جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر درصدد بیان معیارى است که فلاسفه اخلاق در جهت درست و نادرست بودن احکام اخلاقى ارائه داده‏اند، اما از آن جایى که به نظر نویسنده دیدگاه اخلاق مبتنى بر فضیلت از جایگاه عمیق‏ترى برخوردار بوده، به نقد و بررسیهایى که نسبت به این دیدگاه بعمل آمده، پرداخته شده است. همچنین به نقدهایى که این دیدگاه نسبت به دیدگاه مقابل خود، یعنى اخلاق مبتنى بر عمل دارد، اشاره شده و در پایان به تبیین قول مختار در این زمینه پرداخته شده است.

امام خمینی(س) اندیشمندی بزرگ و مردی متخلق به اخلاق است که با توجه به آموزه‏های اسلامی تلاش نموده است تا در عین پذیرش و احترام به قواعد و ساختار حقوقی جهت کنترل قدرت، قدمی بس والاتر بردارد و راهی به سوی تکامل درونی زمامداران بازگشاید تا از طریق آن، هم زمامداران راه سعادت طی کنند و هم ریشه قدرت‏طلبی و فزونی‏خواهی و سوء استفاده از قدرت خشکیده شود. نویسنده در فصل اول با تعریف واژه‏های «اخلاق» و «علم اخلاق» و «اخلاق کارگزاران» اهمیت بررسی اخلاق زمامداران را در تأثیر مستقیم تصمیمات هیأت حاکمه بر سرنوشت آحاد مردم جامعه و فسادانگیز بودن قدرت و کافی نبودن تحدید حقوقی قدرت برای جلوگیری از انحطاط صاحبان قدرت می‏داند. وی در فصل دوم مقاله خود پایه‏های عمومی اخلاق زمامداران را بر شناخت «ماهیت انسان» و «کمال‏پذیری و کمال‏خواهی انسان» و تبیین «دنیاشناسی» و «حب دنیا» استوار می‏کند و می‏نویسد: چون انسان به حسب فطرت اصلی عاشق کمال مطلق است، اگر در افکار و کردار بشر نیک بنگریم، خواهیم دید که در تمام حرکات و سکنات و زحمات و جدیتهای طاقت‏فرسا، محرک اصلی عشق به کمال است و برای اینکه انسان در یافتن مصداق کمال دچار اشتباه نشود باید دنیا را بشناسد و از حب نفس غافل نشود. نویسنده در فصل سوم پایه‏های اختصاصی اخلاق کارگزاران را مورد بررسی قرار می‏دهد و می‏نویسد: در میان عناصر اساسی تشکیل‏دهنده دولت قدرت سیاسی از اهمیت فوق‏العاده‏ای برخوردار است و چون قدرت، نیروی سرکشی است که اگر رها شود، طغیان می‏کند و صاحبش را به فساد می‏کشاند و جهانی را تباه می‏سازد، یا باید از قدرت چشم پوشید و خط قرمزی بیان حکومت و اخلاق کشید و یا با پذیرش قدرت به مهار آن پرداخت، نگارنده بر این باور است که امام خمینی(س) راه نجات را در چشم‏پوشی از زمامداری نمی‏بیند بلکه تلاش می‏کند تا با بیان ماهیت قدرت و ذکر عوارض آن و با تربیت اخلاقی، قتل را بر مرکب قدرت سوار کند. نویسنده در پایان، ریشه قدرت‏طلبی را در فطرت کمال‏جویی انسان دانسته راه مهار قدرت را شناخت ماهیت حکومت که به خودی خود ارزش ندارد بلکه ارزش آن در پیاده کردن اهداف الهی است و وظیفه‏انگاری حکومت و تلاش برای خدمت به مردم و حق‏مداری توأم با مهربانی معرفی می‏کند.

تأثیر متقابل اخلاق و حقوق بر یکدیگر از مباحث مهمی است که از دیرباز محل اختلاف علمای حقوق و اخلاق بوده است. در این میان بررسی سیرة نظری و عملی امام خمینی از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ زیرا ایشان به عنوان یک فقیه و عارف بزرگ، صاحب آرای ارزشمندی در زمینة حقوق و اخلاق هستند. با مطالعة سیر تحول مکاتب حقوقی و اخلاقی چند سؤال مهم مطرح می شود. مهم ترین مسئله روش شناسیِ تحلیلِ موضوع است. این روش بسان نقشه ای است که ما را جهت یافتن پاسخ صحیح یاری می دهد. مطابق فرضیة مقالة حاضر، نخست باید با توجه به دیدگاه و روش امام درخصوص تقسیم علوم، به فهم دقیق و مشترکی از اخلاق و حقوق و جایگاه آنها دست یافته و تحلیل مناسبی از سیرة بنیانگذار نظام حقوقی مربوطه ارائه دهیم. در وهلة دوم ضروری است با توسل به علم منطق و ارتباطات چهارگانه، صور مختلف ارتباطی را ترسیم نموده و بر اساس آن حکم حالات تعارض را بیابیم. در پایان نیز برای ملموس شدن موضوع، به مثال هایی از حقوق ایران بسنده می شود.

تمامی خلقت بر اساس ساختارهای نانو پایه ریزی شده است. مواد سمی این ساختارهای نانو در طول تکامل یا حذف شده اند یا با بدن موجودات در تطابق قرار گرفته اند.اکنون بشر به سمت سنتز و استفاده مستقیم از ساختارهای نانو و کاربردی نمودن آن در جنبه های مختلف زندگی پیش می رود.به دلیل رفتارهای غیرقابل پیش بینی ساختارهای نانو نسبت به اشکال اولیه و قابل دسترس آن در طبیعت و عدم دانایی نسبت به عملکرد این ساختارها در محیط های بیولوژیک و رسمیت بالقوه آن ها و عطش فعلی جوامع دانشگاهی در بررسی این ساختارها، به نظر می رسد ضوابط اخلاقی بر نحوه ساخت و اثرات آن در محیط های آزمایشگاهی، صنعتی و نیز استفاده از این مواد در کلیه ابعاد زندگی بشر و همچنین محیط زیست پیرامونش، نیاز به تدوین راهکارهایی دارد تا از وقوع فجایعی که می تواند از کشف مواد رادیواکتیویته عناصر سنگین و ارتباط آن با ایجاد سرطان، خطرناک تر باشد، جلوگیری به عمل آید.

اصل خودمختاری یکی از اصول چهارگانه اخلاق زیستی است که برای اولین بار در اعلامیه نورنبرگ و به دنبال جنایات نازی های آلمان در به کارگیری اجباری اسرا برای تحقیق و آزمایش های خطرناک به عنوان یک کد و راهنمای اخلاق در پژوهش و درمان مطرح و سپس در اعلامیه های تکمیلی و بعدی و اسناد بین المللی اخلاق زیستی بر آن تاکید گردید. این اصل در کنار سایر اصول اخلاق زیستی توسط بیشامپ و چیلدرس دو تن از فلاسفه و نظریه پردازان فلسفه غرب - منقح گردید و به عنوان اولین اصل از اصول چهارگانه اخلاق زیستی به جهانیان عرضه گردید تا راهنمایی برای پزشکان و محققان در برخورد با بیماران و آزمودنی های انسانی باشد.از آنجا که در نظام اسلامی ارتباط وثیقی میان فقه و اخلاق وجود دارد و اخلاق نشات گرفته از عقل و وحی و همچنین عقل یکی از منابع فقه است و فقه ناظر بر سرتاسر زندگی انسان و روابط فردی و اجتماعی او است. پس این اصل اخلاقی نیز جایگاهی در فقه دارد که این مقاله به بررسی اصول متناظر با این اصل، قلمرو و مبانی آن در فقه امامیه می پردازد.

فناوری های نوین مهندسی ژنتیک این امکان را در اختیار بشر قرار داده است تا بتواند اقدام به دست کاری ژنتیکی موجوات مختلف نماید. این موجودات که به موجودات تراریخته معروفند اهمیت زیادی در علوم مختلف از جمله پزشکی، داروسازی، صنایع، کشاورزی و... پیدا کرده اند. از جمله مهم ترین کاربردهای این موجودات در کشاورزی و تولید غذا است. گسترش محصولات تراریخته نگرانی هایی از جنبه اخلاقی، اجتماعی و ایمنی زیستی در جهت پذیرش این فراورده های غذایی جدید در بین عموم مطرح نموده است. در این میان، دیدگاه های مذهبی هم نقش قابل ملاحظه ای در پذیرش عمومی این فناوری دارد.بدیهی است دیدگاه ادیان مختلف و تاثیر آن ها در تصمیم گیری مصرف کنندگان متفاوت است. در این مقاله نظر سه دین بزرگ الهی (اسلام، مسیحیت و یهودیت) در زمینه موضوع چالشی محصولات تراریخته مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. نتایج این بررسی نشان می دهد که هیچ اجماع کلی در درون این سه دین در این زمینه وجود ندارد. با این وجود، در مجموع به نظر می رسد که تمایل عمومی در هر سه این ادیان به طور فزاینده ای به سمت پذیرش این فناوری و انجام تحقیقات در زمینه محصولات تراریخته و همچنین مصرف آن ها است، ولی تقریبا تمامی آنها به بررسی های دقیق علمی، اخلاقی و نظارتی در خصوص این محصولات و همچنین برچسب زنی آن ها تاکید دارند.همچنین عوامل متعدد دیگری مانند رسانه ها، فعالان محیط زیست، دانشمندان و صنایع غذایی و همچنین تمامی منابع اطلاعاتی مردم که بر درک و شناخت مصرف کنندگان نقش دارند هم بر تاثیر جنبه های مذهبی بر پذیرش محصولات تراریخته تاثیر دارند.

زمینه: تربیت پذیر بودن انسان، هر چند به ظاهر بدیهی می نماید، اما از دیرباز با چالش های فراوانی روبرو بوده است. صرف نظر از برخی نظریه ها درباره امکان ناپذیری تربیت انسان و وجود شواهدی بر درستی آن ها، مهم ترین چالش فراروی تربیت پذیر بودن انسان، وراثتی بودن صفات اخلاقی اوست. اگر بپذیریم صفات اخلاقی همچون صفات جسمانی از طریق وراثت از یک نسل به نسل دیگر، بدون دخالت اراده افراد، منتقل می شوند، هر انسانی ناخواسته دارای خلق و خویی است که به واسطه وجود آن، رفتارهای معینی از او سر می زند. روش کار: این پژوهش به صورت توصیفی و کتابخانه ای انجام و تلاش شده است، پس از توضیح مفاهیم، مبانی تربیت پذیری و تربیت ناپذیری انسان مورد بحث قرار گرفته، سپس بر اساس آموزه های دینی، میزان تاثیر وراثت بر تربیت ناپذیری انسان بررسی شده است.یافته ها: آن گونه که در این پژوهش خواهد آمد، هرچند اصل وراثت و کارکرد آن نسبت به انسان مورد تایید رهبران دینی است، اما آیات وروایاتی که برای موروثی بودن صفات اخلاقی به آن ها استشهاد شده، به چیزی بیشتر از تمایل ذاتی و نهادینه شده بشر به ارزش ها و فضایل اخلاقی و بیزاری از نابهنجاری ها و رذایل اخلاقی دلالت ندارند، از این رو، از منظر دینی، انسان موجودی است که در تمام صفات اخلاقی خود، تربیت پذیر است.

مولوی (604-672 ق) عارف و شاعر بی نظیر ادبیات عرفانی فارسی که معرفت، تجربه و آفرینندگی را یک جا جمع کرده است و در عصر خود و پس از مرگش جدی گرفته شده آثاری به یادگار گذاشت که گرد کهنگی به خود ندیده اند و همچنان محل رجوع و بحث و تامل اند. این دفتر حیات بخش مشحون از تعالیم و نظریات است.مولوی عارف و شاعر انسان است از این رو درد و رنج بشری را خوب می فهمد و البته راه حل های مفید و رهایی بخشی ارائه می کند. تنهایی که از بحران های انسان معاصر است در مثنوی او بازتاب قابل توجهی یافته است. این که آدمی تصور کند که در دنیا نه کسی در اندیشه اوست، نه در دلی جایی دارد و نه کسی می خواهد به او کمکی کند و یا از مشکلاتش بکاهد در یک کلام تنهایی را فراهم می آورد. اما مولوی ذاتا انسان را تنها نمی داند در عین این که بر نیاز ذاتی انسان به همراه (درونی بیرونی) صحه می گذارد. از این جهت درصدد بر می آید تا رنج تنهایی را مورد توجه قرار دهد و برای درمان آن نسخه ای بپیچد. نویسنده در این مقاله کوشیده است تنهایی در مثنوی را با عنایت به مفاهیمی چون معنا، مبانی، علل، انواع و راه های رهایی بکاود و طبقه بندی و تحلیل کند.

بندگی خداوند تعهد دیرینه‌ای است که انسان‌ها متعهد به آن شده‌اند. بندگی خداوند ارکانی داردکه هر انسان مدعی بندگی خداوندملتزم به آن می‌باشد. درسایه قبولی بندگی خداوند، آثاری ازجمله ناچیزبودن دنیا،ضعف شیطان،مقام خلیفه‌الهی... برای انسان پدید می‌آیدکه تأثیرشگرفی درروند زندگی هرکسی خواهدداشت.آثار بندگی خداوند به فردی واجتماعی تقسیم می‌شود که هرکدام ازآن‌ها درتحکیم اخلاق وروابط اجتماعی تأثیرگذارند. ناچیزبودن دنیا،شناخت شیطان وتبعیت‌نکردن ازهوای نفس ازآثار فردی بندگی است که هرکدام ازآنها سبب می‌شود انسان با اخلاقی مناسب که بابندگی خداوند سازگار است وارد اجتماع شود. دنیاطلبی علت اصلی رقابت در انباشتن ثروت وتمسخر وتحقیر مومنان است، ولی بنده واقعی خود را از بند تعلق به دنیا رهاکرده دنبال جاه و مقام دراین دنیا نمی-باشد. با پیروی‌نکردن ازشیطان کسی به فکر اشاعه فحشاء وشکستن حریم دیگران نمی‌افتد وامنیت اجتماعی و فردی برقرار می‌شود. تبعیت‌نکردن از هوای نفس باعث از بین‌رفتن تکبر و خودبرتربینی می‌شود.ملایمت و مداراکردن بادیگران، سوءظن نداشتن به دیگران، تواضع و... ازآثار اجتماعی بندگی دراخلاق اجتماعی است. بندگی خداوند نمودی ازتوحید عملی است؛ به این معناکه انسان تنها خدا را مطاع قرار دهد و غیرخدا را رها کند. خدمت به مردم و برخورد متواضعانه باآن‌ها به خاطر بندگی خداوند باشد.بندگی خداوند نقش به سزایی در حل معضلات اخلاقی اجتماع دارد. جامعه‌ای که بندگی خداوند را سرلوحه خود قراردهد واخلاقی که خداوند ازآن خواسته را دارا باشد، افرادش از تجاوزبه حقوق دیگران خودداری می‌کنند؛ از فساد و فحشا و ستمگری برائت می‌جویند و در مسائل مختلف دچار افزون‌طلبی و افراط و تفریط نخواهند شد.در این میان از نقش عبادات هم در پیشگیری از فساد اجتماع نباید غافل شد. نماز، روزه، امربه معروف ونهی ازمنکر و حجباعث می‌شوند که جامعه سالم بماند و افرادش به دور از فساد و اشاعه فحشاء و با همدلی و درک متقابل در کنار یکدیگر زندگی کنند و حقوق یکدیگر را پایمال نکنند.