جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در این تحقیق به تحلیل و بررسی مواضع سیاسی صحابه در فاصل? دو واقعه تأثیرگذار در صدر اسلام یعنی غدیر و سقیفه پرداخته شده است. مبحثِ اصلی تحقیق چگونگی و عللِ چرخش موضعِ سیاسی صحابه از غدیر که قبول جانشینی حضرت علی(ع) و بیعت با او تا سقیفه که شکستن بیعت و تعیین ابوبکر به عنوان خلیفه بود. در باره این موضوع به وقایعی مهمی چون تحلیل مواضع صحابه در غدیر، نماز ابوبکر، مخالفت با سپاه اسامه، مخالفت با مکتوب کردن وصیت پیامبر در آخرین لحظات عمر و همچنین مواضع صحابه از انصار و مهاجرین در سقیفه و رویکرد آنها در قبالِ جانشین پیامبر که بازگشت به تعصبات قبیله ای دورانِ جاهلیت بود، پرداخته می شود. به همین لحاظ و بخاطر اهمیت موضوع در این تحقیق با تحلیل و بررسی مواضع صحابه موافق و مخالف به چرخشِ سیاسی صحابه مهم در فاصل? غدیر تا سقیفه پرداخته شده است.

نوشته پیش رو قصد دارد به واشکافی رفتارهای مختلف مسلمانان در حساس ترین دوره تاریخ اسلام «حجه الوداع تا سقیفه» ، که اتفاقا آکنده از پیچیدگى، پنهان کارى و شتابزدگی می باشد با رویکردی تاریخی ، کلامی، حدیثی و باروش کتابخانه ای ، به صورت توصیفی - تحلیلی بپردازد .تصمیم پیامبرخدا ?برای جلوگیری‌از‌فروپاشی تمدن نوپای اسلامی ومعرفی رسمیلایق ترین جانشین ، در اجتماع بی سابقه مسلمانان ودر آفتاب سوزان بیابان تفتیده غدیر،با واکنش های متفاوتی همراه شد ؛ عده ای که منافع خود را در نادیده گرفتن این نصب می دانستند از همان هنگام ، رفتارهای ابهام انگیزی از خود بروزدادند و هر چه به زمان رحلت پیامبر نزدیک تر می شد ، مخالفت خود را جدی ترکردند ، آن ها حتی از رفتن به سپاه اُسامه شانه خالی کردند و از نوشتن هدایت نامه توسط پیامبر نیز پیشگیری نمودند.همین گروه منسجم یعنی «قریش با نفوذ»، بلافاصله پس از رحلت پیامبر? ودر آن وضعیت غبار آلود مدینه، با حضور به موقع در محل نشست سران قبایل جاهلیت «سقیفه بنی ساعده» ونه در مسجد پیامبر ، درمسابقه رقابتِ برای تصاحب مقام جانشینی آخرین پیامبر? ، مخالفت خود را کاملا علنی کردند وبا شکار فرصت طلائی موجودو مهارت کامل توانستند پیروز آن فضای بحرانی شده ، مردم را غافلگیر نموده و مدیریت رفتارشان را در اختیار بگیرند و با بیعت اجباری وسرکوب ، مخالفان را مطیع و حکومت خود را تثبیت کنند.این رفتارکینه ورزانهِ اطرافیانِ دیروز پیامبر ، باعث تغییر مسیر طبیعی جامعه اسلامی و منتقل شدن مرجعیت سیاسی ، علمی و مذهبی از جانشین منتخب پیامبر به دیگران شد و باگسترش اختلاف بین اصحاب ، آینده ای تاریک برای جامعه اسلامی رقم خورد تا همواره از اقتدار مسلمان کاسته و بر ستیز و جدائی آن ها افزوده شود .

نوشته حاضر داراى یک مقدمه و پنج فصل و خاتمه مى‏ باشد. در فصل اول طرح تحقیق که مطالبى چون بیان مسأله، هدف، ضرورت و پیشینه تحقیق و سوالات اصلى و فرعى و فرضیه تحقیق بیان گردیده است. و سپس بحث مفاهیم و کلیات مورد توجه واقع ‏شده که ابتدا واژه ‏هاى مورد نظر و به کار رفته در این تحقیق، معنى و مقصود از آنان بیان شده است.فصل دوم با عنوان گزیده ‏هاى از زندگى و فضایل حضرت زهرا(س) مى‏ باشد که در آن به شرح زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام چون: ولادت، نام‏ ها و القاب و اوان خردسالى و ازدواج حضرت اشاره گردیده و با استناد به منابع حدیثى و روایى معتبر شیعه و اهل سنت از فضایل و عظمت حضرت زهرا چون: عصمت، کرامت، محدّثه بودن حضرت، علم و دانش و عبادت حضرت سخن به میان آمده و در ادامه جایگاه و منزلت حضرت صدیقه فاطمه زهرا علیهاالسلام در پیشگاه رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله و امام على علیه‏ السلام بیان گردیده است.فصل سوم با عنوان: رحلت رسول خدا و اوضاع اجتماعى سیاسى مدینه آغاز و با تشریح و بررسى فضاى سیاسى مدینه در هنگام در گذشت رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله و جناح‏ ها و گروه هاى موجود در آن و تلاش‏ هاى هریک براى دستیابى به خلافت و حکومت ادامه یافته و به تشکیل سقیفه و عدم مشروعیت آن اشاره گردیده و به موضعگیرى امام على علیه‏السلام پس از حادثه سقیفه، پرداخته شده است.فصل چهارم که بخش مهم این نوشته است با عنوان: نمونه‏ هاى از مواضع سیاسى عملى حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز گردیده است، در این فصل ابتدا سیاسى بودن برخورد و اعتراضات حضرت زهرا علیهاالسلام مورد بحث و بررسى قرار گرفته و بدین مناسبت بحث فدک مطرح و مورد تحلیل قرار گرفته است. با اثبات اینکه برخورد و اعتراضات حضرت زهرا علیهاالسلام بر علیه خلیفه سیاسى و در دفاع از امامت و ولایت بوده است به نمونه ‏هاى عینى دفاع آن حضرت از ولایت پرداخته‏ ایم که در این مورد چهار نمونه مهم از موضعگیرى آن حضرت را برشمرده‏ ایم که عبارتند از: 1ـ سخنرانى حضرت در برابر خلیفه در جمع مهاجرین و انصار. 2ـ رفتن به خانه‏ هاى انصار جهت گرفتن بیعت براى امام علیه ‏السلام 3ـ اعتراض حضرت زهرا علیه االسلام بر خلیفه در قالب حزن و اندوه. 4ـ سخنرانى در جمع زنان مدینه.فصل پنجم با عنوان: اصول و مبانى سیاسى مستخرج از سیره سیاسى حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز گردیده که پنج اصل مهم: 1ـ رابطه دیانت و سیاست در سیره سیاسى حضرت، 2ـ قاطعیت در مسیر حاکمیت حق ، 3ـ زمان‏شناسى حضرت زهرا(س)، 4ـ تلاش بر جداناپذیرى قرآن و اهلبیت. در زندگى سیاسى آن حضرت، 5 –فرهنگ شهادت‏ طلبى مورد توجه واقع گردیده و به عنوان الگو بردارى از سیره سیاسى آن حضرت معرفى شده است.در خاتمه به جمع ‏بندى و نتیجه ‏گیرى از مطالب پرداخته شده است و اینکه:حضرت زهرا علیهاالسلام نقش عمده در پاسدارى، حفظ و معرفى ولایت و امامت امام على علیه ‏السلام با استناد به قرآن و سنت رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله داشته است

چکیده رخداد سقیفه و ریشه یابی چگونگی بروز آن در قبل و بعد از این حادثه باعث تراکم مطالب مبهم و بی شماری در ذهن می گردد. طبق روایات و احادیث بی شماری پیامبر (ص) در عصر زندگانی خود بارها و بارها چه پوشیده و چه آشکارا علی بن ابیطالب را به جانشینی و خلافت بعد از خود معرفی نموده بود. پیامبر احادیث و استدلالات بسیاری برای اینکه نشان دهد جانشینی بعد از او به چه کسی از صحابه می رسد به کار برد. طبق روایت محدثان شیعه این احادیث دیگر بحثی را برای روی آوری مسلمانان؛ مهاجر و انصار باقی نمی گذارد. ولی همان طور که در حوادث بعد از رحلت پیامبر (ص) مشاهده و غور می شود بسیاری از صحابه به ویژه سران انصار و مهاجر خلافت را برای خود زمینه چینی می کنند. در مناظره بین آنها که در سقیف بنی ساعده شکل گرفت، سر انجام مهاجرین موفق می شوند با ذکر دلایلی مبنی بر قرشی بودن جانشین پیامبر (ص) نماینده خود یعنی ابوبکر را بر کرسی خلافت بنشانند و این در حالی بود که در این روز هنوز جسد پیامبر (ص) دفن نشده بود و بنی هاشم که مهم ترین رکن قریش بودند در حال کفن و دفن رسول الله بودند. از عوامل مهم تثبیت ابوبکر به خلافت زیرکی و استفاده از قوه قهریه اطرافیان او به ویژه عمر بن خطاب بود. ترس از فتنه و اختلاف بین مسلمانان و هجوم دشمنان باعث سکوت علی بن ابیطالب (ع) شد. سقیفه باعث تحولات سیاسی و فقهی بسیاری در جهان اسلام شد که تا امروزه به قوت خود باقی است.

چکیدهخلافت و جانشینی پیامبر اکرم (ص) از مسائلی است که از دیر باز مورد بحث و گفتگوی میان مسلمین بوده و اظهار نظرهای گوناگون درباره آن ابراز شده است؛ شیعه به پیروی از کتاب و سنت و عقل، آن را منصبی الهی دانسته و معتقد است خلیفه رسول خدا (ص) جز علی بن ابی طالب (ع) و ائمه اهل بیت، افراد دیگری نیستند؛ در برابر این گروه اهل سنت اظهار می‌دارند: که امامت و جانشینی پیامبر (ص)، مانند دیگر مناصب اجتماعی، جنبه الهی ندارد و لازم نیست که رسول خدا (ص) در زمان حیاتش جانشینش را معرفی کند، این وظیفه اکثریت جامعه اسلامی است که می‌باید خلیفه رسول خدا (ص) را انتخاب و تعیین نمایند. بنابراین انجام تحقیقی در مورد بررسی حقانیت خلافت ضروری به نظر می‌رسد. در این پایان نامه با تکیه بر دیدگاه‌های امام علی (ع) در نهج البلاغه و براساس مستندات تاریخی مورد قبول هر دو فرقه به مسأله‌ی غصب خلافت پرداختهمی‌شود. روش تحقیق کتابخانه‌ای و براساس فیش برداری می‏باشد که پس از جمع آوری اطلاعات و برقراری رابطه منطقی بین آن‌ها مطالب مورد بررسی قرار می‌گیرد. در نهج البلاغه درباره غصب خلافت به سه اصل استدلال شده است: تصریح پیامبر(ص) به جانشینی امام علی (ع)، شایستگى امیرمومنان (ع) و روابط نزدیک نسبى آن حضرت با رسول خدا (ص). اما تکیه اصلی آن حضرت بر تعیین خلافت ایشان از طرف رسول خدا (ص) است. در ادامه به منظور اثبات حقانیت خلافت امیرمومنان (ع) به بررسی واقعه سقیفه، جناح بندی امت اسلامی بعد از رحلت پیامبر (ص) و بیان انگیزه‌ها و تلاش‌ها و ادله هر یک از مدعیان خلافت پرداخته می‌شود و عللی که غاصبان خلافت برای برکناری حضرت علی (ع) از حاکمیت سیاسی استفاده کردند مطرح می‌گردد. سپس به بررسی جریان فدک که از نتایج غصب خلافت بود اشاره می‌شود سرانجام انتقادات امام از خلفا و مشاوره و توصیه‌های که امام به خلفا نمودند ذکر می‌شود که البته مشاوره به خلفا به معنی رضایت امام از حکومت آن‌ها نیست.کلمات کلیدی: امام علی (ع)، نهج البلاغه، غصب خلافت، سقیفه، فدک

پژوهش دقیق و جامع در منابع تاریخی، رجالی، روایی تفسیری و جغرافیایی و...به روشنی نشان می‌دهد که سلمان پارسی که نامش پیش از پذیرش اسلام روزبه بود، یک شخصیت واقعی و تاریخی است .افسانه‌هایی که برخی فرق صوفیه درباره سلمان پرداخته‌اند خود می‌تواند سایه‌ای از حقیقت وجود سلمان باشد و نه وسیله‌ای جهت تشکیک در شخصیت او.روزبه در یک خانواده دهقان ایرانی، در اصفهان به دنیا می‌آید و در جوانی همزمان با درخشش جوانه‌های شک در ذهنش از آیین زردشتی چشم می‌پوشد و به مسیحیت گرایش می‌یابد.در آیین مسیح نیز، در جستجوی مسیح و مسیحیت شهر به شهر کوچ می‌کنند و سرانجام درمی‌یابد که آفتاب روشنایی بخش قلب و اندیشه او در حجاز طلوع خواهد کرد.در حجاز، در مدینه منوره، به اسلام می‌گرود و به دلیل شخصیت استثنایی و جذابش یار نزدیک و محرم راز پیام (ص) می‌شود و به افتخار عضویت در خاندان پیامبر (ص) یعنی جزء اهل بیت قلمداد می‌شود.در جنگ خندق نقش کلیدی و موثر ایفا می‌کند.پس از رحلت پیامبر (ص) به جریان امامت می‌پیوندد و در برابر ماجرای سقیفه موضعگیری می‌کند.حکومت او در مدائن، مصداق روشن مدینه فاضله‌ای است که یک حکیم بر آن حکم می‌راند.جذابیتهای قدرت سیاسی و اقتصادی و معنوی، او را نمی‌فریبد.همواره دوستدار و راهنمای مردم است ، از این رو گروههای بسیاری او را به عنوان پیشوای معنوی خود برگزیده‌اند.

مولف در این کتاب، سقیفه، اولین حادثه ای که بعد از رحلت پیامبر اکرم ص بیعتی که ایجاد شد را مورد بحث و بررسی قرار داد. کتاب حاضر شامل 4 فصل است که به ترتیب به موضوعاتی از قبیل: موضع پیامبر اکرم در مورد خلافت، تدبیر ایشان برای جلوگیری از اختلاف امت اسلامی، بیعتی که در سقیفه انجام شد، موضع امیر المومنین در مورد سقیفه و بیعتی که در آن انجام شد می پردازد.

فرایند و چگونگی قدرت گیری بنی امیه از مباحث مهم و اساسی در تاریخ اسلام است. آنان از همان آغاز پذیرش اسلام که پس از حدود دو دهه مخالفت و ستیز با اسلام و بنی هاشم صورت گرفت، در پی آن بودند تا به هر طریق ممکن، سروری پیشین خود را بازیابند؛ اما ورود معیارهای جدید به عرصه اندیشه عرب مسلمان و پیدایی ارزش ها، برای مدتی برآمدن چنین آرزویی را محقق نمی ساخت. شکل گیری جریان سقیفه در پی رحلت پیامبر(ص) که منجر به حضور عناصری از امویان در بدنه حکومت شد، به تدریج زمینه ساز قدرت یابی ایشان گردید. خلیفه دوم با دمیدن روح بلندپروازی در معاویه که حکومت شامات را در اختیار او گذاشته بود، امویان را در کسب قدرت، جدی تر کرد. با روی کار آمدن عثمان که خود از بنی امیه بود، آنان هم کلید بیت المال را و هم شمشیر سلطان را در دست گرفته و از هرحیث خود را تقویت کردند. آنان به ستیز با خلافت امام علی(ع) پرداخته و انواع مشکلات را برای آن حضرت به وجود آوردند و سرانجام با وادار کردن امام حسن(ع) به صلح، به آرزوی دیرینه خود رسیده و حکومت جهان اسلام را از آن خود کردند و بدین گونه خلافت از خاندان نبوت به خاندان بنی امیه انتقال یافت. این مقاله در پی بررسی این زمینه ها است.فرضیه اصلی پژوهش برای علت یابی دست یابی امویان به قدرت، جریان سقیفه، حضور طولانی مدت معاویه در شام و سست عنصری عراقیان است.