جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نظريات فمينيستي به‌ويژه نظريه اگزيستانسياليستي سيمون دوبووار، نه‌تنها در جوامع غربي، که در جامعه ما نيز تأثيرگذار بوده است. تعريف دوبووار از زن که «زن زاده نمي‌شود؛ زن مي‌شود»، در حکم بيانيه‌اي است که موضع کلي هستي‌شناختي فمينيست‌ها را پيرامون زنان بيان مي‌کند. در اين تعريف، وي ماهيت و چيستي زن را ساختگي و محصول جامعه مي‌داند و زنانگي را امري تاريخي و فرهنگي تلقي مي‌کند، نه برآمده از سرشتي الهي. اين تعريف از زن با مباني و آموزه‌هاي ديني و فرهنگي ما تضادهاي فراواني دارد که مورد غفلت واقع شده است. اين مقاله‌ بر آن است تا با پاسخ به اين پرسش که «ماهيت و چيستي زن در فمينيسم اگزيستانسياليسمي سيمون دوبووار چيست؟» نقد و بررسي آن را از ديدگاه اسلامي مورد نظر قرار دهد. بر حسب يافته‌هاي تحقيق دوبووار با انکار وجود طبيعت و سرشتي ثابت براي زنان، نقش‌هاي مربوط به طبيعت و بيولوژي زن همچون مادري و همسري را ساختگي، فرهنگي و تاريخي مي‌داند. درحالي‌که ادله او براي ساختگي و جعلي بودن نقش‌هاي زنانه کافي نيست، وجود اين تفاوت‌ها در طول قرن‌ها خود نشاني از سرشت ثابت در انسان‌هاست. اين تحقيق، پژوهشي است ژرفانگر که با روش توصيفي و تحليل محتواي کيفي و به شيوة اسنادي صورت گرفته ‌است.

جمعيت از جمله مؤلفه‌هاي اصلى توسعه و پيشرفت هر كشوري است كه بايد همة سياست‌ها، راهبردها و برنامه‏ريزى‏ها بر اساس آن صورت ‏گيرد. ازاين‏رو، شناخت اندازة جمعيت، رشد، ساختار سنى و جنسى و رسيدن به يك جمعيت متناسب امرى اجتناب‏ناپذير است. ازاين‌رو، ارائه تحليلي از جايگاه جمعيت در اسلام و نظام اسلامي، و اتخاذ رويكرد مناسب در اين عرصه در كشور امري ضروري است. اين پژوهش با رويكرد نظري و تحليلي، درصدد واكاوي جايگاه جمعيت در اسلام و نظام اسلامي است. يافته‌هاي پژوهش حاكي از اين است آيات و يا روايات در مقولة جمعيت را مي‌توان در چند مقوله دسته‌بندي كرد: توصيه به ازدواج و فرزندآوري، تشويق به ازدواج با زنان ولود، تضمن رزق و روزي افراد، توبيخ فرزندكشي، تشويق به افزايش نسل مسلمانان. ازآنجايي‌كه در منابع ديني به‌صورت مستقيم و يا غيرمستقيم بر محبوبيت فرزندآوري و تکثير نسل تأکيد و به آن توصيه شده، اصل اولي و به‌عنوان يك قاعده كلي در متون ديني، فزوني جمعيت است. ازاين‌رو، اسلام و همة اديان آسماني، پيروان خود را به افزايش جمعيت با ايمان و شايسته در حد توان توصيه مي‌كند.

فهم و تبيين تغيير و پويايي جوامع انساني همواره مورد توجه انديشمندان علوم اجتماعي بوده است. پيرامون جهت تغييرات و دگرگوني جوامع و اينكه روند تغييرات جوامع چه سمت‌وسويي دارد، سه ديدگاه کلي تحت عنوان نظريه‌هاي تکاملي، دوري يا چرخشي و انحطاطي وجود دارد. نظريه‌هاي تکاملي مبني بر پيشرفت و ترقي جوامع در طول تاريخ همواره درصدد تبيين هويت، علت، غايت و چگونگي تکامل اجتماعي با توجه به مباني و پيش‌فرض‌هاي خود بوده‌اند. در اين زمينه، اين مقاله درصدد است با تأکيد بر ديدگاه تکاملي علامه طباطبائي و شهيد مطهري نسبت به تحولات اجتماعي، به بررسي و تبيين هويت، علت، غايت و چگونگي تکامل اجتماعي بپردازد. اين پژوهش، از اين جهت که بر آثار مکتوب علامه طباطبائي و شهيد مطهري تمرکز کرده است، تحقيقي متن‌محور محسوب مي‌شود. ازاين‌رو، روش اين پژوهش تحليل محتواي متن مي‌باشد. علامه طباطبائي و شهيد مطهري، با قرار دادن فطرت کمال‌طلب در کانون توجه خويش، معتقدند تکامل اجتماعي در نسبت با فطرت به‌عنوان امري ثابت و بدون تغيير در طول زمان فهم مي‌گردد. فطرت دو نقش عمده در تکامل اجتماعي ايفا مي‌کند: اول اينکه، فطرت به‌عنوان عاملي دروني و ديناميکي، علت اصلي تکامل جامعه محسوب مي‌گردد. دوم اينکه، فطرت جامعه را هم از جهت ساختاري و هم از جهت ارزشي تکامل مي‌بخشد.

با پيروزي انقلاب اسلامي، دستگاه محاسباتي دشمن نشانه‌هاي متقني از فروپاشي نظم مطلوب خود را مشاهده کرد و تمام توان خود را براي مهار، انحراف و براندازي آن به کار بست. يکي از راهبردهاي مقابله، اتخاذ رويکردهاي نرم بود که به‌واسطة فنون پيچيده‌اي از جمله نفوذ، در دستور کار قرار گرفت. در اين شرايط، جمهوري اسلامي تلاش نموده است تا با بهره‌گيري از ظرفيت‌هاي ديني و فرهنگي ملت ايران و توجه به نگاه ايجابي رهبران انقلاب، رخنه‌گاه‌هاي نفوذ دشمن را مسدود كند. اين مقاله، با روش توصيفي ـ تحليلي، به دنبال پاسخ به اين پرسش است که تأثيرگذاري راهبرد نفوذ دشمن در فرهنگ دفاعي ايران داراي چه ابعادي است؟ يافته‌هاي پژوهش حاکي از اين است که دشمن در اين مسير دو هدف کلان و عملياتي را در نظر دارد: در هدف کلان به دنبال استحاله و تضعيف ارکان اساسي فرهنگ دفاعي کشور بوده و در هدف عملياتي، تأثيرگذاري بنيادين بر موضوعاتي همچون ولايت‌فقيه، آرمان‌هاي انقلاب، پايگاه مردمي فرهنگ دفاعي، بنية دفاعي، پشتيباني مردم و دولت از نيروهاي مسلح، فرهنگ جهاد و شهادت، تفکر و عمل انقلابي، هندسة جايگاه دوست و دشمن و... را دنبال مي‌كند.

علم اجتماعي، همچون هر علمي، از ارکان ثلاثة موضوع، غايت و روش تشکيل شده است. اين مقاله سعي دارد با بررسي مفهوم زمان در انديشة مارتين هايدگر، موضوع علم اجتماعي را بر اساس تفکر هايدگر توضيح دهد. بنابراين، ضمن توضيح مختصري، در خلال مقايسة نظرات هايدگر و ماکس وبر و تبيين جايگاه زمان در انديشة او، نحوة شکل‌گيري و تکوين امر اجتماعي که موضوع علم اجتماعي است، شرح داده شد. علم در نگاه هايدگر، امري تاريخي است که با بنياد و وجود آدمي نسبتي دارد؛ واکاوي اين نسبت ما را به ساحت خيال استعلايي و اگزيستانس خواهد کشاند و مواجهة دازاين با وجود را که امري است که در زمان رخ مي‌دهد، منکشف خواهد کرد. دلالت‌هاي تفکر فلسفي هايدگر، در توضيح چگونگي تکوين امر اجتماعي، بدين‌صورت امتداد خواهد يافت که امر اجتماعي، امري تاريخي و خيال ـ بنياد خواهد بود و با امر اجتماعي مبتني بر تفکر سوبژکتيو بالذات متفاوت است. ازآنجاکه بررسي آراء هايدگر در اين مقاله، از گذر توصيف نظريات وي به تحليل آنها مي‌رسد، روش مورد استفاده، توصيفي ـ تحليلي است.

اين پژوهش، با هدف بررسي ابعاد تعين اجتماعي معرفت در تحليل‌ها و نظريات جامعه‌شناسانه و نهج‌البلاغه و به روش مقايسه‌‌اي، تحليل محتواي کيفي، تفسيري و اسنادي تدوين يافته است. در اين دو رويكرد، يعني نظريه‌هاي جامعه‌شناسي معرفت و نهج‌البلاغه، به مطالعة تفاوت بين تعين ‌اجتماعي‌ معرفت، بر محور مؤلفه‌هاي پنج‌گانة عمق تعين، درجه تعين، سطح تعين، آماج تعين، و عامل مسلط پرداخته است. نتايج اين پژوهش حاكي از اين است که بسياري از نظريه‌هاي جامعه‌شناسي معرفت، راه کاملاً متفاوتي از نهج‌البلاغه را در بسياري از محورهاي پنج‌گانه درپيش‌ گرفته‌اند.