جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله عرفاني كه شيخ احسائي در پاسخ ملا محمد بن محمد نصير گيلاني كه پاره اي از اشتباهات هنگام درس او را ياد آوري كرده است آن را نوشت. (دانش پژوه) در پاسخ پرسش محمد بن محمد نصير رشتي. كه از شاگردان احسايي بوده است. درباره اشتباه هايي كه هنگام درس در بعضي مسايل عرفاني بر شاگرد حاصل شده بود. و از استاد خود گشودن آنها را مي خواهد. نسبت «رشتي» به خامه ديگر در كناره رويه افزوده شده است. و در انجامه نگارنده تاريخ انجام كار 9 رجب 1230ق آمده است. (احمد منزوي) كه در آن بپرسشهاي شيخ ملامحمد كه در هنگام درس بر او دشوار شده و حل آنها را خواسته است پاسخ گفته است پرسنده بايد ملامحمد رشتي باشد. (دانش پژوه) آغاز كتاب: حمدله. صلاة. اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين، ان العالم العامل الفاضل المجد شيخنا الشيخ ملا محمد، حمدت عواقبه و سدرت مذاهبه. قد عرضت له بعض الاشتباهات في بعض المسايل العرفانية حال الدرس علي ... انجام كتاب: و هذا بحمدالله ظاهر و باقي كلامه اعلي الله مقامه ليس يه ما يرادمنه الجواب. و الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين. و كتب عبده المسكين احمد بن زين الدين في التاسع من شهر رجب سنة ثلاثين و مأتين بعد الالف من الهجرة النبويه علي مهاجرها افضل الصلوات و السلام. حامداً، مصلياً، مستغفراً. [دانشكده حقوق تهران 346؛ ]

رساله اي است درپاسخ به سؤالات شاهزاده محمود ميرزا که از احسايي 7 سؤال درموضوعات اعتقادي پرسيده بود از جمله درباره کلامي از امام سجاد (ع) که فرمود: فهي بمشيتک دون قولک مؤتمرة و بارادتک دون نهيک منزجرة، و حديث حقيقت، عالم برزخ و مثال و حشر و بعث و قيامت، فرق کلام و کتاب و ... . جواب استدلالي مختصري است بر هفت سؤالي که شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي مؤلف فرستاده که بعضي درمسائل اعتقادي و بعضي در مشکلات بعضي احاديث است. تأليف اين کتاب - چنانچه در نسخه حاضر آمده- در روز هفتم رجب 1241 به پايان رسيده است. در پاسخ همان شاهزاده محمود ميرزا قاجار (نك: بالا)، 7 «مسألة» است با سربندهاي «المسائلة الاولي؛ الجواب؛ المسائلة الثانية؛ الجواب ... » ‌نمايه اين هفت پرسش در «فهرست كتب مشايخ» ص 237 زير نام «رساله» آمده است. (احمد منزوي) پاسخ هفت پرسش: 1- بيان فرمايش امام سجاد ع: « فهي بمشيتك دون قولك موتمره» . 2-بيان معني « ان الله خلق آدم علي صورته » . 3-بيان معني حديث كميل در حقيقت معرفت 4-در بيان حقيقت عالم برزخ و ... . 5-فرق بين كلام و كتاب 6-معني حديث فرجه در توحيد 7-شجاعت با اين كه كمال است چرا در اسماء خدا وارد نشده. (علي اوسط ناطقي و رمضانعلي انتظاري) آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين. . قد أنهي الي الجناب المنيع و الشأن الرفيع منصور الجنود ذوالطالع المسعود» [التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ دائرة المعارف اسلامي 1/128؛ ‌مرعشي 5/162 «اجوبة مسايل محمود ميرزا الاولي» ؛ عكسي مركز احياء 7/47]

پرسش هايي است درباره بعضي از عبارات مشكل كتاب «الفوائد الحكمية» مؤلف، كه در اين جا به تفصيل جواب داده است. (صدرائي و ديگران) سائل شيخ رمضان بن ابراهيم است كه از پاره اي اشكالات در فوائد شيخ احسائي و ديگر آثار او پرسش ميكند و احسائي خود پاسخ گفته است. شيخ احمد احسائي كه در 27 ج 1/1235 ساخته است. (محمد تقي دانش پژوه) شيخ رمضان بن ابراهيم به برخي از اشكالات در كتاب «الفوائد الحكمية » ‌شيخ احسائي برخورد كرده و آنها را از شيخ پرسيده است. وي به روش خود بدانها پاسخ داده و در شب 27 جمادي الاول 1235 از تاليف آن فارغ شده است. (سيد جعفر اشكوري) آغاز كتاب: الحمدلله رب العالمين ... اما بعد فيقول العبد المسكين احمد بن ... الشيخ رمضان بن ابراهيم مسايل قد استشكلت من بعض عباراتي في الفوايد ... انجام كتاب: او ما يجاب به كثيرة لا يمكن جمعها في كتاب ... العصافير بقطع الشجرة لا بالتنفير و الله سبحانه ولي التدبير و اليه المصير [مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/410؛ عكسي مركز احياء 6/262]

در پاسخ ملا محمد طاهر، 18 پرسش و پاسخ است در مسايل گوناگون ف عرفاني - عقيدتي كه در آن روزگار در ميان بوده است. نمايه اين 18 پرسش در «فهرست كتب مشايخ» 264-266 رديف 109 آمده است. نخستين پرسش از «سهونبي» در برخي از احاديث، دهم «يونس» و رويدادهايش، هيجدهم نماز شب در مفرده و تر مي باشد. در 18 رجب 1236ق نگاشته شده و در تبريز در «جوامع الكلم»، 1273ق چاپ شده است. (احمد منزوي) پاسخ پرسشهايي كلامي حول موضوعاتي چون سهو النبي، وارث انبيا شدن علماء، افضليت علماي اسلامي بر انبياي بني اسرائيل، چگونه شيعيان از فاضل طين ائمه هستند، مشكلات روايات خاص و معاني آنها و بي پدر بودن مسيح، و چگونگي آن كه مطالب مذاق شيخيه مولف نگاشته شده است (طيار مراغي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌. اما بعد، فيقول العبد المسكين ... الاحسايي، ان الفاخر و العلم الزاهر (چنين) الآخوند الطاهر الملا محمد طاهر اصلح الله احواله ... قد ارسل الي محبة و داعية مسايل يريد جوابها ... قال سلمه الله مأالمراد من سهو النبي (ص). انجام كتاب: و لو تعمدت العكس صحت. الحمدله رب العالمين ... قد فرغ من تسويد هذه الاجوبة ليلة الثامنة عشر من شهر رجب المرجب سنة ست و ثلاثين بعد المأتين و الألف بقلم العبد ... الاحسايي المطرفي، حامداً مصلياً مسلماً مستغفراً. [مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/409؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 58-59؛ دائرة المعارف اسلامي 1/183 و 6/662؛ احسايي؛ طبقات، 13/88-91: احمد احسايي؛ مشار، مؤلفين 1/345: تصوير؛ عكسي مركز احياء 6/263؛ عمومي مراغه ص 255]

در پاسخ سید شریف بن سید جابر. دربارۀ جایگاه عصمت و لزوم اعتقاد مکلفان به آن: ما حاجة المکلفین الی عصمة المعصوم (ع). و این جز «العصمة و الرجعة» اوست (نک‍ : پایین). پاسخ بشريف بن جابر درباره عصمت امام. جواب مسائلي است كه سيد شريف بن جابر از مؤلف پرسيده و وي به آنها پاسخ گفته است. پيرامون احتياج مكلفين به امام معصوم در هر زمان كه آنان را بحق هدايت كند، پاسخ پرسشي است از سيد شريف بن جابر. (سيد احمد اشكوري) شيخ احمد پس از آنكه شرحي در تمجيد سيد شريف بن طاهر مي آورد بعد مي گويد كه او از من سوال كرده است: « چه حاجتي است مكلفانرا به عصمت معصومين » با طرح اين سؤال مسائلي كه بر آن متفرعست نيز مطرح مي گردد. شيخ احمد بپاسخ آنها مي پردازد و بقول او توزع بال مزاحم بوده باز براي خالي نگذاردن مطلب دست باينكار مي زند. (عبدالله انوار) رساله مختصري است در بيان احتياج مكلفين به عصمت معصوم. پس از آنكه خبر سيد جابر مبني بر تعصب وي در انكار اين مسئله به سيد شريف بن طاهر رسيد، ايشان پاسخ همراه با حجت و استدلال را از شيخ احمد طلب كرده و شيخ احمد نيز در رساله حاضر بدان پرداخته است. (حبيب الله عظيمي) رساله كوتاهي است در پاسخ به سيد جابر بن سيد طاهر كه درباره عصمت معصومين عليهم السلام پرسيده بود. (ابوالفضل حافظيان) پاسخ به سؤال سيد شريف بن جابر است در احتياج مكلفين به عصمت معصوم. (جعفر اشكوري) در پاسخ سيد شريف بن سيد جابر. درباره جايگاه عصمت و لزوم اعتقاد مكلفان به آن: ما حاجة المكلفين الي عصمة المعصوم (ع). و اين جز «العصمة و الرجعة» اوست. (احمد منزوي) آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول العبد المسکین احمد بن زین‌الدین الاحسایی. انه قد انهی الی السید العفیف... السید شریف بن الطاهر القاضی المرحوم السید جابر. انجام: و من لم‌یجعل الله له نوراً فما له من نور و کتب العبد المسکین احمد بن زین‌الدین. و الحمدلله رب‌العالمین. و صلی الله علی محمد و آله الطاهرین. 1242ق. [فهرست سپهسالار 5/29]

پاسخ چهار پرسش اعتقادي: 1-استفسار از معني حديث: ان المؤمن افضل من الملائكة ... 2-استفسار از چرايي اثبات صفات كمال 3-آيا جن در تكاليف با انسان همانند است 4-سؤال از تفسير آيه: سنقرؤك فلا تنسي (صدرائي و ديگران) [مدرسه نمازي ص 365؛ كتابخانه ملك 6/190 و 5/372؛ ادبيات تهران 3/58؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/409؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 85؛ مجلس شورا 37/76؛ سريزدي 1/181 و 1/192؛ فيلم دانشگاه 3/255؛ دانشگاه تهران 17/411؛ دانشگاه اصفهان 1/124]

رساله شامل پرسشهاي ملامصطفي بن حاجي محمد خوئي وپاسخ هاي احسايي است که بصورت <قال سلمه الله - اقول> برگزار شده است. سؤالات درباره شعله مرئيه، دُهن، فعل اول (وجود محمد ص) است. پايان تأليف درشب پنجشنبه 10 ذي حجه 1231 بوده است پاسخي است بر پرسش اينكه عقل اول و وجود محمد چه هستند و آيا اين دو اثر مشيت هستند يا مفعول مشيت ؟ (سيد محمود مرعشي) سؤال جوابهايي است که احسايي درجواب آخوند ملا مصطفي درباره شعله نار نوشته است. آخوند ملا مصطفي كه از پيروان شيخ احسايي است از او پرسشهايي مي كند و شيخ با كسالت حال و تشويش بال پاسخهاي مختصر مي دهد چه او را اهل جواب مي دانسته است. اما پرسشها: 1-ما الشعلة المرئية السراجية النار الغيبية و فعلها و اثر فعلها. 2-بينوا ان الدهن اهو محل لفعل النار او بمنزله القابليه. 3-بينوا و اوضحوا في الشعله المرئية النار الغيبي الجوهري ... 4-بينوا كيفية ظهور الشعله المرئية من النار. 5-بينوا ان العقل الاول وجود محمد. 6-بينوا ان الامكان و الوجود و وجود محمد بمنزلة الدهن او بمنزلة الدخان او بمنزلة الاستضائة. 7-بينوا في الشرح مطابقة المثل للمثل شيخ احمد هر يك از اين سوالها را متن قرار ميدهد و تحت «قال» آنرا مي آورد و سپس با «اقول» جواب مي دهد (عبدالله انوار) در شب پنجشنبه 10 ذيحجه 1131 پايان يافته است از شيخ احمد احسائي در پاسخ سوالات ملا مصطفي شيرواني از رابطه شعله ناريه و دخان ناشي از اشتغال با دهن مشتعل و تطبيق اين مسئله فعل و مشية، امكان و وجود و وجود محمدي (ص) و سوال چهارم از وجه تطابق مثال بامثل به است در مسائل بالا. در پاسخ پرسشهاي ملامصطفي. پاسخ به آخوند ملامصطفي است. (محمد تقي دانش پژوه) بعربي در پاسخ چهار پرسش آخوند ملا مصطفي شيرواني (فهرست احسايي 14: 2). (محمد تقي دانش پژوه) در پاسخ آخوند ملامصطفي شيرواني، چهار پرسش است با سربندهاي «قال سلمه الله، اقول» : 1. كيفيت نار غيبي در شعله مرئيه، 2. عقل اول و حضرت محمد (ص) 3. امكان و وجود و وجود پيامبر 4. در مطابقت ممثل با ممثل. در انجامه ش (8) 1993 تاريخ به پايان رسيدن 1241ق آمده است. در «فهرست كتب مشايخ» آمده است كه در تبريز، 1273ق، در «جوامع الكلم» چاپ شده است. (احمد بن منزوي) جواب سؤال در پاسخ پرسشهاي آخوند ملامصطفي پاسخ پرسشهائي است كه ملامصطفي براي شيخ فرستاده و احسائي پاسخ آنها را به روش خود داده است. رساله اي است در پاسخ چهار سؤال ملا مصطفي شيرواني به شرح زير: 1-رابطه شعله ناريه سراجيه و دخان ناشي از اشتعال با دهن و تطبيق اين مسأله با مسأله فعل و مشيت2-آيا عقل اول و حقيقت محمديه (ص) اثر مشيت اند يا مفعول آن3-امكان و وجود محمد (ص) به منزله دهن اند يا دخان يا استضائه 4- وجه تطابق ممثل با ممثل له. آغاز كتاب: حمدله. صلاة. اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسائي انه قد كتب الي ذو المودة و الصفا الآخوند الملا مصطفي ... مسائل يريد بيانها علي حال لايسع احد فيه البيان من ملازمة الامراض و تشويش البال باختلاف الاحوال و كثرة الاعراض. انجام كتاب: من فتح الابواب الاطلاع علي اسرار الكون. و الله سبحانه ولي التوفيق و العون. و الحمدلله رب العالمين، و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين. وقع الفراغ منه سنة 1241ق. [كتابخانه ملك 5/160؛ فهرست مشايخ 2/14 و 2/286؛ مجلس شورا 22/67؛ دانشگاه ش 2/3593؛ دانشگاه تهران 12/2906؛ دائرة المعارف بزرگ 1/205 و 6/662: احسايي؛ فهرست كتب مشايخ 224 «رساله سراجية» ؛ طبقات 13/88-91: احمد احسايي؛ اعلام 1/64: ‌احمد احسايي؛ مشار، مؤلفين 1/345؛ اهدائي به آستان قدس ص 327؛ نسخه پژوهي 3/76؛ تراثنا س13ش2و/3 336]

در برابر خواهش شاهزاده محمد علي ميرزا دولتشاه قاجار، در اثبات عصمت خاندان و رجعت. هر يك از اين دو موضوع، در 1 «مقدمه» ‌و چند «فصل» بي شماره و 1 «خاتمه» . در 21 ع 1/1231ق/1816م به انجام رسانده و تاريخ نگارش در انجامه آمده است. «احمد منزوي» مسئله عصمت ضمن يك مقدمه و 13 فصل و خاتمه صورت گرفته و مسئله رجعت در يك مقدمه و 15 فصل و خاتمه انجاميده. محمد علي ميرزاي دولتشاه قاجار (پسر فتحعليشاه) از شيخ احمد اين سوال را مي كند: اكتب شيئاً في بيان العصمة و ثبوتها لاهلها عليهم السلام و نفي ماينا في ذلك و ما يرد عليه و في ذكر رجعة محمد (ص) و اهل بيته الطاهرين و خواص شيعتهم و اعدائهم و ذكر علاماتها و احوالها و ماورد فيهاً شيخ احمد پس از دريافت اين سوال بتفصيل بمطلب مي پردازد و از بحث عصمت شروع ميكند و موارد سوال را يكايك نقل مي نمايد و جواب مي دهد (عبدالله انوار) عصمت ائمه معصومين عليهم السلام و رجعت ايشان را با استناد به احاديث و اخبار اثبات نموده و در 21 ربيع الاول 1231 به پايان رسانده و حاوي مقدمه و خاتمه و چند فصل است: المقدمة: في معني العصمة. الفصل الاول: في بيان ان خلق الله بحسب القوابل. الفصل الثاني: في كون العصمة مجمعاْ لجميع الكمالات. الفصل الثالث: في تعلق العصمة. الفصل الرابع: في بيان ان التحمل لا عباء العصمة هم الانبياء و الاوصياء ... في ذكر بعض احوال سفياني، في احوال الدجال في قتل القائم (ع) قتله الحسين (ع). (غلامي مقدم، براتعلي) آغاز كتاب: الحمد لله جزيل النعماء و الآلاء و جميل الافضال و العطاء و حسن البلاد و جليل العظمة و الكبرياء صلي الله علي محمد و آله النبلاء الذين خصّهم بالعصمة و الولاء و شملتهم باكمل الثناء ... فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي، ان حامي حوزة المسلمين و ناصرالدين ... الشاه بن الشاه بن الشاه محمد علي ميرزا الشاهزاده. . انجام كتاب: مما لا اشکال فيه و الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين. [كتابخانه ملك 5/165؛ كتابخانه ملي 8/236؛ مدرسه فيضيه 2/33؛ مركز احياء ميراث اسلامي 5/381؛ فهرست سپهسالار 5/29؛ فهرست آستان قدس 4/135؛ مرعشي 5/203 ش 1820 و 15/258؛ كتابخانه وزيري 3/895؛ كتابخانه ملك 6/86؛ الهيات تهران ص 785؛ دانشكده حقوق تهران 344 و 345؛ فهرست احسائي 2/33؛ دانشگاه تهران 11/2426 و 16/407؛ سريزدي 1/191؛ فهرست مروي 140؛ دائرة المعارف بزرگ 1/264؛ فهرست كتب مشايخ 274ش، 57؛ مشار، مولفين 1/345؛ مرعشي 5/203؛ فهرست الفبايي آستان قدس ص 405؛ مدرسه فيضيه 1/427 و 2/52؛ فهرست آستان قدس 11/365؛ عمومي مراغه ص 251؛ مكتبة اميرالمؤمنين 2/560 و 2/568؛ جامع گوهرشاد 5/614]