جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از دشواری‌های پیش روی میراث حدیثی شیعه، ادعای وضع و جعل در نگاشته‌های کهن شیعی است. از جمله دستاویز‌های این ادعا، دو گزارش در رجال‌کشّی است. بر پایۀ این دو گزارش، دوره‌ ای کم‌ و بیش 70 ساله از تاریخ حدیث شیعه، یعنی از زمان شهادت امام باقر علیه‌السلام در 114 ق. تا زمان به امامت رسیدن امام رضا علیه‌السلام در 183 ق. با اتهام بزرگ وضع و جعل روایات به دست مغیره بن سعید و ابوالخطاب و پیروان این دو، رویارو شده است؛ پدیده‌ای ویران گر که سرانجام توسط یونس بن عبدالرحمن، متوقف شده و میراث حدیثی شیعه به دست وی، پالایش می‌شود. در این نوشتار تلاش بر آن است که با نظر داشتِ واقعیت‌ های ملموس و عینی در تاریخ حدیث شیعه که در پرتو مدیریت فرهنگی نهاد امامت سامان یافته اند، نادرست بودن این دو گزارش به اثبات رسد.

عقل فعال به عنوان مرتبه ای از نفس انسان ، برای اولین بار در آثار ارسطو مطرح شد. عقل فعال در بین شارحین مشایی ارسطو مانند کندی و ابن رشد و توماس آکویناس همان جایگاه ارسطویی را داشت. اسکندر افرودیسی از آن به عنوان موجود مجرد تام ، مستقل از انسان( محرک نامتحرک ارسطویی) نام برد. برجسته ترین نظریه مشایی درمورد عقل فعال در فلسفه ابن سینا و فارابی به عنوان آخرین عقل از سلسله عقول طولیه، ممکن الوجود، مجرد تام و مستقل از انسان ارائه شد. عقل فعال سینوی کارکردی عالی و گسترده در وجود شناسی مشایی دارد. این عقل به عنوان حلقه ارتباط بین مجردات (عقول طولیه) و مادیات مبدا صدور کثرات جهان مادی و کدخدای عالم تحت القمر است. ایجاد هیولی، عناصر اربعه ، مرکبات و نفوس (غیرفلکی) وابسته به افاضه صور وجودی از عقل فعال با معاونت حرکات و اوضاع فلکی می باشد. عقل فعال سینوی درحیطه معرفت شناسی نیز جایگاه برجسته دارد. معرفت انسانی (ادراک حصولی) درتمام مراتب خود وابسته به افاضه صورکلی و معقولات توسط این عقل بر نفس ناطقه و خروج آن از قوه به فعلیت است. علم واجب الوجود به جزئیات متغیر نیز با کمک عقل فعال صورت می گیرد. بدین ترتیب عقل فعال در تمام مراتب وجودی و معرفتی مشایی در حیطه مادیات نقشی عالی و کارکردی گسترده دارد و از ارکان فلسفه مشایی به حساب می آید.

طبق قاعده الواحد از خداوند که از جمیع جهات واحد است تنها یک موجود صادر می شود در حالیکه در این جهان این کثرات متعدد مشاهده می شود. چگونه می توان کثرات موجود را به آن وجود واحد (خداوند) نسبت داد؟ سهروردی نظریه عقول عرضیه را جهت تبیین صدور کثرات مادی ارائه کرده است که برگرفته از مثل افلاطونی است. عقول عرضیه (انوار قواهر ارباب اصنام) سلسله ای از انوار مجرده اند که در انتهای عقول طولیه واقع شده و در عرض یکدیگر می باشند. به این معنا که با یکدیگر رابطه علی و معلولی ندارند. هر یک از عقول عرضیه رب النوع یک نوع مادی بوده و ایجاد و صورت بخشی افراد آن را بر عهده دارند.

بررسی آیات قرآن کریم ما را به این واقعیت انکارناپذیر می رساند که هدف قرآن از ذکر حوادث و داستانهای اقوام، افراد، جوامع و پیامبران گذشته صرفا" بیان داستان و یا تشریح یک رویداد تاریخی نبوده است و در آیات قرآن، اصول، معیارها و سنتهای الهی نیز شرح داده شده است که با بررسی این آیات قرآن می توان ویژگیهای مطلوب و مورد نظر در خصوص جامعه و چگونگی اداره آن را استخراج نمود. الفاظی نظیر (قریه، قری، قوم، امم) و امثال آن در قرآن کریم رفته است و هنگام توضیح پیرامون آنها برخی ویژگیها به عنوان خصائص مثبت و برخی به عنوان ویژگیهای منفی مطرح و تشریح شده است. مثلا" عدالت و دادگستری به عنوان ویژگی مطلوب، مورد تمجید قرار گرفته در حالی که ظلم و ستمگری مذموم و ناپسند شمرده است. در این پژوهش تلاش بر آن است تا ویژگیهای حکومت از دیدگاه قرآن بررسی شود و حکومت مطلوب و نامطلوب قرآن و ویژگیهای هر یک با توجه به تاکیدات و تصریحات قرآنی شناخته شود. در این تحقیق واژه های دولت و حکومت از منظر علوم سیاسی تعریف و این سوال مطرح شده است که آیا اصولا" مبحث دولت و به تبع آن حکومت در قرآن قابل بررسی است؟ و اگر می توان این مبحث را در قرآن جستجو کرد چه ویژگیهایی به عنوان ویژگیهای دولت و یا حکومت مطلوب و نامطلوب از آیات قرآن قابل استخراج است؟ در بخشی از تحقیق ویژگیهای دولت مطلوب از دیدگاه قرآن تشریح شده است. تعدادی از این ویژگیها مختص افراد و مربوط به اعمال فردی آنهاست و برخی نیز مربوط به حکومت به عنوان یک ساختار سیاسی، اجتماعی است و بخشی نیز به زمامدار و رهبری جامعه اختصاص دارد و تعدادی از این ویژگیها نیز به کل دولت و هیات اجتماعیه مربوط است. این ویژگیها در ‎۵۹ مورد بطور مشخص و با استفاده از آیات قرآن ذکر و خلاصه شده است و در بخشی نیز ویژگیهای نامطلوب حکومت با استفاده از آیاتی که مرتبط با حاکمان ستمگر و جوامع خطاکار است احصاء و بیان شده است. در این بخش به ویژه فرعون و جامعه او ویژگیهای آنان به عنوان سمبل حکومت و اجتماع نامطلوب از منظر قرآن مورد توجه قرار گرفته است. همچنین در بخش ابتدایی پژوهش، دیدگاهای اندیشمندان غربی و صاحب نظران و علمای مسلمان پیرامون حکومت و خصائص مطلوب و نامطلوب آن مورد بررسی قرار گرفته است.

هدف از این پژوهش، بررسی مفهوم قدرت از دیدگاه امام علی (ع) است. بنابراین سعی می شود به این سوال پاسخ داده شود که مفهوم قدرت سیاسی از دیدگاه علی (ع) چیست و اصولا" امام (ع) چگونه بدان می نگریسته و به خدمت می گرفته اند؟ تحقیق حاضر با استفاده از روش کتابخانه ای از نوع توصیفی - تحلیلی انجام یافته و مباحث آن در دو بخش کلی تنظیم شده است. بخش اول شامل چهار فصل است. درفصل اول به دیدگاههای معاصر در مورد قدرت سیاسی پرداخته می شود. فصل دوم، اختصاص به دیدگاه افلاطون و ارسطو در مورد قدرت سیاسی دارد. فصل سوم، نگرش ادیان یهودیت و مسیحیت را پیرامون قدرت سیاسی مورد بررسی قرار می دهد. در این فصل به دیدگاههای فیلون یهودی و اگوستین مسیحی اشاره می شود. فصل چهارم نیز به دیدگاههای قرآن کریم و پیامبر اسلام (ص) اختصاص دارد. بخش دوم، طی فصلهای پنجم تا نهم به دیدگاههای امام علی (ع) پیرامون قدرت سیاسی می پردازد. درفصل پنجم، ویژگیهای قدرت مورد بررسی قرار می گیرد. منابع قدرت در فصل ششم، انواع قدرت در فصل هفتم و کار ویژه های قدرت سیاسی از دیدگاه امام (ع) در فصل هشتم مورد بحث قرار می گیرد. سرانجام، فصل نهم، به ابزارها، آفات و روشهای کنترل قدرت سیاسی از دیدگاه علی (ع) می پردازد. براساس نتایج حاصل از تحقیق، قدرت سیاسی از دیدگاه علی (ع) عبارتست از: برترین ابزار در جامعه مدنی که حق برخورداری از آن به طور امانت، ابتدا از جانب خداوند و سپس مردم به افرادی لایق و شایسته که از مرجعیت دینی برخوردار بوده و در راه اعمال آن از علوم مربوط به مدیریت اجتماعی نیز بهره می گیرند، اعطا شده است تا بدین وسیله بتوانند با اولویت دادن به نیروی اقناع و براساس منطق و استدلال برای کسب اطاعت، اولا" در تامین نیازهای طبیعی انسانها به مطلوبترین وجه عمل کنند و ثانیا" جوامع انسانی را به سوی کمال، معرفت و شناخت حقیقت هدایت کنند و دراین راه علاوه بر هدایت تشریعی که دلیل بر عصمت دینی است، از هدایت تکوینی و بکارگیری عقول بشر در راه ساختن حیات معقول کمال استفاده را بنمایند.