جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«الامامه و السیاسه» یکی از قدیمیترین و موثقترین آثار نوشته شده به زبان عربی است. این کتاب بخشهایی از آن را در تاریخ طبری و کامل ابن اثیر می توان دید. کتاب‌ پس‌ از خطبه‌ ، با ذکر فضایل‌ دو خلیفه نخست‌ آغاز می‌شود، سپس‌ به‌ مسأله سقیفه‌ و خلافت‌ ابوبکر می‌پردازد، اما به‌ طور کلی‌، اخبار و روایات‌ مربوط به‌ دوره خلافت‌ ابوبکر و عمر بسیار مختصر و تنها با اشاره‌های گذرا آمده‌ است‌. مؤلف در این کتاب تنها به بیان رویدادها پرداخته است و تقریباً در هیچ جای کتاب - مثلاً آنجا که به موضوع جانشینی رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) می پردازد - دست به داوری و قضاوت نزده است. نویسنده‌ از دوره خلافت‌ امیرالمؤمنین‌ علی‌ (علیه السلام) روایات‌ متعدد و مفصلی‌ آورده‌ است. مولف که فردی سنی ماجرای سقیفه و رویدادهای دوران امام علی (علیه السلام) را به آن خوبی به تصویر می کشد و در جای جای کتاب خود حق رابه جانب آن امام می دهد و حتی در یک مورد واژه «امام» را درباره امیر المومنین به کار می برد. البته در این مورد نیز باید توجه داشت که مؤلف از عالمان اهل سنت شمرده می شود و در بیان پاره ای از وقایع تاریخی راه احتیاط پیموده است و چنان که باید آنها را به تصویر نکشیده و از نقل پاره ای از حوادث خودداری ورزیده است. اما به یقین می توان گفت که وی از آن حوادث بی اطلاع نیست چرا که برخی از آن موارد را در کتاب «المعارف» آورده است. ذکر حوادث‌ مربوط به‌ ادوار خلفای بنی‌امیه‌ تا واپسین‌ ایشان‌، به‌ اختصار ادامه‌ می‌یابد. موضوع‌ ظهور عباسیان‌ را مؤلف‌ با عنوان‌ «بدء الفتن‌ و الدولة العباسیه‌» آغاز کرده‌ است‌. در این‌ بخش‌ نیز همچون‌ بخش‌ نخست‌، مؤلف‌ به‌ اختصار، به‌ ذکر حوادث‌ دوران‌ حکومت‌ چند خلیفه نخست‌ عباسی‌ پرداخته‌ است‌ و در پایان‌ ذکر وقایع‌ خلافت‌ هارون‌الرشید می‌گوید که‌ در نقل‌ اخبار مربوط به‌ خلافت‌ عباسی‌، پس‌ از هارون‌الرشید، سودی نمی‌بیند، زیرا از این‌ پس‌ « زنادقة عراق‌ » بر خلافت‌ استیلا یافتند. با این‌همه‌، در کوتاه‌ترین‌ عبارات‌ از ماجرای جانشینی‌ مأمون‌ و جنگ‌ او با امین‌ بر سر خلافت‌ یاد کرده‌ است‌. جلد اول مربوط به دوران غصب خلافت حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام تا واقعه حره در دوران یزید ملعون است.

موسوعه الامامه فی نصوص اهل السنة دائره المعارفی از روایات اهل سنت و یکی از ارزشمندترین کتب مرحوم حضرت آیت الله مرعشی نجفی است که بیش از چهل سال برای تالیف و گردآوری آن زحم مت کشیده و با عالمان بزرگی از مذهب اهل سنت دیدار و از آنها بیش از چهارصد اجازه روایی اخذ کرد. این موسوعه ۴۰ جلد است که قرار است در مراحل مختلف منتشر شود. جلد اول تا پنجم آن درباره کلیات امامت و اهل بیت (علیهم السلام) است و جلدهای ۶ تا ۲۰ نیز شرح شخصیت وجودی حضرت امیرالمومنین (علیه السلام) است. پیش از این چند مجلد این مجموعه منتشر شده است. منابع “موسوعة الامامة فی نصوص اهل السنة” آثار اهل سنت است، و در آن ها از نقل احادیث منابع شیعه (اگرچه زیدیه) پرهیز شده است.احادیثی که منابع اهل سنت که از منابع شیعه نقل کرده اند، در این مجلدات خودداری نشده است. "جلد نهم" از این مجموعه به موضوع سیره و افعال امام علی (علیه السلام) در زمان حیات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و رفتار ایشان با خلفا در زمان خودشان می پردازد.

عصر الشيعه، اثر علی کورانی، بررسی مختصری از تاریخ شیعه و تبیین برخی از اعتقادات آن می‌باشد که به زبان عربی و مقدمه آن در سال 1430ق، نوشته شده است. درخواست بعضی از دوستان نویسنده در کشورهای غربی مبنی بر تألیف کتابی آسان در تعریف شیعه، انگیزه تدوین اثر حاضر بوده است. کتاب با مقدمه نویسنده آغاز و مطالب در دوازده فصل، تنظیم شده است. نویسنده ابتدا به مباحث کلی پیرامون معنی تشیع و تأسیس آن در زمان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) پرداخته و سپس به غصب دولت پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) توسط قریش و آزار و اذیت‌های آن‌ها نسبت به اهل‌بیت (علیهم السلام) اشاره نموده است. در ادامه، به عصر غیبت و دوران سفرای اربعه پرداخته شده و سپس جایگاه مرجعیت دینی نزد شیعه در عصر غیبت تبیین شده است. از دیگر مباحثی که نویسنده بدان پرداخته، عبارتند از: بررسی مصادر مهم شیعه و ارزش علمی آن‌ها؛ اهمیت مشاهد مشرفه نزد شیعه و اعتقادات شیعه پیرامون توحید، عدل الهی، انبیاء، امامت، معاد و آخرت.

کتاب " نافذة علی أهم الفرق و المذاهب الإسلامية" کتابیست جهت آشنایی با مهمترین فرقه‌ها و مذاهب اسلامی و ریشه‌یابی تاریخی پیدایش این فرقه‌ها است. محور اصلی بحث در این کتاب نقد جریان سقیفه بنی‌ساعده و منحرف کردن مسئله خلافت و در نتیجه پیدایش فرقه‌های گوناگون فقهی و کلامی در اسلام است. نویسنده نخست به اثبات خلافت امام علی (علیه السلام) و اصالت دیدگاه مبتنی بر امامت و ولایت آن امام پرداخته و پس از آن تجزیه شدن جهان اسلام و ظهور امویان پس از پایان خلافت خلفا و پیدایش گروه‌های مختلف مسلمان را به نقد گذاشته است. وی در ادامه به ظهور فرقه‌هایی فقهی و اعتقادی از شیعه و اهل‌سنت مانند خوارج، اشاعره، مرجئه، امامیه، اسماعیلیه، زیدیه، حنفیه، حنبلیه، شافعیه، صوفیه و مالکیه اشاره نموده و مهمترین دیدگاه‌های فقهی و کلامی آنها را معرفی کرده است. وی همچنین تحلیلی از پیدایش فرقه‌ها و گروه‌های اسلامی و آثار و پیامدهای منفی این مسئله ارایه نموده و پیدایش گروه‌های تکفیری و وهابی در عصر کنونی را نتیجه جریاناتی مانند سقیفه و روی کار آمدن امویان و عباسیان عنوان نموده است.

کتاب أجوبة مسائل جیش الصحابة توسط علی الکورانی العاملی به رشته تحریر در آمده است. سپاه صحابه، از گروه‌ های تروریستی در پاکستان می باشد که تأسیس آن، مصادف با سالهای اولیه پیروزی انقلاب اسلامى در ايران بوده و هدف از تأسیس آن جلوگیری از تأثيرگذارى انقلاب اسلامى ايران بر مردم پاكستان بوده است. همچنین يكى از اهداف مهم این گروه مبارزه با عزادارى امام حسين (ع) می باشد آنان در مجله خودشان با نام "خلافت راشده" بارها مسائل و اشکالاتی را بر علیه شیعیان و مقدسات آنان مطرح كرده اند. کتاب حاضر حاوی پاسخ به سؤالاتی می باشد که خطاب به علمای شیعه در مجله خلافت راشده پاکستان وابسته به گروه تروریستی سپاه صحابه در چهل و چهار سؤال و اشکال درج گردیده که عده ای از پاکستانی ها به دلیل اهمیت جواب این مسائل از مؤلف تقاضای پاسخگویی آن را کرده اند. این کتاب شامل مقدمه و بیست و نُه مبحث می باشد. بعضی از مباحث آن عبارتنداز: ازدواج ابوبکر و اسماء بنت عمیس، نسب شرعی متحقق به پدر می شود؟، آل محمد (ص) و اهل بیت (ع) چه کسانی اند؟، حضرت زهرا (س) فدک را از ابوبکر مطالبه کرد، آیا تشیع در عهد پیامبر اسلام (ص) موجود بوده؟، آیا امام علی (ع) مذهب اهل سنت را رد کرده است؟، آیا اعتراض حضرت زهرا (س) به سبب تزویج با امام علی (ع) صحیح می باشد؟، آیا پیامبر اسلام و و ائمه از آل ایشان (ص) افضل از کل انبیاء هستند؟، آیا امام علی (ع) با پیامبر اسلام (ص) با هم در معراج بودند؟، آیا کسانی که امام حسین (ع) را به شهادت رسانیدند شیعه بودند؟ و... مؤلف پس از بررسی سؤالات و اشکالات مطرح شده در مجله خلافت راشده توسط تروریستهای سپاه صحابه پرداخته و به این نتیجه رسیده است که به رغم اینکه این سؤالات و اشکالات از سطح علمی پایین و عادی برخوردار بوده. اما ایشان برای دفع شبهات مطرح شده و دفاع از مذهب اهل بیت (ع) به جوابدهی از این سؤالات و اشکالات پرداخته است.

صلاة أبي‌بكر في مرض النبي(ص) اثر سید علی حسینی میلانی، در نقد و بررسی حدیثی است که در منابع اهل سنت به عنوان یکی از ادله خلافت ابوبکر مورد استناد قرار گرفته است. این اثر، مشتمل بر مقدمه نویسنده و سه بخش است. نویسنده در ابتدا متن حدیث به همراه ناقلین آن‌ از منابع مختلف اهل سنت نقل کرده است. سپس در بخش دوم، حدیث را به لحاظ سندی مورد مداقه قرار داده است. در آخرین بخش نیز محتوای حدیث را نقد و بررسی کرده است. این رساله مختصر، بحث و تحقیق درباره این خبر است که نبی(ص) در ایام بیماری پیش از رحلت، ابوبکر را به نماز با مسلمین امر کرد و ابوبکر به سوی مسجد خارج شد و به‌جای آن حضرت با مردم نماز گزارد. این حدیث از این جهت اهمیت دارد که در رابطه با احوال و سیره مبارک پیامبر(ص) است؛ قائلین به خلافت ابوبکر پس از پیامبر(ص) به آن تمسک کرده‌اند؛ احکام شرعی و مسائل اعتقادی و موضوعات دیگری هم از آن استفاده می‌شود. در بخش اول کتاب به اسناد حدیث مذکور به همراه متون آن ارائه شده است. نویسنده در ابتدای این بخش به این نکته اشاره کرده: احادیثی که در صحاح سته و مسند احمد ذکر شده است به لحاظ لفظی کامل‌تر و به لحاظ سندی قوی‌تر هستند به این منابع بسنده شده است؛ با اطلاع از این منابع می‌توان به احوال دیگر منابع نیز آگاهی یافت و اشاره به آنها اطاله کلام خواهد بود موطأ مالک، صحيح البخاري، صحيح مسلم، صحیح ترمذی، سنن أبي‌داود، سنن نسائی، سنن ابی‌ماجه و مسند احمد اسانید این حدیث هستند که نص روایت از آنها نقل شده است. در بخش دوم کتاب، سندهای حدیث مورد بررسی قرار گرفته است. این حدیث از نه نفر از صحابه نقل شده است که عائشة بن ابی‌بکر، عبدالله بن مسعود، عبدالله بن عباس، عبدالله بن عمر و ابو‌موسی اشعری از جمله این افرادند. اساس و پایه همه این احادیث، عایشه است و برخی از احادیثی که از غیرصحابه نقل شده، مرسل هستند که به واسطه عایشه نقل شده است است. اولین حدیثی که نویسنده سند آن‌را مورد بررسی قرار می‌هد، حدیثی است که ابوموسی اشعری نقل کرده است. علاوه بر اینکه این حدیث مرسل است، ابوبردة فرزند ابوموسی اشعری از جمله کسانی است در سند حدیث قرار دارند. او مردی فاسق و گناهکار بود که در قتل حجر بن عدی دخالت داشت چراکه در گروهی وجود داشت که علیه حجر شهادت باطل و دروغ داد و منجر به شهادتش شد. نویسنده دیگر اسناد این حدیث را به دقت مورد بررسی قرار داده و دلایل ضعف هر کدام را متذکر شده است تا اینکه به حدیث عایشه می‌رسد او درباره این سند می‌گوید: اما حدیث عایشه، مهم‌ترین حدیث است چراکه او همراه داستان بوده است و احادیث دیگران به او منتهی می‌شود و خود صاحب قصه است. از سوی دیگر حدیث او دارای صحیح‌ترین اسناد نسبت به دیگران دارا می‌باشد و از حیث متن، کامل‌ترین است. نویسنده در دو مبحث به بررسی سند حدیث عایشه می‌پردازد: طرق احادیث نقل شده از عایشه به افرادی چون اسود بن یزید نخعی، عروة بن زبیر بن عوان، عبیدالله بن عبدالله بن عتبه بن مسعود و مسروق بن اجدع منتهی می‌شود. که همه این طرق مورد طعن و قدح و تضعیف قرار گرفته و از درجه اعتبار ساقط گشته‌اند. مبحث دوم، تضعیف راوی این حدیث است که نویسنده طی صفحاتی چند به تضعیف این راوی و ساختگی بودن این حدیث اشاره می‌کند. نویسنده در سومین بخش از کتاب، این سؤال که چگونه می‌شود حدیثی را که نویسندگان صحاح، مسانید، معاجم و مانند آن بر آن اتفاق دارند و آن را از گروهی از صحابه نقل کرده‌اند از جمیع طرقش ساقط از اعتبار باشد؟ چنین پاسخ می‌دهد که رجال سندهای این حدیث، به انواع جرح، مجروح هستند، دیگر این‌که علمای حدیث، رجال و کلام معتقدند که احادیث کتب صحاح سته صحیح، ضعیف و موضوع هستند و در میان صحابه عادل و منافق و فاسق هم بوده است. البته مشهور علمای اهل سنت قائل به اصل عدالت صحابه و صحت روایات صحاح بخاری و مسلم هستند. اما این دو شهرت پایه و اساسی ندارد. نویسنده سپس اعتراف می‌کند که نسبت به حدیث «نماز ابوبکر» از اهل سنت، کسی را نیافته است که بر آن طعنی وارد کند اما نه بدین جهت که در صحاح آمده است بلکه اصل در قبول و صحیح دانستن آن، به جهت آن است که این حدیث را از ادله خلافت ابوبکر قلمداد نموده‌اند و لذا علمای اهل سنت در کتب کلامیه و مانند آن به آن استدلال کرده‌اند؛ به عنوان مثال قاضی عضدالدین ایجی در ادله‌ای که به اعتقاد او دلالت بر امامت ابوبکر می‌کند چنین نوشته که پبامبر(ص) در نماز، ابوبکر را جانشین خود نمود و او را عزل نکرد پس او در این امر و امور دیگر جانشین آن حضرت باقی ماند، چراکه کسی قائل به فصل و جدایی امور از یکدیگر نشده است. در ادامه، روایتی به علی(ع) نسبت داده شده که به ابوبکر فرمود رسول‌الله(ص) تو را در امر دینمان مقدم نمود، آیا ما تو را در امر دنیایمان مقدم نکنیم. این حدیث در پاورقی کتاب مورد نقد قرار گرفته و از احادیث موضوع دانسته شده که به دروغ به معصوم نسبت داده شده است. در سند این حدیث حسن بصری وجود دارد که معروف به ارسال و تدلیس و انحراف از امیرالمؤمنین(ع) است. فخر رازی نیز این خبر را به عنوان نهمین دلیل بر خلافت ابوبکر آورده است. وی چنین استدلال می‌کند که پیامبر(ص) او را در ایام مرض موت او را در نماز جانشین خود نمود و او را از این سمت عزل نکرد، پس واجب بود که بعد از مرگش هم، جانشین او در نماز باقی بماند و هنگامی‌که خلافتش در نماز ثابت شد خلافتش در سایر امور هم ثابت است چراکه کسی قائل به تفاوت میان آنها نشده است. دیگر علمای اهل سنت نیز با عبارات مختلف همین‌گونه استدلال کرده‌اند که نویسنده این‌گونه پاسخ می‌دهد: بر فرض صحت این حدیث، دلالت بر امامت کبری و خلافت عظمی نمی‌کند چراکه نبی(ص) به هنگام خروج از مدینه ابن ام‌مکتوم را برای امامت جانشین خویش نمود. ابوداود در سننش، بابی را با عنوان «باب امامة الاعمی» قرار داده و این خبر را در آن روایت کرده است. آیا کسی به این دلیل که در نماز جانشین پیامبر(ص) قائل به امامت ابن ام‌مکتوم شده است؟ جالب آن‌که ابن تیمیه –ملقب به شیخ الاسلام- اعتراف کرده که چنین نیست هر کسی که در زمان حیات پیامبر(ص) بر تعدادی از امت جانشین آن حضرت بوده است، صلاحیت جانشینی پس از رحلت آن حضرت را نیز داشته باشد؛ همچنان‌که ابن ام‌مکتوم نابینا در زمان حیات جانشین آن حضرت شد اما صلاحیت خلافت پس از مرگ را نداشت و بشیر بن عبدالمنذر و دیگران نیز این‌گونه بودند. نویسنده در انتهای کتاب پس از بررسی مهم‌ترین و صحیح‌ترین احادیثی که در این زمینه نقل شده است چنین نتیجه می‌گیرد: «هیچ حدیثی را نیافتیم که مورد پذیرش باشد و بتوان در چنین قضیه‌ای قطعی بدان تکیه کرد؛ زیرا که راویان آن احادیث یا ضعیف یا مدلس یا ناصبی یا عثمانی و یا خارجی هستند. با این حال، وجود این حدیث در صحاح سودی نمی‌بخشد و پذیرش همه، این احادیث را، فایده‌ای ندارد. آن‌گاه با چشم‌پوشی از سند آن‌ها، متن و دلالت آن‌ها را مورد بررسی قرار دادیم و با توجه به این‌که این قضیه یک قضیه بیش نبوده و تکرار نشده است –آن‌سان که شافعی و دیگر بزرگان فقه و حدیث که پیرو سخن او هستند به آن تصریح کرده‌اند- ما آن احادیث را متناقض و گوناگون یافتیم که یکدیگر را تکذیب می‌کردند، به‌گونه‌ای که هیچ وجه جمعی برای آن‌ها ممکن نبود.