جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

معرفت شناسی یکی از اصلی ترین و مهمترین شاخه‌های فلسفه تحلیلی است. معرفت شناسان توجیه و صدق را از شرایط لازم مهم برای معرفت تلقی می‌کنند. نظریه‌های انسجام صدق و توجیه برای ارائه تبیینی از مولفه صدق و توجیه طرح شده اند. به عقیده برخی معرفت شناسان، مشکل اساسی نظریه‌های انسجام گرایی در صدق و توجیه، مشکل جدایی است. این پایان نامه به بررسی و ارزیابی این مشکل اختصاص یافته است.

واقع گرایان اخلاقی استدلال می کنند که در عالم حقایق اخلاقی مستقل از باورها، احساسات، امیال و .... آدمیان وجود دارد.آنان همچنین معتقدند که ما می توانیم مطالب مهمی درباره آنها بدانیم. بعلاوه معرفت اخلاقی می تواند ادله ای برای عمل فراهم آورد؛ یعنی اگر یک انسان معمولی یک گزاره درباره یک حقیقت اخلاقی را بپذیرد، بعد از این پذیرش با عمل مطابق با آن گزاره به آن معرفت پاسخ می دهد. از سوی دیگر واقع گرایان اخلاقی در آخرین بخش از قرن بیستم به طرق گوناگون در تبیین این حقایق اقدام کرده اند. برای مثال بعضی از آنها همانند جان هنری مک داول این حقایق را شبیه کیفیات درجه دو دانسته و در باب معرفت اخلاقی روشی شهودگرایانه در پیش گرفته اند. این عده در مقام تبیین انگیزه ی اخلاقی رویکردی درون گرایانه اتخاذ کرده و می گویند معرفت اخلاقی دلیل کافی برای انجام فعل اخلاقی در اختیار ما می نهد. برخی محققان مثل دیوید برینک بر آنند که قاعده عروض بهترین راه برای تبیین و جود حقایق اخلاقی است. آنان استدلال می کنندکه حقایق اخلاقی عارض بر حقایق طبیعی می شو ند. یعنی حقایق طبیعی حقایق اخلاقی را تولید می کنند و ما می توانیم از همان طریقی که از حقایق طبیعی آگاه می شویم از آن حقایق نیز آگاهی پیدا کنیم. اغلب این اندیشمندان در باب انگیزه اخلاقی برون گرایند؛ بر این اساس می گویند معرفت اخلاقی در تدارک ادله ی لازم برای عمل ناکافی است . اما اندیشمندان مسلمان چطور؟ آنان چگونه وجود حقایق اخلاقی را تبیین می کنند؟ چگونه نیل و معرفت نسبت به این حقایق را بیان می نمایند؟ آنها درباره ی انگیزه اخلاقی چه رویکردی اتخاذ کرده اند؟ آیا آنان در این مسأله درون گرایند؟ اغلب فیلسوفان مسلمان مدعی اند که مفاهیم اخلاقی در زمره ی معقولات ثانیه ی فلسفی قرار می گیرند. معقولاتی که حاکم از ارتباط میان اعمال آدمیان و نتایج آنها می باشند. به عبارت دیگر این مفاهیم نشان گر رابطه ی افعال اختیاری آدمیان و سعادت آنان می باشند. در تبیین معرفت اخلاقی برخی از آنان همانند آیت الله مرتضی مطهری معتقدند که معرفت اخلاقی از فطرت انسان نشأت می گیرد و برخی از آنان همچون آیت الله محمد تقی مصباح یزدی می گویند که معرفت اخلاقی از همکاری عقل، تجربه و وحی به دست می آید. آنان در باب انگیزه ی اخلاقی درون گرایند؛ اما تقریری که ارائه می کنند تا حدودی از تقریر دیگران متفاوت است. این نوشتار به بررسی واقع گرائی اخلاقی می پردازد و سعی می کند به پرسش هائی که در بالا به آنها اشاره شده پاسخ دهد؛ و نویسنده نیز امیدوار است که در این راه سربلند بیرون آید.

رونالد دورکین، از فیلسوفان مشهور قرن حاضر، تفسیر پراگماتیستی(عمل‌گرایانه‌ی) جدیدی از عدالت به مثابه فضیلت برتر ارائه داده است که مورد نقد و تحلیل جوامع علمی قرار گرفته است.در این تفسیر، عدالت، آزادی و دموکراسی در تعامل دائم با یکدیگر توصیف می‌شوند؛ تعاملی که هرگز نباید به دست دولتمردان از هم گسسته شود. در نظریه وی، که نام آن‌را «عدالت لیبرالی» می‌نهد، اولین اولویت جامعه، توزیع مساوی منابع و فرصت‌ها میان تمامی افراد است. سپس باید به افراد اجازه داده شود تا از منابعی که به دست آورده‌اند، آزادانه استفاده کنند. به عقیده وی، یگانه ساختار حکومتی که می‌تواند دو اصل توزیع مساوی منابع و فرصت‌ها و آزادی را محقق سازد، دموکراسی است.زیرا در ساختار دموکراسی تمامی افراد جامعه در توزیع قدرت یا فرصت، حضور دارند و رای اکثریت، مبنای عمل خواهد بود. در نظریه‌ی عدالت دورکین، همواره عدالت بر آزادی مقدم است. به همین دلیل می‌توان آن‌را متفاوت بانظریه‌ی عدالت جان رالز دانست. زیرا در نگاه رالز، آزادی بر تمامی اولویت‌ها مقدم است و نباید تحت‌الشعاع قرار گیرد. در این رساله، پس از توصیف چیستی «عدالت لیبرالی»، تئوری عدالتِ مورد دفاع دورکین، ابهام‌ها و نارسایی ‌های آن‌را در آیینه تعالیم اسلام‌بنیاد به نظاره خواهیم نشست.

برخی بر این اعتقادند که نظریه جنگ عادلانه با آگوستین آغاز شده است. این آموزه بیشتر به منزله یک آموزه دینی گسترش یاقت، ولی پس از دوره اصلاح گرایی گونه های سکولار این نظریه برجسته تر شد. «جنگ عادلانه» با «جنگ مقدس» در تقابل است چون جنگ های صلیبی از سوی بسیاری از مسیحیان جنگ مقدس تلقی می شده است جهاد را نیز غالبا معادل اسلامی جنگ مقدس فرض کرده اند؛ ولی سعی من در این مقاله اثبات این امر است که جهاد نکات مشترک بسیاری با سنت جنگ عادلانه دارد. نظریه پردازان متاخر، از اصطلاح «صلح گرایی جنگ عادلانه» و یا «صلح گرایی مشروط» استفاده کرده اند تا به توصیف این دیدگاه بپردازند که در شرایط جنگ های مدرن، نظریه جنگ عادلانه وارد شدن به جنگ را از نظر اخلاقی نادرست می داند. در این مقاله استدلال شده است که اخلاق جنگ و صلح در اسلام را شاید بتوان به گونه ای تفسیر کرد که با صلح گرایی جنگ عادلانه که برپایه نظریه جنگ عادلانه غرب استوار است سازگار باشد. در حال حاضر نزاع های مسلحانه شرایط ملاک هایی را که اسلام برای توجیه اخلاقی جنگ عادلانه قایل شده است، دارا نیستند، پس این نکته را می توان به منزله دلیلی برای صلح گرایی مشروط جنگ عادلانه اسلامی تلقی کرد.

در بخش نخست، این پایان نامه به پیشینه مفهوم ایمان در سنت اسلامی و مسیحی اشاره دارد تا از آنجا بستر اندیشه مولوی و ک یرکگارد را بازشناساند. البته در این بخش که جنبه مقدماتی دارد به آرای متکلمان و فیلسوفان مسلمان و مسیحی نظر نداشته ایم، چرا که در بحث حاضر چندان تاثیری ندارند. در بخش دوم، با تفصیل بیشتر، به آرای عارفان مسلمان در این خصوص پرداخته می شود و آنگاه رای مولوی را عمدتا از مثنوی معنوی بازکاویده ایم. از آنجا که در سنت عرفانی ما از مساله ایمان گروی به طور مستقیم و صریح بحث نشده است، در این بخش به تحلیل محتوای متون عرفانی از دریچه مفاهیم کلیدی بحث پرداخته شده است و واژه هایی چون ایمان، عقل، علم، معرفت، یقین، عزم و ... و از منظر عرفان اسلامی بررسی شده است . در بخش سوم به آرای کی رکگارد در این باره اختصاص دارد. و بالاخره در بخش چهارم به مقایسه میان آرای مولوی و ک یرکگارد در مساله ایمان، عقل و معرفت پرداخته شده است/

در بخش نخست ، این پایان نامه به پیشینه مفهوم ایمان در سنت اسلامی و مسیحی اشاره دارد تا از آنجا بستر اندیشه مولوی و کیرکگارد را بازشناساند. البته در این بخش که جنبه مقدماتی دارد به آرای متکلمان و فیلسوفان مسلمان و مسیحی نظر نداشته ایم ، چرا که در بحث حاضر چندان تاثیری ندارند. در بخش دوم ، با تفصیل بیشتر ، به آرای عارفان مسلمان در این خصوص پرداخته می شود و آنگاه رای مولوی را عمدتا از مثنوی معنوی بازکاویده ایم. از آنجا که در سنت عرفانی ما از مساله ایمان گروی به طور مستقیم و صریح بحث نشده است ، در این بخش به تحلیل محتوای متون عرفانی از دریچه مفاهیم کلیدی بحث پرداخته شده است و واژه هایی چون ایمان ، عقل ، علم ، معرفت ، یقین ، عزم و ... و از منظر عرفان اسلامی بررسی شده است . در بخش سوم به آرای کیرکگارد در این باره اختصاص دارد. و بالاخره در بخش چهارم به مقایسه میان آرای مولوی و کیرکگارد در مساله ایمان ، عقل و معرفت پرداخته شده است .