جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معنویت، عنصر اساسی دین و حلقه ارتباطی انسان با خدا، یعنی «تقرب الی الله» است. این نوع ارتباطِ ملکوتی و باطنی که بر مبنای اصالت روح، شریعت، فطرت و عالم غیب استوار است، در قالب باور به خدا، عشق و محبت، تسلیم‌پذیری محض، بندگی و اطاعت از دستورات الهی و دوری از پلیدی‌ها در انسان شکل گرفته، اولاً نیاز اساسی بشر که ارتباط عمیق او با خداوند است را هدف غایی خود می داند و ثانیاً بر پایه آموزه‌های قرآن کریم و برنامه دعوت انبیاء و اولیاء، به رشد ابعاد وجودی انسان می‌پردازد. یکی از دلایل برقراری ارتباط انسان با خدا، دریافت این نکته است که پروردگارش غنی مطلق است و انسان در فقر مطلق به سر می‌برد و نیازمند رحمت حق‌تعالی است. انسان با ابراز فقر به درگاه خداوند، مشمول فیض و رحمت خاص الهی و عنایت ویژه پروردگار می‌شود؛ لذا این نوشتار با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و با استناد به آیات الهی و روایات معصومان ,در پی استخراج مولفه‌های معنویت اسلامی است که به انسان در برقراری ارتباطی صحیح و عمیق با خداوند متعال و همچنین تقویت احساس نیاز و فقر به درگاه او، که غنی مطلق است، یاری رساند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مولفه‌های معنویت اسلامی را می‌توان در سه حیطه شناختی، گرایشی-عاطفی و رفتاری استخراج کرد. در حیطه شناختی و نظام خداباوری، خداشناسی،خودشناسی، راهنماشناسی، هستی‌شناسی و معادشناسی موجب ایجاد و تقویت احساس فقر عمیق انسان به غنی مطلق عالم می‌شود. در حیطه گرایشی، ارتباط میان انسان و خداوند که ناشی از عشق و محبت الهی، در قالب دعا و مناجات و اطاعت بی چون و چرا از اوامر الهی است، در ایجاد و تقویت احساس فقر و نیاز به خدا منشأ اثر است. نهایتاً، در حیطه رفتاری، پذیرش محض عبودیت بنده و ربوبیت خداوند و تثبیت و تحکیم این دو، به تقوای الهی و قرب الی الله می‌انجامد. نتیجه هر آنچه بیان شد، آن است که بینش، گرایش و کنش انسان تحت تأثیر مؤلفه‌های معنویت اسلامی رنگ و بوی معنوی به خود گرفته و انسان معنوی، عبودیت و نیازمندی خود را به معنای واقعی درک نموده و به هدف نهایی و سعادت جاودانه و هم‌جواری با عظمت حضرت حق نائل می آید.

در متون دینی ادیان ابراهیمی، مفهوم "تسلیم" به‌عنوان مفهومی مهم در ارتباط انسان باخدا و تعامل او با مشیت الهی مطرح است. در دین اسلام، "تسلیم" به معنای اطاعت کامل و بدون تردید از دستورات خداوند تعریف می‌شود. این مفهوم نه‌تنها مفهومی مهم در ساختار ایمان اسلامی به شمار می‌رود، بلکه تأثیرات عمیق تربیتی و اخلاقی بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها نیز دارد. قرآن کریم با ذکر آیات متعددی این مفهوم را برجسته کرده و آن‌ها را در جهت هدایت انسان به‌سوی آرامش درونی و رضایت قلبی تبیین می‌کند. از جمله این آیات عبارت است از: - " بَلَیٰ مَنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ فَلَهُ أَجْرُهُ عِنْدَ رَبِّهِ وَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ" (بقره 2: 112) آری، هر کس که خود را با تمام وجود، به خدا تسلیم کند و نیکوکار باشد، پس مزد وی پیش پروردگار اوست، و بیمی بر آنان نیست، و غمگین نخواهند شد. -" وَ مَن یُسْلِمْ وَجْهَهُ إِلیَ اللَّهِ وَ هُوَ محُسِنٌ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَهِ الْوُثْقَی‌ وَ إِلیَ اللَّهِ عَاقِبَهُ الْأُمُور" (لقمان 31: 22) ، و هر کس خود را- در حالی که نیکوکار باشد- تسلیم خدا کند، قطعاً در ریسمان استوارتری چنگ درزده، و فرجام کارها به سوی خداست‌. -" قُلْ إِنِّی نُهِیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذِینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَمَّا جَاءَنِیَ الْبَیِّنَاتُ مِنْ رَبِّی وَأُمِرْتُ أَنْ أُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِینَ" (غافر 40: 66) ، بگو: «من نهی شده‌ام از اینکه جز خدا کسانی را که [شما] می‌خوانید پرستش کنم [آن هم‌] هنگامی که از جانب پروردگارم مرا دلایل روشن رسیده باشد، و مأمورم که فرمانبر پروردگار جهانیان باشم.» تسلیم در برابر خداوند نیز یکی از مفاهیم کلیدی در کتاب عهدین است که به عمق روابط انسان باخدا و درک اراده الهی اشاره دارد. (McGrath, 2016) در عهد عتیق، تسلیم به‌عنوان عملی از ایمان و احترام به قدرت خداوند مورد تأکید قرار گرفته است، به‌گونه‌ای که ابراهیم و موسی به‌عنوان نمونه‌هایی از تسلیم و اطاعت در برابر ندای الهی معرفی می‌شوند. (Wright, 2011) داستان ابراهیم و قربانی‌کردن اسحاق (پیدایش 22:1-18) و همچنین فراخوانی موسی و تسلیم او در برابر اراده الهی (خروج 3:1-22) از جمله مصادیق برجسته این مفهوم در عهد عتیق به شمار می‌روند. علاوه بر این، مفهوم تسلیم در برابر خداوند در آموزه‌های عرفانی یهودیت نیز جایگاه ویژه‌ای دارد. در عهد قدیم در کتاب دوم سموئیل (15:25-26)، داود پادشاه در هنگام مصیبت‌ها و سختی‌ها، بر لزوم تسلیم در برابر اراده الهی تأکید می‌کند و خضوع در برابر او را راه‌حل مشکلات معرفی می‌نماید. همچنین، در کتاب ایوب (1:21، 40:3-5)، شخصیت اصلی داستان باوجود همه آزمایش‌های الهی، به تسلیم در برابر اراده خداوند متمسک می‌شود و به این طریق به آرامش و سکینه دست می‌یابد. از دیدگاه تربیتی و روان‌شناختی، مطالعه آثار و نتایج ناشی از تسلیم در برابر خداوند می‌تواند به درک بهتری از این مفاهیم و تأثیرات آن‌ها بر رشد اخلاقی، آرامش درونی، و تعاملات اجتماعی انسان کمک کند. آموزه‌های مرتبط با تسلیم ، فرد را به سمت پذیرش وقایع ناخوشایند و توسعه ویژگی‌های مثبت مانند استقامت، صبر، و اعتماد به مشیت الهی سوق می‌دهد. بااین‌حال، تفاوت‌ها و شباهت‌های موجود در ارائه این مفاهیم در قرآن و کتاب مقدس (عهد قدیم)، و تحلیل تأثیرات تربیتی آن‌ها همچنان نیازمند پژوهش بیشتر است. همچنین بررسی دقیق این مفاهیم نیازمند رجوع به چارچوب‌های نظری اخلاق دینی است که توسط متفکران بزرگ اسلامی و یهودی ارائه شده است. متفکرانی مانند علامه طباطبایی، غزالی و شهید مطهری در اندیشه اسلامی و ربی شلومو اسحاق (راشی) و دموسی بن میمون (رمبم) در یهودیت، نظریات مهمی پیرامون این اصول اخلاقی بیان کرده‌اند. در این راستا و باتوجه‌به این چارچوب نظری، پژوهش حاضر تلاش می‌کند تا مفهوم "تسلیم" را از دیدگاه قرآن و عهد قدیم مورد بررسی تطبیقی قرار دهد و تأثیرات تربیتی این مفاهیم را در زندگی فردی و اجتماعی تحلیل کند. ازآنجاکه این اصول اخلاقی از دیدگاه متفکران مسلمان و یهودی، نقشی بنیادین در تربیت روحی، اخلاقی و اجتماعی انسان ایفا می‌کنند، بررسی این مفاهیم می‌تواند به روشن‌تر شدن ابعاد مشترک اخلاقی و دینی در این دو سنت کمک کند و زمینه‌ای برای گفت‌وگو و تعامل دینی میان اسلام و یهودیت فراهم آورد.

گزینش واژگان، چیدمان عبارات و اسلوب های بیانی سوره های قرآن کریم به گونه­ای هماهنگ و دارای متد است و واژگان، تعابیر و جملات سوره ها در راستای مفاهیم، معانی و اهداف آن سوره قرار دارد. بر این اساس سبک شناسی قرآن­کریم، همواره مورد توجه پژوهشگران و ادیبان قرار گرفته است. با توجه به این امر، پژوهش حاضر با تکیه بر دانش بلاغت که با سبک شناسی رابطه ای عمیق دارد، می کوشد تا به تحلیل و بررسی رابطه بین واژگان، مفردها، جمعها، تکرارها، تعریف­ها، تنکیرها و ساختارهای صرفی و نحوی مختلف و... در سوره تکویر بپردازد. در این راستا انتخاب کلمات و واژه‏های به کار رفته در جملات و عبارت‏های سوره تکویر به گونه‏ای هدفمند است که هر واژه با ساختار صرفی­اش در جایگاه خود در جمله قرار گرفته است؛ زیرا گزینش واژه‏های قرآنی به گونه‏ای انجام شده که اولاً، آوای حروف کلمات با همدیگر متناسب و از همین منظر، تلاوت قرآن کریم روان و آسان است. ثانیاً، معانی کلمات با یکدیگر هماهنگ و از لحاظ مفهومی نیز دارای بافتی منسجم است. به علاوه، کلمات نیز دارای فصاحت و عاری از عیوب بلاغی می­باشد. در سوره تکویر چیدمان کلمات و عبارات و نظم و موسیقی آنها، با معنا و مفهوم آیات، متناسب و هماهنگ است، به طوری که با خواندن آن می­توان تصویر برخی از حوادث را در آستانه قیامت و بعد از آن دریافت کرد.

(از مجموعۀ 7 جلدی)کتاب حاضر هفتمین و آخرین جلد از "مجمع الشتات فی الاصول و الاعتقادات" است که به مناسبت برگزاری کنگره بزرگداشت حضرت آیت‌ا...اشرفی اصفهانی 1279 1361(چهارمین شهید محراب) به چاپ رسیده است .این کتاب در اصل مجموعه دست نوشته‌ها، تقریرات و متن سلسله درس‌های نامبرده است که در قالب 7جلد تدوین شده است .عمده مطالب کتاب به زبان عربی و بخش کوچکی از آن به زبان فارسی است .موضوع این کتاب نیز اصول اعتقادی اسلام است که با استناد به آیات قرآن کریم و روایات نگارش شده است .این جلد ذیل پنج باب با این عناوین سامان یافته است" :مباحث مختصری حول قرآن کریم"، "معاد"، "معارف و اخلاق"، "احکام "و "نوادر "(مطالب درباره امام حسین (ع) و شهادت ایشان، سعد بن معاد، فضایل سعد بن معاد) .در انتهای کتاب فهرست موضوع، آیات قرآن کریم، اماکن، اعلام، مصادر و کتب به چاپ رسیده است .

(از مجموعۀ 7 جلدی)کتاب حاضر جلد چهارم از "مجمع الشتات فی الاصول و الاعتقادات "است که به مناسبت برگزاری کنگره بزرگداشت شهید آیت‌ا ...اشرفی اصفهانی 1279 1361 (چهارمین شهید محراب) به طبع رسیده است .این کتاب در اصل مجموعه دست نوشته‌ها، تقریرات و نیز سلسله درس‌های نامبرده است که در قالب 7جلد به چاپ رسیده است .بخش کوتاهی از این جلد به زبان فارسی و بقیه مطالب آن به زبان عربی است .موضوع اصلی کتاب اصول اعتقادی اسلام است .در این جلد به طور اختصاصی مطالبی درباره قرآن آورده شده که عناوین برخی از آنها بدین قرار است :اسامی قرآن، حدوث و قدم بودن قرآن، اعجاز قرآن، اعراب گذاری قرآن، فضیلت قرآن، ارتباط آیات قرآن با یکدیگر، مصحف امیرالمومنین، نسخ، بداء، معانی تاویل، شفاعت، ترتیب سوره قرآن، کلمه نسا در قرآن، نزول قرآن، زمان نزول قرآن، کیفیت نزول قرآن، قیامت در قرآن، و کیفیت وحی .در انتهای کتاب فهرست آیات قرآن کریم، موضوعات، اعلام، اماکن، کتب و مصادر درج شده است .

کتاب «کاوشی در اصول عقاید» ترجمه «اصول العقیدة» اثر آیت‌ الله سید محمد سعید طباطبایی حکیم که از عربی به فارسی برگردان شده است، بحث و بررسی اصول عقاید بر اساس دیدگاهی است که از سوی آیت‌ الله محمد سعید حکیم از مراجع تقلید کشور عراق به رشته تحریر درآمده و مؤلف آن کوشیده است با قلمی ساده و روان اما متین و با دلایلی محکم و مستدل به بحث و بررسی عقاید امامیه پرداخته و شبهات مخالفان را با حکمت و برهان پاسخ گوید. کتاب، کاوشی در اصول عقاید در پنج بخش توحید، نبوت و رسالت، امامت و عدل، حسن و قبح عقلی، قضا و قدر و معاد تنظیم شده که هر بخش به جز بخش پنجم دارای چند فصل و چند گفتار است که بخش اول در دو فصل به اثبات آفریدگار عالم و نفی شریک از خدا می‌ پردازد. در بخش دوم مطالبی همچون نیاز بشر به رسولان، مدت رسالت، قرآن مجید، بشارت پیامبران گذشته، معجزات و کرامت، اسلام، برنامه‌ ای فراگیر،‌ دانش‌ ها و اندیشه‌ های الهی، اصول‌ گرایی و ارزش‌ محوری در اسلام و عصمت پیامبر صلی الله علیه و آله تبیین و در بخش سوم امامت دینی و امامت سیاسی مطرح می‌ شود. بخش چهارم در دو فصل حسن و قبح عقلی و قضا و قدر به بیان معنی «لایُسئل عمّا یفعل و هم یسئلون» می‌ پردازد و بطلان سخن جبرگرایان، بطلان اعتقاد به تفویض، امر بین امرین و لوازم اعتقاد به قضا و قدر را مطرح می‌ کند، اعتقاد واجب درباره معاد، معاد جسمانی و رستاخیز در دنیا از مطالب بخش پنجم این کتاب است.

مقوله فرهنگ، موضوعی بسیار پردامنه است که در گرایش‌های مختلف علمی مورد بررسی قرار گرفته است. سیاست‌گذاری فرهنگی در واقع نوعی برنامه‌ریزی راهبردی دراز مدت است که از آرمان‌ها و ارزش‌های جامعه الهام می‌گیرد و برنامه‌ریزی میان مدت و کوتاه‌مدت را هدایت می‌کند. هدف این پژوهش که بر مبنای روش‌شناسی توصیفی - تحلیلی است، تبیین الگوی سیاست­گذاری فرهنگی مبتنی بر قرآن کریم و ارائه راهکارهای پیشنهادی متناسب، در موضوع سیاست­گذاری فرهنگی است. در این پژوهش مبانی نظری و اصول سیاست‌گذاری فرهنگی، و روش‌های سیاست‌گذاری فرهنگی بر اساس آیات قرآن کریم تبیین شده است. در این پژوهش، بیشتر آیات مربوط به حضرت موسی علیه­السلام و بنی‌اسرائیل زمان آن حضرت مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. بر اساس یافته‌های تحقیق، غایت نظام اسلامی، ساختن انسان و جامعه اسلامی به منظور رساندن انسان‌ها به سعادت این جهانی و آن جهانی‌ است. مبارزه با مادی‌‌گرایی و ارزش‌های غیر الهی، استقلال و آزادی، اعتدال و پرهیز از افراط و تفریط و امید بخشیدن و ترسیم آینده‌ای روشن از مهم­ترین اصول سیاست‌گذاری فرهنگی حضرت موسی‌ علیه­السلام است. مبارزه قاطع با جریان انحرافی، دعوت به اتحاد و نهی از تفرقه، تذکر، اصلاح رأس حکومت و تعامل مستقیم با مردم از مهم­ترین روش‌های سیاست‌گذاری فرهنگی حضرت موسی‌ علیه­السلام است.