جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از آموزه­های نوین حقوق کیفری در ترسیم سیاست کیفری، توجه ویژه به‌جایگاه بزه­دیده و ترمیم خسارات و هزینه­های وارده به وی با توسل به ابزارها و نهادهای غیرکیفری و غیررسمی برای حل‌وفصل امور کیفری است. در دهه­های اخیر به­علت مشکلات ناشی از اجرای عدالت کیفری گرایش نظام­های حقوقی به عدالت ترمیمی بیشتر شده است. اندیشه­ها و فرمایش­های حضرت علی(ع) همواره بخش اعظمی از سیاست حقوقی اسلام را تشکیل داده است. حال باید دید عدالت ترمیمی در دیدگاه و اندیشه علوی وجود داشته یا خیر؟. به نظر می­رسد عدالت ترمیمی در دیدگاه علوی جایگاه ممتاز و ویژه­ای داشته است. پژوهش حاضر که با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه­ای نگارش یافته درصدد است تا عدالت ترمیمی موردپذیرش حضرت علی(ع) را مورد تحلیل قرار دهد. یافته­های پژوهش حکایت از وجود مصادیق مختلف عدالت ترمیمی از منظر حضرت علی(ع) دارد، هرچند لفظ عدالت ترمیمی در هیچ‌یک از فرمایش­های حضرت به‌کار نرفته لیکن ایشان در 1400 سال پیش اهمیت عدالت ترمیمی را موردتوجه خاص و ویژه قرار داده و علاوه‌بر اجرای آن همواره مردم و نیز آیندگان را به اهتمام ویژه نسبت به گرایش به عدالت ترمیمی دعوت نموده است. تأسیساتی از قبیل بزه­پوشی، اصلاح ذات­البین، شرمساری، ماهیت جبرانی دیه و پرداخت آن از بیت­المال و میانجی­گری محوریت گفتمان علوی عدالت ترمیمی را تشکیل می­دهند.

ازجمله مبانی نظری مربوط به کنترل که امروزه بر آن تأکید می­شود، خودکنترلی است. ازآنجا ‌که فرهنگ حاکم بر سازمان­های کشور ما نشأت­گرفته از فرهنگ دینی و از جمله فرهنگ علوی است، بستر لازم برای تقویت خودکنترلی در منابع انسانی آن‌ها با استفاده از آموزه­های نهج­البلاغه وجود دارد. لذا، پژوهش حاضر با هدف طراحی الگوی عوامل مؤثر بر تقویت خودکنترلی در منابع انسانی سازمان­ها مبتنی بر آموزه­های نهج­البلاغه انجام شد. برای این منظور، از نظریه­پردازی داده­بنیاد که نوعی راهبرد تحقیق کیفی است، استفاده شد. با طی مراحل فرآیند نظریه­پردازی داده­بنیاد شامل کدگذاری­های باز، محوری و انتخابی، 442 کد، 168 مفهوم و 18 مقوله شناسایی شد که از طریق کدگذاری­های ذکر شده به ترتیب کدها به مفاهیم و مفاهیم به مقوله­ها تبدیل شدند و در نهایت با برقراری پیوند بین مقوله ­ها، الگوی پژوهش تدوین و ارائه شد؛ الگویی که سازمان­ها می­توانند با بهره­گیری از آن خودکنترلی در منابع انسانی خود را تقویت کرده و به‌این‌ترتیب سلامت اداری در محیط کار را با کمترین هزینه بهبود بخشند.

«مدیریت جهادی» ازجمله مفاهیم نوظهوری است که می‌تواند بُعد سازمان و مدیریت در الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت را در حد مطلوبی توضیح دهد. نقطه ثقل این مفهوم کار و تلاش حکیمانه است که با نوعی مجاهدت الهی همراه شده است و باعث می‌شود نتیجتاً حرکت پرتلاش‌تر و سریع‌تری دررسیدن به اهداف صورت گیرد. ازآنجاکه مفهوم جهاد یک پدیده برآمده از ایدئولوژی دینی است، یک راهکار مناسب در این زمینه علمی، بررسی الگوی مدیریت جهادی امیرالمومنین(ع) است که به‌عنوان شخصی معصوم در حدود پنج سال مدیریت جامعه را برعهده داشته‌اند. این پژوهش در پی دستیابی به این الگو از روشی معتبر بوده است. روش به‌کار گرفته شده در این تحقیق، «مطالعه موردی» از طریق «تحلیل مضمون» تمامی عبارات کتاب نهج‌البلاغه و سپس ساخت الگوی نهایی از نتایج به‌دست‌آمده در مرحله تحلیل مضمون است. در این پژوهش پس از کدگذاری 5255 عبارت کتاب نهج‌البلاغه به کمک نرم‌افزارِ تحلیل متنِ مکس کیودا نسخه 12 و شکل‌دهی قالب مضامین در سه بُعد اصلی «محیط امیرالمومنین(ع)»، «ویژگی‌های شخصی امیرالمومنین(ع)» و «نظام مدیریت جهادی امیرالمومنین(ع)»، الگوی مدیریت جهادی آن حضرت شامل ابعاد نگرشی، انگیزشی، رویکردی و رفتاری-عملکردی، که خود دربردارنده 25 مؤلفه و 28 شاخص هستند به‌دست آمد. همچنین 15 مؤلفه از الزامات به‌کارگیری مدیریت جهادی و شرایط آن و شش مؤلفه از نتایج و دستاوردهای مدیریت جهادی از تحلیل مضمون نهج‌البلاغه استخراج‌شده و ابعاد اصلی الگوی نهایی را تکمیل نموده است. ویژگی این الگو آن است که می‌تواند سنجه‌ای برای ارزیابی مدل‌های مدیریت جهادی نسبت به الگوی مدیریت جهادی یک فرد معصوم در مکتب مدیریت اسلامی باشد.

دورة حکومت حضرت علی(ع)، یکی از پرتلأطم‌ترین دوران اسلام است. دورانی که پس از جانشینی پیامبر(ص)، با انواع فتنه‌ها، آشوب‌ها، جنگ‌ها و منازعات داخلی همراه بود و بالاخره با توطئه‌ای به شهادت آن حضرت انجامید. امام علی(ع) در این دورة متلاطم، با آگاهی و دیدة تیزبین، توانست قوانین و مبانی­ای به نام «عدالت»، «آزادی»، «حقوق فردی» و «حقوق اجتماعی» ایجاد کند. تمام نظریه‌های امام، برگرفته از آیات قرآن و رسالت و سنت حضرت پیامبر(ص) بود. بررسی گفتار و رفتار امام اول شیعیان نشان می­دهد که اِشراف کافی و خردورزانه به «دین»، «دین و جامعه» و «اخلاق» داشته‌اند. این مبانی در تمام میراث فکری آن حضرت وجود دارد که نشان از تمرکز خاص ایشان در جامعه به‌عنوان خلیفه مسلمین است. امام علی(ع)، به‌عنوان متفکرِ تیزبین، در جهان پرآشوبِ عصر خود، با راهکارهای سیاسی - اجتماعی خاص در پی کسب آزادی، اخلاق، عدالت و حقوق فردی و نشان‌دادن راه‌های وصول به آن و نگهداری از آن بود. شیوة پژوهش در این­­مقاله، پژوهش نظری با روش تحلیلی - توصیفی و رویکردی جامعه‌شناختی است که با استفاده از آن و تجزیه‌وتحلیل داده‌های متن، به ابعاد گوناگون سؤال‌های ‌طرح‌شده پاسخ داده است.

خطبة همّام، مشهور به خطبة اوصاف پارسایان (متّقین)، از مهم‌ترین و مشهورترین خطبه‌های امیرالمؤمنین علی(ع) در نهج‌البلاغه است. اهمیّت این خطبه، به‌لحاظ اشتمالش بر معانی دقیق و معارف لطیف، بر پژوهندگان پوشیده نیست؛ امّا علاوه‌بر همة دلایلی که مفسّران این کتاب مستطاب، در باب فراگیری و محبوبیّتش نقل می‌کنند، آنچه این خطبه را از سایر خطبه‌های نهج‌البلاغه، ممتاز و ممیّز می‌دارد، شگفتی و خرق عادتی است که در روایت این خطبه نهفته است. شنوندة این سخنان گوهرین، همّام، پس از شنیدن کلام امیرالمؤمنین(ع) جان می‌سپارد، تا فضایِ روایت، رازآلود و اعجاب‌برانگیز بماند و خواننده را در بُهت و حیرت بگذارد. بر‌‌اساس این پژوهش، انتقالِ بصریِ صُور غیبی و مفاهیم معنوی از مرادان به مریدان با استناد به معارف نهج‌البلاغه و خاندان عصمت(ع) اثبات می‌شود؛ چنان‌که به نظر می‌رسد همّام بیش از آنکه گرفتار و شیفتة شیوایی و فصاحت ظاهری کلام امام(ع) شود، بر اثر انتقال تصویر غیبی و مشاهدة امر قدسی، کالبد تهی می‌کند. نویسندگان در پژوهش حاضر، با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی و تحلیل این روایت پرداخته‌اند تا راز طراوت و زیباییِ رواییِ آن را بیابند.

بسیاری از مدیران جوان و کم‌تجربه و همچنین برخی از مدیران باتجربه، اندکی پس از انتصاب و یا انتخاب در پست و مسئولیتی جدید در مدتی کوتاه با تشکیل دایره­ای از اطرافیان مورد وثوق و اطمینان و غالباً چاپلوس خود را محصور به حصاری اطلاعاتی می­کنند که تحت عنوان حصار شیشه­ای مدیریت از آن یاد شده است؛ این حصاری است که مدیران را از دست­یابی به داده­ها و اطلاعات مناسب و لازم برای استفاده در تصمیم­گیری­های سازمانی باز داشته و تصمیمات آنان را منحصراً تحت تأثـیر این دایرۀ محدود و بسته از اطرافیان چـاپلوس در می­آورد تا جایی که مدیر پس از مدتی چشم بر روی واقعیات درونی و بیرونی سازمان بسته و هرگونه داده و یا اطلاعات متناقض با خواسته­ها و القائات اعضای این حصار اطلاعاتی را خواسته و یا ناخواسته پالایش کرده و از نظر دور می­دارد و چه بسا دلسوزان و متخصصانی را که سعی در انتقال داده­های صحیح به وی دارند مورد بازخواست و حتی تنبیه قرار می­دهد. این پژوهش با تحلیل مضمون گفتمان امیرالمومنین علی(ع) مدلی را ارائه می­دهد که با ایجاد زیرساخت‌های مناسب فرهنگی و اطلاعاتی در سازمان و ارائۀ مشخصه­های شخصیتی، رفتاری و حرفه­ای موردنیاز مدیران از ایجاد چنین حصاری پیرامون مدیران سازمان جلوگیری کرده و بستری مناسب را برای اتخاذ تصمیمات روزمرۀ مدیریتی در تمامی سطوح سازمان فراهم می­آورد.