جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الخراج و صناعة الکتابة» اثر ابو الفرج قدامة بن جعفر (متوفی ۳۳۷ ق) معروف به کاتب بغدادی، کتابی است درباره خراج و مالیات که به زبان عربی، بین سال‌ های ۳۱۶ تا ۳۲۰ ق نوشته شده است. هدف اصلی نویسنده، توصیف مملکت اسلام و حدود و ثغور آن، خصوصا قسمت مجاور با امپراطوری روم شرقی بوده که وی آن را بزرگ‌ ترین دشمن اسلام می‌ دانسته است. اطلاعات نویسنده از جغرافیای ریاضی و توصیف کوه‌ ها، رود ها و هفت اقلیم و نیز توجه خاص وی به نواحی مجاور جهان اسلام، سبب اهمیت کتاب شده است. نویسنده بیشتر به وصف راه‌ های برید و ولایات توجه داشته و پیش از آنکه ذکر راه‌ های بغداد را به میان آورده باشد، همه راه‌ هایی را که به مکه منتهی می‌ شوند را توصیف کرده است. مقدمه کتاب، هدف و روش مؤلف را به دست داده و از روی آن، اهمیت نقش دیوان برید در دولت عباسیان که موضوع اصلی کتاب ابن خرداذبه و قدامه بوده است، را می‌ توان شناخت.

«الجواهر و صفاتها» تالیف یحیی بن ماسویه از اولین نگاشته‌ ها در زمینه سنگ شناسی و جواهر شناسی به زبان عربی است. سال تالیف این اثر به درستی معلوم نیست. اهمیت این اثر علاوه بر قدمت آن، اطلاعاتی است که مؤلف از وصف سنگ‌ های قیمتی، نحوه استخراج و محل‌ های آن و نحوه تجارت و قیمت‌ ها و اوزان مختلف آن در مشرق قدیم به دست داده است. این اثر در نگارش آثار بعدی مورد استناد قرار گرفته است؛ فیلسوف مشهور یعقوب بن اسحاق کندی در کتاب «الجواهر و الاشباه» اعتماد بسیاری بر تالیف ابن ماسویه دارد، به گونه‌ ای که گاه عین عبارت ابن ماسویه را در اثر خویش نقل کرده است. البته کتاب کندی به دست ما نرسیده است، بلکه آنچه از کندی می‌ دانیم نقل قول‌ هایی است که ابوریحان بیرونی در کتاب «الجماهر فی المعرفة الجواهر» از او آورده است. با توجه به این که این نگاشته از اولین نگاشته‌ ها در زمینه جواهر شناسی است، نقل قولی از دیگران و یا استناد به آثار دیگران در این اثر دیده نمی‌ شود. با این حال چیزی از ارزش کتاب کم نمی‌ شود، چرا که علاوه بر قدمت آن، مؤلف در این اثر نکاتی را متذکر می‌ شود که از دریافت‌ ها و مشاهدات منحصر به فرد اوست و در بسیاری از دیگر کتب مشاهده نمی‌ شود. مؤلف در این اثر همانند دیگر نگاشته هایش بسیار گزیده و موجز سخن می‌ گوید و چه بسا این گزیده گویی فهم عبارات او را برای خواننده مشکل می‌ سازد. دیگر این که مؤلف در این اثر تنها به بیان مطالب کاربردی بسنده می‌ کند و بر خلاف ابوریحان بیرونی در کتاب «الجماهر فی معرفة الجواهر» که گه گاه به اشعار شعراء و کلمات ادباء استشهاد می‌ کند، از پرداختن به این امور پرهیز می‌ نماید.

از مشکلات طاقت فرسائی که جامعه امروز ما با آن رو به‌ رو است، مسئله تشکیل خانواده و ازدواج جوانان است که روز به روز به‌ صورت پیچیده‌ تر و پر دردسرتری در می آید. در حالی که راه حل این مشکل بزرگ در اسلام به روشنی ارائه شده است و ما به منزله کسانی هستیم که در کنار سرچشمه زلال، تشنه و از تشنگی رنج می‌ بریم. «شیوه همسری در خانواده نمونه» نوشته آیت الله ناصر مکارم شیرازی، اشاره‌ هائی به انواع مشکلات این مسأله و سپس شرح گوشه‌ های جالب و ظریف و آموزنده‌ ای از زندگی پر افتخار علی علیه السلام و بانوی اسلام فاطمه زهرا علیها السلام به عنوان رهنمونی برای حلّ آنها دارد. به این ترتیب هم به «دردها» اشاره شده، هم به «طرق درمان».

«رسالة فی الادویة القلبیة» از جمله آثارى است كه بنا بر نظر بسيارى از مورخين نگاشته ابن سينا است. نگارش اين اثر به پيروى از نظريه ارسطو است. اين اثر در 16 فصل به تحرير درآمده است. مباحث مطرح شده در فصول از اين قرار است. فصل اول: تشريح قلب. فصل دوم: بحث پيرامون حيات و روح انسانى. فصل سوم: بحث پيرامون شادى، غم، ترس و غضب. فصل چهارم: شادى و فرح و اسباب و اضداد آن. فصل پنجم: اسباب فرح و غم كه از جوهر روح سرچشمه مى‌ گيرد. فصل ششم: اسباب فرح و غم كه از اسباب نفسانى اى غير از جوهر روح سرچشمه مى‌ گيرد. فصل هفتم: ضعف و توحش قلب. فصل هشتم: خون، غم و غضب و نقش آنها در فرح. فصل نهم: حسد و نقش آن در حالات قلب. فصل دهم: ادويه‌اى كه باعث تفريح قلب مى‌ شود و انواع آنها. فصل يازدهم: تعريف خاصيت و طبيعت. فصل دوازدهم: خواص كلى ادويه‌ ها. فصل سيزدهم: ادويه سودمندى براى قلب به حسب خواص آنها. فصل چهاردهم: ادويه مفرده سودمند براى قلب. اين فصل بيشترين حجم كتاب را به خود اختصاص مى‌ دهد. فصل پانزدهم: ادويه مركبه سودمند براى قلب.

کتاب «ارتباط با ارواح» نوشته آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی است. این کتاب در سه بخش تقسیم شده: بخش اوّل تناسخ و عود ارواح؛ بخش دوم ارتباط با ارواح؛ بخش سوم پاسخ به ایرادها.

«الخراج»، برگردان فارسى کتاب معروف قدامة بن جعفر کاتب بغدادى «الخراج و صنعة الکتابة» به قلم دکتر حسین قره‌ چانلو است. اگر چه از کتاب مذکور تنها جزء دوم آن به‌ دست ما رسیده ا ست؛ اما همین مقدار نیز به لحاظ محتواى جغرافیایى آن از اهمیت خاصى برخوردار است. «الخراج» کتابی است درباره خراج و مالیات که به زبان عربی، بین سال‌ های ۳۱۶ تا ۳۲۰ ق نوشته شده است. هدف اصلی نویسنده، توصیف مملکت اسلام و حدود و ثغور آن، خصوصا قسمت مجاور با امپراطوری روم شرقی بوده که وی آن را بزرگ‌ ترین دشمن اسلام می‌ دانسته است. اطلاعات نویسنده از جغرافیای ریاضی و توصیف کوه‌ ها، رود ها و هفت اقلیم و نیز توجه خاص وی به نواحی مجاور جهان اسلام، سبب اهمیت کتاب شده است.

در این کتاب، چهل حدیث و چهل داستان از پیامبر گرامی اسلام نقل شده است که میتوان به چند نمونه از آن اشاره کرد: 1. نخی از پیراهن برای شفا 2. نماز بر جنازه منافق 3. دو خاطره آموزنده مهم و داستانهای آموزنده دیگر.

بیستمین نوشتار از مجموعه «سلسلة المعارف الاسلامیة» به مبحث «سجود» اختصاص یافته است. در فصل اول كتاب مطالبی درباره مفهوم سجود، در فصل دوم انواع سجود و در فصل سوم حرمت سجود و سجود به غیر خداوند تشریح می‌ شود. در فصل پایانی نیز مطالبی درباره علل سجود بر خاك خصوصا تربت امام حسین (ع) فراهم می‌ آید.