جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شيخ جعفر پسر ميرزا احمد مشهور به نواب از شيخ احسائي سؤالهاي زير را مي كند: 1- معني كشف چيست، 2- نمازهاي شرعي از چه چيزها مأخوذ است، 3- معني « سبق رحمته علي عضبه » چيست، 4- معني « ان الله لايغفران يشرك به و يغفر مادون ذلك لمن يشاء »، 5- معني « اللهم صل علي محمد و آل محمد كما صليت علي ابراهيم و آل ابراهيم »، 6- اينكه انسان مختص بآن شده كه رسولان بسوي او آيند چيست، 7- غرض از شتريكه قرمز است در وحي ايكه بهمه انبياء شده مبني بر اينكه نبي مبعوث در آخر زمان صاحب شتر قرمز است چيست. شيخ احمد احسائي درين رساله بهمه آنها پاسخ مي گويد. «عبدالله انوار» تاريخ به پايان رسيدن در شهر يزد، در شب دوشنبه 7 شوال 1222ق آمده است. «احمد منزوي» آغاز كتاب: حمدله. صلاة اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسائي انه قد ورد علي من ... . جعفر بن الميرزا المرحوم الميرزا احمد المشتهر بالنواب فتح الله له ابواب. . مسايل دقيقة خفية عميقة طلب من محبه الداعي له جوابه ... انجام كتاب: و هو علي كل شيء قدير و لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم. و فرغ من هذه العجالة مولفها العبد المسكين احمد ... في بلدة المحروسة يزد حرسها الله من حوادث الزمان. ليلة الاثنين السابعة في شهر شوال (1222 به حروف) حامداً مستغفراً مصلياً. [كتابخانه ملك 5/122 و 5/372؛ ادبيات تهران 3/60؛ دانشگاه تهران 13/3465 و 16/372؛ طبقات 13/88-91؛ ‌اعلام 1/64؛ مشار، مؤلفين 1/345 تصوير؛ دائرة المعارف اسلامي 1/97؛ دانشگاه اصفهان 1/124؛ نشريه 11/945؛ وزيري 3/1058؛ عمومي مراغه ص 254؛ شيخ علي حيدر 1/157؛ تراثنا س13ش2و/3 331؛ مكتبة اميرالمومنين 1/55؛ شورا 44/218]

گويا از شيخ احمد احسائي رساله ايست كوتاه، در پاسخ پرسشي در نبوت و ولايت خاصه. نسخه اي از اين رساله، در فهرست نسخه هاي خطي كتابخانه دانشكده ادبيات تهران و مجموعه نسخه هاي خطي امام جمعه كرمان صفحه 56 آمده و احتمال داده شده كه از شيخ احمد احسائي باشد. اين رساله، ظاهراً در جوامع الكلم كه بيشترين تأليفات احسائي را آورده، همچنين در فهرست كتب مشايخ عظام، نيامده است (سيد محمود مرعشي) [ادبيات تهران 3/56؛ مرعشي 34/295؛ الذريعة 1/78؛ ]

در پاسخ همان ملا محمدمهدی استرآبادی (نک‍ : بالا). پرسش‌هایی ست فقهی و عقیدتی. نخستین پرسش دربارۀ امر به معروف و نهی از منکر، دوم دربارۀ ربا، سوم در وحدت وجود... با سربندهای «قال سلمه‌الله» و «اقول». در انجامه تاریخ به پایان رسیدن یکشنبه شب 16 ذیقعدۀ 1229ق آمده است. آغاز: حمدله. صلاة. اما بعد، فیقول البعد المسکین احمد بن زین‌الدین ان المکرم المخدوم و الآخوند المعظم الملا محمدمهدی بن الملا محمد شفیع الاسترآبادی... قد عرض علیّ مسایل جلیله اراد جوابها... قال سلمه‌الله قد اشتهر بین علمائنا ان الامر بالمعروف و النهی عن المنکر... انجام: ولی‌الله ترجع الامور. و کتب العبد المسکین احمد بن زین‌الدین لیلة الاحد السادسة عشرة من ذیقعدة سنة تسع و مأتین و الف من الهجرة النبویه علی مهاجرها ازکی الصلوة. والصلاة والسلام حامداً مصلیاً مستغفراً.

در پاسخ ملا محمد طاهر، 18 پرسش و پاسخ است در مسايل گوناگون ف عرفاني - عقيدتي كه در آن روزگار در ميان بوده است. نمايه اين 18 پرسش در «فهرست كتب مشايخ» 264-266 رديف 109 آمده است. نخستين پرسش از «سهونبي» در برخي از احاديث، دهم «يونس» و رويدادهايش، هيجدهم نماز شب در مفرده و تر مي باشد. در 18 رجب 1236ق نگاشته شده و در تبريز در «جوامع الكلم»، 1273ق چاپ شده است. (احمد منزوي) پاسخ پرسشهايي كلامي حول موضوعاتي چون سهو النبي، وارث انبيا شدن علماء، افضليت علماي اسلامي بر انبياي بني اسرائيل، چگونه شيعيان از فاضل طين ائمه هستند، مشكلات روايات خاص و معاني آنها و بي پدر بودن مسيح، و چگونگي آن كه مطالب مذاق شيخيه مولف نگاشته شده است (طيار مراغي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌. اما بعد، فيقول العبد المسكين ... الاحسايي، ان الفاخر و العلم الزاهر (چنين) الآخوند الطاهر الملا محمد طاهر اصلح الله احواله ... قد ارسل الي محبة و داعية مسايل يريد جوابها ... قال سلمه الله مأالمراد من سهو النبي (ص). انجام كتاب: و لو تعمدت العكس صحت. الحمدله رب العالمين ... قد فرغ من تسويد هذه الاجوبة ليلة الثامنة عشر من شهر رجب المرجب سنة ست و ثلاثين بعد المأتين و الألف بقلم العبد ... الاحسايي المطرفي، حامداً مصلياً مسلماً مستغفراً. [مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/409؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 58-59؛ دائرة المعارف اسلامي 1/183 و 6/662؛ احسايي؛ طبقات، 13/88-91: احمد احسايي؛ مشار، مؤلفين 1/345: تصوير؛ عكسي مركز احياء 6/263؛ عمومي مراغه ص 255]

رساله اي است درپاسخ به سؤالات شاهزاده محمود ميرزا که از احسايي 7 سؤال درموضوعات اعتقادي پرسيده بود از جمله درباره کلامي از امام سجاد (ع) که فرمود: فهي بمشيتک دون قولک مؤتمرة و بارادتک دون نهيک منزجرة، و حديث حقيقت، عالم برزخ و مثال و حشر و بعث و قيامت، فرق کلام و کتاب و ... . جواب استدلالي مختصري است بر هفت سؤالي که شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي مؤلف فرستاده که بعضي درمسائل اعتقادي و بعضي در مشکلات بعضي احاديث است. تأليف اين کتاب - چنانچه در نسخه حاضر آمده- در روز هفتم رجب 1241 به پايان رسيده است. در پاسخ همان شاهزاده محمود ميرزا قاجار (نك: بالا)، 7 «مسألة» است با سربندهاي «المسائلة الاولي؛ الجواب؛ المسائلة الثانية؛ الجواب ... » ‌نمايه اين هفت پرسش در «فهرست كتب مشايخ» ص 237 زير نام «رساله» آمده است. (احمد منزوي) پاسخ هفت پرسش: 1- بيان فرمايش امام سجاد ع: « فهي بمشيتك دون قولك موتمره» . 2-بيان معني « ان الله خلق آدم علي صورته » . 3-بيان معني حديث كميل در حقيقت معرفت 4-در بيان حقيقت عالم برزخ و ... . 5-فرق بين كلام و كتاب 6-معني حديث فرجه در توحيد 7-شجاعت با اين كه كمال است چرا در اسماء خدا وارد نشده. (علي اوسط ناطقي و رمضانعلي انتظاري) آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين. . قد أنهي الي الجناب المنيع و الشأن الرفيع منصور الجنود ذوالطالع المسعود» [التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ التراث العربي 1/110؛ مرعشي 5/162؛ كتابخانه هاي گلپايگان 110؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412 و 2/44؛ فهرست كتب ... احسائي، ص 27؛ دائرة المعارف اسلامي 1/128؛ ‌مرعشي 5/162 «اجوبة مسايل محمود ميرزا الاولي» ؛ عكسي مركز احياء 7/47]

در پاسخ پرسش هاي ميرزا محمد علي بن محمد نبي خان. درباره مراتب توحيد و مشيت و جز آن. با سربندهاي «قال سلمه الله» و «اقول» . پرسش ها را پايه و سخنان خود را گزارش گونه آورده است. در انجامه تاريخ به پايان رسيدن 24 شعبان 1239ق در شهر كربلا آمده است. (احمد منزوي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة ... . فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي الهجري انه قد عرض علي الاكرم العارف الصفي الميرزا محمد علي بن المرحوم محمد نبي خان ... قال سلمه الله تعالي. ان المقرر من الاحاديث و من بيانكم ان الذات سبحانه جل عن المشابهة بالفعل و المفاعيل. انجام كتاب: موفقا راشداً مسدداً. و الحمدلله رب العالمين. وقع الفراغ من تسويد هذا الكلمات ضحي الرابع و العشرين من شعبان سنة تسع و ثلاثين بعد المأتين و الالف ... العبد المسكين احمد بن زين الدين الهجري الاحسايي في بلدة الحسين (ع) حامداً مصلياً [دائرة المعارف اسلامي 1/120؛ فهرست كتب مشايخ 234 «رساله» رديف 35]

رساله اي در جواب سيد ابوالحسن گيلاني، مشتمل بر پنج سؤال: 1. حقيقت عقل و روح و نفس و مسميات آنها و فرق ما بين آنها؛ 2. كيفيت تمايز در عالم ارواح؛ 3. آيان نفوس قبل از ايجاد بدن موجودند و خود را ادراك مي كنند؟ 4. معني حديث «ان العقل وسط الكل»؛ 5. معني حديث «ليس للنفس الناطقة انبعاث» و حديث «مقرها العلوم الحقيقية الدينية» و چگونگي جمع بين دو حديث. [كتابخانه وزيري 3/895]

رساله خطابيه جواب بعض عارفين مشتمل بر سه سوال: 1-گوينه اياك نعبد و اياك نستعين كه را قصد مي كند ايا قصد ذات مي كند يا چيز ديگر و نماز غافل چگونه صحيح است و حال آنكه شعور وقصدي ندارد 2-استفسار از حديث ان الله تجلي لعباده في كلامه 3-شرح معني حديث معروف ان الصادق عليه السلام كان يصلي في بعض الايام فخر مغشيا عليه الي آخر (فهرست كتب شيخيه284) [نسخه پژوهي 3/80؛ رايانه آستان قدس؛ ]

فتحعلي شاه از شيخ مي پرسد آيا امام عصر عليه السلام بر ساير ائمه معصومين جز امام علي و امام حسن و امام حسين عليهم السلام فضيلت دارد؟ شيخ دراين رساله اثبات مي کند که همه ائمه در رتبه يکسان اند و همه از يک نوراند. اين رساله درکرمان شب دوشنبه غره ماه صفر به پايان رسيده است. فتحعلي شاه قاجار سؤالي به شيخ تقديم مي‌کند متضمن اينکه حضرت صاحب الزمان بر ساير ائمه‌ي هدي جز حضرت علي و امام حسن و امام حسين عليهم السلام فضيلت دارند؟ شيخ در اين پاسخ اثبات مي‌کند که ائمه عليهم السلام در رتبه يکسان بودند و همه از يک نور مي‌باشند، اين رساله در کرمان شب دوشنبه غره ماه صفر به پايان رسيده است. پرسشها درباره افضليت علي و فرزندانش و برتري آندو بر نه امام ديگر كه بنا بر ديباچه كتاب از فتحعليشاه و بفارسي بوده است. مطالب آن در باب مراتب ائمه و مقامات و ولايت ايشان است اين رساله با عبارت تمت سنة 1282 خاتمه مي يابد و احتمالاً از تأليفات شيخ احمد احسايي مي باشد. بنابر مندرجات ص241 فهرست كتب مشايخ عظام كه رساله اي را بعنوان «رساله سلطانيه» معرفي مي كند و ابواب آن را در سؤال از تفاضل بين ائمه اطهار و مراتب نبوت و ولايت آنان ذكر مي كند، مي توان احتمال دارد كه رساله مورد گفتگوي ما بارساله سلطانيه يكي باشد همچنين در ص310 همين فهرست به رساله ديگري به عنوان «رساله بهبهانيه» اشاره شده است، كه در آن پاسخ سه سؤال ميرزا طبيب بهبهاني آمده است سؤال دوم اين رساله و پاسخ شيخ احمد در بيان مراتب ائمه اطهار عليهم السلام و مقامات ايشان و ولايت آنان است و مي توان اين احتمال را نيز داد كه رساله جاي بحث ما قسمتي از «رساله بهبهانيه» بوده باشد (علينقي منزوي) فتحعلي شاه از شيخ مي پرسد آيا امام عصر عليه السلام بر ساير ائمه معصومين جز امام علي وامام حسن وامام حسين عليهم السلام فضيلت دارد؟ شيخ دراين رساله اثبات مي کند که همه ائمه در رتبه يکسان اند و همه از يک نوراند. اين رساله درکرمان شب دوشنبه غره ماه صفر به پايان رسيده است. پاسخ پرسشهايي است كه فتح علي شاه قاجار درباره «روح » و « مرگ» و « بهشت» و « چگونگي جماع با حوريان بهشت » و جز اينها حضورا از وي كرده و او هم به عنوانهاي «قال /اقول» جواب گفته. كه رساله را در پاسخ پرسشهاي فتح علي شاه قاجار، درباره فضيلت برخي از امامان بر برخي ديگر، نخست بپارسي نوشته و بعد در كرمانشاهان در ماه صفر آنرا بتازي در آورده است. (احمد منزوي) فتحعلي شاه قاجار سوالي به شيخ تقديم مي كند متضمن اينكه حضرت صاحب الزمان بر ساير ائمه هدي جز حضرت امير المومنين و امام حسن و امام حسين عليهم السلام فضيلت دارند ؟ شيخ در اين رساله اثبات مي كند كه ائمه عليهم السلام در رتبه امامت يكسان بوده و همگي از يك نور مي باشند، اين رساله در كرمان شب دوشنبه غره ماه صفر ؟ به پايان رسيده است. (سيد جعفر اشكوري) آغاز كتاب: الحمد لله رب العالمين ... ان حضرة الجناب العالي الشأن الوثيق الامكان حاوي السلطنتين سلطنة العقل و الفهم. انجام كتاب: و لا تفني خزائنه و لا تقل عطاؤه، لا اله الا هو اليه المصير، الي هنا انتهي الجواب لخدمة الحضرة المحترمة السلطانية. [الذريعة 5/210؛ مرعشي و 33/419 و 33/410و3/135 و 23/59 و 25/188؛ مركز احياء ميراث اسلامي 3/418؛ مدرسه آيت الله بروجردي 89؛ مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/412؛ مجلس شورا 16/352؛ فهرست الفبائي آستان قدس ص 173؛ شيخ علي حيدر 1/138؛ فهرست مشايخ 2/32؛ كتابخانه ملك 9/13؛ مدرسه فيضيه 2/138؛ عكسي مركز احياء 6/226؛ رايانه آستان قدس]