده اند بُعد اعتقادی نهضت کربلا را تحت شعاع سیطره سیاسی قرار دهند.

سید عظیم شیروانی یکی از پیشگامان نوگرایی و رئالیسم در میان مسلمانان قفقاز بود که با باورهای اشتباه و سنت­گرایانه­ی جامعه­ی خویش به مبارزه پرداخت و با اشاعه­ی اندیشه­های نوگرایانه در ایجاد مدارس نوین، تدریس علوم جدید در مدارس، مبارزه با خرافات و تعالیم سنتی موجود در جامعه­ در تغییر وضعیت زندگی مسلمانان قفقاز نقش مهمی داشت. اندیشه های واقع­گرایانه­ی شیروانی در میان شاگردان و هم­عصران رئالیست وی مورد توجه قرار گرفت و در محتوای مطبوعات آن عصر از جمله نشریه­ی ملانصرالدین انعکاس یافت. این پژوهش برآن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای و آرشیوی به تأثیر اندیشه­های رئالیستی سید عظیم شیروانی در محتوای نشریه­ی ملانصرالدین بپردازد. یافته­های پژوهش حاکی از آن است که افکار و اندیشه­های رئالیستی سید عظیم شیروانی و اقدامات وی در راستای تبلیغ نوگرایی و رئالیسم در قفقاز نقش مهمی در توجه نشریه ملانصرالدین به واقع­گرایی و اصول جدید داشت و این نشریه با پشتوانه­ی نظری اندیشه­های رئالیستی شیروانی، تأثیر زیادی در مبارزه با خرافات و نیز حیات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی مسلمانان قفقاز داشت.

آموزش‌های دینی از مهم‌ترین بخش‌های جامعه مذهبی است که مورد توجه حاکمان و دانشمندان بوده است. این آموزش به‌ ویژه در قرن 10 و 11 هجری در دوره قطب­شاهیان که ساکنان بومی آن آشنایی چندانی با مذهب تشیع و اندیشه‌های آن نداشتند اهمیت بیشتری داشت. آموزش‌های مذهبی در این دولت‌ به ‌منظور تحکیم مبانی مذهب تشیع صورت گرفت. حاکمان این دولت برای تقویت پایه‌های تشیع در بین ساکنان مناطق گلکنده (Golconda) و حیدرآباد (Hyderabad)- پایتخت قطب­­شاهیان - از دانشمندان شیعی ایرانی که به دکن مهاجرت کرده بودند بهره بردند و حضور پر تعداد آنان به پویایی و ارتقای دانش مذهبی ساکنان این مناطق انجامید. سؤال اصلی پژوهش این است که دانشمندان مهاجر ایرانی چه نقشی در گسترش معارف شیعی ساکنان قلمرو دولت‌ قطب­­شاهی در قرون 10 و 11 هجری داشتند؟ برای پاسخگویی به سؤال پژوهش این فرضیه مطرح ‌شده است که دانشمندان ایرانی با تشکیل کلاس‌های درس و تربیت شاگردان، تربیت مذهبی حکام قطب­شاهی، تألیف کتب مذهبی و برگزاری جلسات بحث و مناظره با علمای سایر فرق در گسترش معارف دینی و دانش مذهبی مردم مناطق گلکنده و حیدرآباد مؤثر بوده‌اند. نظر به اهمیت موضوع این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی و مبتنی بر منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است.

. اشیاء باستانی اموالی است که یکصد سال یا بیشتر از تاریخ ایجاد یا ساخت آن گذشته باشد. این اشیاء جز اموال عمومی بوده و قابلیت تملک خصوصی ندارد و برای محافظت در اختیار دولت قرار می‌گیرد. کسی که با حفاری غیرمجاز به این‌گونه اموال دست یابد مجرم محسوب و علاوه بر ضبط اموال به حبس محکوم می‌شود لکن کسی که به‌طور اتفاقی به این اموال دست یابد باید آن را تحویل سازمان میراث فرهنگی بدهد و در مقابل مبلغی بابت حق کشف به وی پرداخت می‌شود. درصورتی‌که اشیاء باستانی از فلزات قیمتی و جواهرات باشد و در ملک شخصی کشف شود، معادل دو برابر قیمت روز ماده خام آن و در مورد سایر اشیاء نصف این مبلغ پرداخت می‌شود؛ درصورتی‌که این اشیاء در ملک غیرشخصی کشف شود این مبلغ به نصف تقلیل می‌یابد. این ترتیب با فقه امامیه مطابقت ندارد. به عقیده فقها گنج و هرگونه دفینه به کاشف آن تعلق دارد و تنها تکلیف مالک پرداخت خمس مال به حاکم اسلامی است. قوانین فعلی برای حمایت از اشیاء باستانی مناسب نیست. اولاً مبلغ حق الکشف بسیار نازل است زیرا در محاسبه آن فقط ارزش ماده خام آن محاسبه می‌شود ثانیاً با توجه به هزینه‌های سنگین اکتشاف ضروری است که تدابیر لازم برای مشارکت بخش خصوصی در این زمینه فراهم شود؛ مانند اینکه بخشی از قیمت روز اشیاء مکشوفه به بخش خصوصی واگذار یا این اشیاء در قالب موزه یا نمایشگاه در معرض بازدید عموم قرار گرفته و درآمدهای آن طبق قرارداد بین دولت و بخش خصوصی توزیع شود

عصر صفوی با تحولات انقلاب علمی اروپا از کوپرنیک تا نیوتن تقریباً منطبق است. در این دوره با وجود آنکه اروپائیان زیادی در قالب نمایندگان دولتی، تاجر، میسیونرهای مذهبی و جهانگرد به ایران رهسپار شدند؛ اما گفتمان علمی بین اروپائیان و دانشمندان ایران صورت نگرفت. این پژوهش در پی پاسخ به چرایی این موضوع است. برای پاسخ به این پرسش به نظر می­رسد که حدود 150 سال ابتدای دوره صفوی که مقارن با دهه‌های آغازین قرن هفدهم میلادی از یک سو برخی از مهم‌ترین نظریه‌های علمی جدید حتی در اروپا مورد قبول همگان نبود. از سوی دیگر نیز اروپائیانی که به ایران سفر ‌کردند بعضاً با اطلاع از ظرفیت­های علمی و فرهنگی به ایران می­آمدند و الزاماً از جزئیات فنی و دستاوردهای جدید علمی غرب اطلاعی نداشتند. همچنین از لحاظ دانش فنی، زبان و دغدغه‌های علمی سطح یکسانی میان ایرانیان و اروپائیان وجود نداشت و این مسئله سبب شد که گفتمان علمی فیمابین ایران عصر صفوی و اروپا برقرار نگردد. نوشتار حاضر بر آن است تا با روش توصیفی-تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه­ای به بررسی موضوع بپردازد.

سه محور مهم قالب شهرهای اسلامی محل سکونت، فضای عبادی و محل تجارت است. در راستای تاکید بر اهمیت یکی از این محورهای اصلی، مسجد به عنوان یکی از ماندگارترین آثار معماری انتخاب شده است. از لحاظ تاریخی، در دوره­ی صفوی بالاخص اصفهان بهترین مساجد ساخته شده است که مسجد حکیم به عنوان یکی از بهترین نمونه­ها به حساب می­آید؛ هم عصر با آن، در دولت عثمانی نیز مساجد مهمی چون سلطان احمد در استانبول ساخته شده است که به نظر می­رسد مفاهیم پنهانی در معماری این دو بنا وجود دارد. با توجه به وجود مراوداتی بین دو کشور در این دو دوره، برای یافتن این مفاهیم و ارتباط بین این دو بنا از لحاظ کاربست مفاهیم آرکی­تایپی به مقایسه­ی تطبیقی پرداخته شده است. با توجه به گسترده بودن بحث کهن­الگو، برای بررسی دقیق­تر کهن­الگوی خویشتن انتخاب شده است. با توجه به تاریخی-تحلیلی بودن پژوهش و مقایسه­ی تطبیقی در نمونه­های مورد مطالعه، به شکل کیفی به جمع­بندی پرداخته شده است. در این راستا پرسش­های تحقیق به این شکل معرفی می­شوند: 1- مهمترین مصداق­های کهن­الگوی خویشتن در ارتباطات ­مساجد حکیم اصفهان و سلطان احمد استانبول از لحاظ تاریخی چگونه است؟ 2-تفاوت­ها و شباهت­های این دو بنا از لحاظ کاربست مفاهیم کهن­الگوی خویشتن چگونه است؟ به دلیل شناسا بودن فرم کهن­الگوی خویشتن در ناخودآگاه جمعی مردمان دوره­های صفوی و عثمانی و رجوع به دوره­های قبل از اسلام در ساخت بناهای مذهبی شهری چون مسجد، کهن­الگوی خویشتن دیده می­شود. در حیاط مسجد حکیم به شکل پررنگ­تری به این کهن­الگو پرداخته شده است ولی با بررسی در ارکان فضایی مهم دیگر همچون گنبدخانه، علی­رغم تفاوت­های ظاهری و زمینه­ای الگوهای شکل­گیری مساجد، شباهت­های بسیاری وجود دارد که نشان از تفکرات مشابه در مردمان دو شهر است