جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

موضوع خانواده به دليل جايگاه و آثار مختلف و بي‌بديلي که در حيات اجتماعي دارد، همواره به نوعي در جغرافياي دانش‌هاي مختلف علوم بشري حضور داشته است. تحليل‌هاي روان‌شناختي، تاريخي، حقوقي و جامعه‌‎شناختي، نمونه‌هايي از رويکردهايي است که بر مدار خانواده صورت پذيرفته است و پژوهشگران رشته‌هاي مختلف سعي نموده‌اند تا متناسب با رويکردشان ابعاد و کارکرد و فراز و فرود آن را تحليل كنند. قرآن کريم به‌عنوان کتاب زندگي بشر اهميت خاصي به اين مسئله داده است. اختصاص منظومه‌اي از آيات کريمه به اين مسئله نشانگر جايگاه رفيع آن در اين کتاب آسماني و تأثير عميق آن در زندگي اجتماعي است. اين پژوهش با روش تبيين کارکردي، مضامين آموزه‌هاي تفسير الميزان را در باب خانواده صورت‌بندي نموده و بر پاية فطرت، آثار آن را در جامعة انساني تبيين مي‌کند و به اين پرسش پاسخ مي‌دهد که تفسير الميزان منظومة خانوادة قرآني را بر محور فطرت چگونه سازمان مي‌دهد؟ الميزان خانواده را در منظومة معرفتي مبتني بر فطرت تحليل مي‌کند؛ به اين صورت که تکوين اين بنا را بر محور فطري بودن اصل زندگي اجتماعي و غايات وجودي فطري انسان معرفي مي‌نمايد و عناصر حفظ و استمرار آن را بر اين محور ارزيابي مي‌کند. در همين راستا، به سرماية جنسي - که عنصر کليدي در مسئلة ازدواج و تشکيل خانواده است – به‌عنوان ابزار تحقق آن غرض وجودي نگاه مي‌کند و در همين مدار، تفکيک نقش‌هاي جنسيتي و نيز قوّاميت مردان در حريم خانواده را سازمان مي‌دهد.

هدف تحقيق حاضر، مطالعة رابطة بين استفاده از رسانه‌هاي اجتماعي و هويت قومي طلاب کُرد و تُرک حوزه‌هاي علمية شهر قم بوده است. پژوهش پيش‌رو با محوريت دو رکن اصلي، يعني «رسانه‌هاي اجتماعي‌» و «هويت‌هاي قومي» و همچنين ارتباط اين دو رکن در جامعة موضوع پژوهش، سامان يافته ‌است. پرسش آغازين در اين موضوع آن است که رسانه هاي اجتماعي مبتني بر اينترنت چه جايگاهي در شکل دهي، تکوين، توسعه و تحول مؤلفه‌هاي هويت قومي دارند. روش تحقيق کمّي بوده و براي گردآوري داده‌ها از پرسش‌نامة برخط استفاده شد. نتايج تحقيق نشان داد که استفاده از رسانه‌هاي اجتماعي با هويت قومي طلاب کُرد و تُرک همبستگي مثبت دارد. بر اساس اين يافته‌ها، عامل اصلي در اثرگذار بودن رسانه‌هاي اجتماعي بر هويت قومي، متغيرهاي واسط يا عوامل اجتماعي و محيطي است. در صورتي که طلاب ادراک بالايي از برجستگي‌هاي قومي ـ فرهنگي، انگيزه‌هاي قومي ـ سياسي، ظرفيت اقدام قومي ـ سياسي، و فرصت‌ها و هزينه‌هاي قومي داشته باشند، رسانه‌هاي اجتماعي مي‌توانند به مثابة يک ابزار، هويت قومي آنها را تحت تأثير قرار دهند و تقويت کنند؛ اما در صورتي که آنها در برابر مباحث اجتماعي و سياسي ياد شده خنثي باشند، استفادة بيشتر از رسانه‌هاي اجتماعي، تأثيري بر هويت قومي آنها ندارد؛ چرا‌که در چنين شرايطي، کاربران در برابر محتواهاي قومي قرار نخواهند گرفت و لذا هويت قومي آنها نيز دچار نوسان نخواهد شد.

گافمن يكي از نظريه‌پردازان اجتماعي نيمۀ دوم قرن بيستم است كه مدت درازي به‌عنوان يك شخصيت حاشيه‌اي در نظريۀ جامعه‌شناسي به‌شمار مي‌آمد. با استفاده از ابزاري که فرانظريه در نقد و بررسي نظريات در اختيار پژوهشگر مي‌گذارد، به‌سراغ نطريۀ نمايشي گافمن حرکت کرده‌ايم. گافمن در عرصۀ نظريۀ جامعه‌شناسي موقعيت ويژه‌اي دارد. از سويي وي را جامعه‌شناسي فاقد نظريه‌اي كلي، تك‌رو، خارج از جريان اصلي تفكر نظري و مبدع اصطلاحات خودساخته و غريب مي‌دانند و از سوي ديگر، پيوندهاي انديشۀ وي با دوركيم، زيمل، مكتب كنش متقابل نمادي و اتنومتدولوژي و تلاش وي براي بنياد نهادن جامعه‌شناسي زندگي روزمره، او را به نظريه‌پردازي با موقعيت ويژه تبديل مي‌كند. وي براي خلق ديدگاه نظري‌اش، از منابع فکري بسياري استفاده کرد. هدف اصلي اين مقاله ارائۀ بينشي روشن از نظريۀ اجتماعي گافمن (نظريۀ نمايشي / (Theaterical performance با نگاهي بازانديشانه و فرانظري است. نتايج اين پژوهش نشان مي‌دهد که نظريۀ نمايشي گافمن از انسجام نظري خوبي برخوردار است.

علم مؤلفه‌هاي گوناگوني از جمله مباني، موضوع‌، مسائل‌، روش و هدف دارد که اسلامي‌سازي آن، مستلزم تغيير در اين مؤلفه‌هاست. اين پژوهش با رويكرد تحليلي و روش توصيفي درصدد پاسخ به اين پرسش است که مباني معرفت‌شناسانه‌، هستي‌شناسانه‌، انسان‌شناسانه و ارزش‌شناسانه، چه نقشي در توليد علم و علم ديني دارند؟ معرفت يقيني، با استفاده از ابزارهاي مختلف علم، از جمله وحي، ممکن است. مي‌توان از آموزه‌هاي وحياني به‌عنوان روش و منبع خطاناپذير در توليد علم بهره جست. همچنين با توجه به احسن بودن نظام خلقت و غايتمندي آن در انديشة ديني‌، در توليد علم صرفاً به جنبه‌ها و علل مادي جهان توجه نمي‌شود؛ بلکه عنايت به همة علل، از جمله علت فاعلي و غايي جهان‌، به ارائة تبيين‌ها و راه‌حل‌هاي جامع در به سعادت رسيدن انسان مي‌انجامد. در انسان‌شناسي ديني، انسان موجودي داراي دو ساحت مادي و روحاني است؛ اما هويت او به بعد روحاني اوست. از‌اين‌رو موضوع علم‌، انسان داراي روح ملکوتي است و غايت آن‌، زمينه‌سازي براي تحقق انسان متعالي خواهد بود. سرانجام در حوزة ارزش‌شناسي‌، ارزش‌ها مدرکات اعتباري‌اند که با واقعيات عالم خارج در ارتباط‌اند و مي‌توانند در انگيزة عالم و انتخاب موضوع علم و تعيين هدف و به‌عنوان بخشي از قرائن، در تعين نظريه‌هاي علمي نقش داشته باشند.

مسئوليت پذيري اجتماعي، پاية اخلاق اجتماعي است و از عناصر اساسي فرهنگ بومي ما، سرماية اصلي جريان انقلاب اسلامي و از مفاهيم مهم برنامة توسعة پايدار جهاني و به معناي تعهد دروني و اخلاقي در مقابل جامعه و ديگران است. در اين نوشتار با روش توصيفي-تحليلي و قياسي به بررسي مفهوم مسئوليت اجتماعي از نگاه اسلامي و ابعاد و ويژگي هاي آن پرداخته شده و به پرسش هاي اساسي دربارة ماهيت و خاستگاه مسئوليت اجتماعي، گونه‌شناسي و نحوة اعتبار اين مفهوم، نحوة صدق بر مصاديق، ارکان و ساخت مفهومي و نهايتاً ارتباط آن با مفاهيم نزديک، پاسخ داده شده است. چنانکه از تحليل اين مفهوم با استفاده از امکانات فلسفه و معارف اسلامي و با تکيه بر آراي يکي از متفکران برجستة معاصر در اين حوزه به‌دست مي آيد، مفهوم مسئوليت اجتماعي در رويکرد اسلامي، نه صرفاً يک قرارداد اجتماعي و حقوقي، بلکه مفهومي اخلاقي مبتني بر حقايق و مبادي توحيدي و از سنخ معقولات ثاني فلسفي است که با در نظر گرفتن رابطة سبب و مسببي بين افعال اختياري انسان و اهداف صحيح جامعة انساني، با معيار فطرت و شريعت، انتزاع شده است و در امتداد مسئوليت انسان در برابر خدا و خويشتن، دامنة وسيعي در همة حوزه هاي زندگي اجتماعي با اولويت هاي خاص خود دارد و حد نصاب آن به عنوان يک ارزش اخلاقي، قصد رضاي الهي است. همچنين اين مفهوم، مفهومي جامع است که رابطة آن با حقوق اجتماعي رابطه تضايف، و نيکوکاري وجه ايجابي آن است.

از سينماي ايران انتظار مي‌رود که شناخت و باور عمومي ‌درست و مطابق با نگاه ديني و ملي از پديده‌هاي فرهنگي به جامعه ارائة دهد. چادر نيز به‌عنوان پوشش اصيل ايراني اسلامي ‌زنان، نيازمند تصوير‌سازي مناسب است. اين مقاله با مروري بر تاريخچة پوشش در ايران و نگاهي به جايگاه چادر در اسلام، ضمن بررسي تصوير کلي چادر در سينماي ايران، با روش نشانه‌شناسي گفتماني در نقد فيلم «چهارشنبه 19 ارديبهشت»، يکي از نمونه‌هاي سينمايي بازنمايي زن چادري را مورد تحليل قرار مي‌دهد. هدف از نگارش اين اثر، بررسي نگاه فيلمساز به زن چادري است‌. تحليل اين فيلم، نشان مي‌‌دهد كه فيلم تصويري منفي از زن چادري به نمايش مي‌گذارد که با تصوير واقعي آن در خاستگاه فرهنگي‌اش مطابقت ندارد.