جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چند سؤال مختصر است كه درباره عمل به ظن، غنا، اختلاف احاديث و آيات دال بر امامت ائمه؛ با عناوين «قال، اقول» نگارش يافته است. (سيد محمود مرعشي) پاسخ پرسشهاي حاج محمد مهدي ابن حاج محمد ابرقوئي است. حاج محمد ابرقوئي از شيخ احمد احسايي پرسشهايي مي كند و شيخ بجواب پرسشهاي او مي نشيند و سرانجام اين رساله تهيه ميشود. اما پرسشهاي حاج محمد اسئله اربعه زير است: 1-ان الظن الغائب الغريب كاف من العقائد الاماميه و به يحصل الايمان ام لا. 2-الغناء و ماهو و ما الفرق بينه و بين الصوت الحسن المباح. 3-ما سبب اختلاف الاحاديث فان الاختلاف من شأن المجتهدين لا المعصومين. 4-ان تاتي بايات القران المحكمة من الدلالة علي امامة الائمة عليهم السلام و حجيتهم بامرالله حسن الوجوه و ابين الدلالات و بآخر رساله مسأله ابتلاء طفلان به پاره اي از امراض مفصل بحث ميشود (عبدالله انوار) شيخ احمد مي نويسد كه حاج محمد ابرقوئي شيخ ماو مولاي مامسائلي چند را طرح كرده است كه آنها را در ايمان دخلي نيست و از من خواسته است كه بحل آنها كوشم: 1- ظن غالب و نزديك بعلم آيا كافي است در عقايد اماميه و ايمان بآن حاصل مي شود يا نه. 2- فرق بين غنا و صوت احسن چيست، 3- آيا محكمه اي بر ما عرضه كنيد كه دلالت بر امامت كند. شيخ بپاسخ يكايك آنها مي كوشد. (عبدالله انوار) اجوبة عن مسائله حول التكليف و نطاقه، و قدم مسئلة في طهارة طين الطرق، كتبها في 1230. آغاز كتاب: قال محمد المهدي ... شيخنا و مولانا أشكل علي مسائل انجام كتاب: أن يقول لا أله ألا الله محمد رسول الله علي ولي الله كلما عرض شئ من ذلك فانه يذهب عنه [مرعشي 30/551؛ جوامع الكلم 2/130؛ ريحانة الأدب 1/81؛ نسخه پژوهي 3/176؛ شيخ علي حيدر 2/62]

رساله پاسخ پرسش سيد ابوالقاسم لاهيجاني است از بيان اصطلاح و معني اوعيه و عوالم ابد و دهر و سرمد و ازل و زمان. (مهدي ولايي) چند سؤال درباره سرمد، دهر و زمان، لوح محفوظ و محو و اثبات، قضا و قدر، بداء و اجل، شقاوت و سعادت، ارکان عرش و حاملان آن است که شيخ به آنهابا عناوين « قال - اقول» پاسخ مي دهد. سؤالات از سيد ابوالقاسم بن عباس بن معصوم لاريجاني است. رساله اي است در پاسخ سؤالي از ظروف سه گانه (دهر، سرمد و زمان) كه به خواهش سيد عباس لاهيجاني نگاشته است. (سيد محمود مرعشي) از شيخ احمد احسائي ابوالقاسم بن عباس كه بقول شيخ احمد عدم اطاعت امر او براي شيخ غير مقدور است پرسشهاي زير را مي كند: 1- تحقيق در اوعيه ثلاثه: سرمد، دهر، زمان. 2- تحقيق بداء و اجلين محتوم. 3- سر اربعيه الاركان لعرش و حال حمله آن. شيخ احمد بپاسخ يكايك آنها مي پردازد و كتاب حاضر را آماده مي كند. (عبدالله انوار) در پاسخ سيد ابوالقاسم بن سيد عباس بن سيد معصوم لاهيجاني، پرسش هايي كه هنگامي به او رسيده كه سيد دچار بيماري و دشواريها بوده است. سه پرسش است كه نمايه آنها در «فهرست كتب مشايخ 220» آمده است: 1. پرسش از ادعيه ثلاثه از سرمد، زمان. 2. بدا و اجل محتوم، 3. سر چهار ركن بودن عرش. پرسنده همان لاهيجاني نگارنده «مشكاة الظلام» در شرح «قواعد الاحكام» در 1231ق مي باشد (ذريعه). (احمد منزوي) رساله اي است در پاسخ به سه سؤال كه سيد ابوالقاسم بن عباس بن معصوم لاهيجاني از وي پرسيده و شيخ با عناوين «قال-اقول» به آنها جواب داده است. مسائل بدين شرح است: 1- تحقيق در اوعيه ثلاثه (سرمد، دهر و زمان) و لوح محفوظ 2- تحقيق بداء و اجلين محتوم و معلق 3- سر أربعية الأركان لعرش الرحمن و حملته.

پرسش هايي است درباره بعضي از عبارات مشكل كتاب «الفوائد الحكمية» مؤلف، كه در اين جا به تفصيل جواب داده است. (صدرائي و ديگران) سائل شيخ رمضان بن ابراهيم است كه از پاره اي اشكالات در فوائد شيخ احسائي و ديگر آثار او پرسش ميكند و احسائي خود پاسخ گفته است. شيخ احمد احسائي كه در 27 ج 1/1235 ساخته است. (محمد تقي دانش پژوه) شيخ رمضان بن ابراهيم به برخي از اشكالات در كتاب «الفوائد الحكمية » ‌شيخ احسائي برخورد كرده و آنها را از شيخ پرسيده است. وي به روش خود بدانها پاسخ داده و در شب 27 جمادي الاول 1235 از تاليف آن فارغ شده است. (سيد جعفر اشكوري) آغاز كتاب: الحمدلله رب العالمين ... اما بعد فيقول العبد المسكين احمد بن ... الشيخ رمضان بن ابراهيم مسايل قد استشكلت من بعض عباراتي في الفوايد ... انجام كتاب: او ما يجاب به كثيرة لا يمكن جمعها في كتاب ... العصافير بقطع الشجرة لا بالتنفير و الله سبحانه ولي التدبير و اليه المصير [مركز مطالعات و تحقيقات اسلامي 1/410؛ عكسي مركز احياء 6/262]

پرسشهائي است راجع به جبر و اختيار، معني ماشاءالله كان، معني لاحول و لاقوة الا بالله. مؤلف اين پرسشها را متن قرار داده و بطور مزجي آنها را شرح مينمايد. (سيد احمد اشكوري) پرسش و پاسخ هائي در خصوص جبر و اختيار است. (سيد محمود مرعشي) در پاسخ پرسشهاي سيد اسماعيل به هنگام شرح الزياره. بروزگاري كه شيخ احمد بشرح زيارت جامعه سرگرم بود شيخ اسماعيل مسائلي مي فرستد بنزد شيخ احمد و از او پاسخ پرسشهاي خود را مي خواهد. شيخ احمد مي گويد بدان روزگار برآن بودم كه جز شرح زيارت جامعه كار ديگر نكنم و خود را مشغول دل بپاسخ گويي ننمايم پس جواب پاسخ او فروگذاشتم تا شرح زيارت جامعه بپايان آمد. آنگاه بسؤالهاي او رو كردم و درين رساله شرح آن مي دهم او يكايك سؤالهاي آقا اسماعيل را مي آورد و بهر يك جداگانه جواب مي دهد (عبدالله انوار) هنگامي كه به گزارش زيارت جامعه مي پرداخته است. پرسشهايي است راجع به جبر و اختيار، معني ماشاءالله كان، معني لاحول و لاحول و لاقوه الا بالله؛ مؤلف اين پرسشها را متن قرار داده و بطور مزجي آنها را شرح مي كند. (زهره معيري) رساله ايست متضمن جوابهاي شيخ احمد احسائي متوفي 1142- هـ به سئوالات يكي از شاگردان خويش بنام سيد اسمعيل درباره اوراد و اذكار و تفسير كلمه ماشاء الله اين رساله با دو رساله ديگر ضمن يك مجموعه است. (عبدالحسين حائري) پرسش ها از سيد اسماعيل، همانكه در «فهرست كتب مشايخ» ص 255 نشان داده شده است. پرسش هايي درباره مسايل اين جهاني و آن جهاني و فلسفي. از آن ميان امر بين الامرين و جبر و تفويض معني ماشاء الله كان. لاحول و لاقوة بالله. با سربندهاي «قال، اقول». در ديباچه مي گويد اين پرسش ها هنگامي بدو رسيده كه دست اندر كار نگارش «شرح الزيارة» (هفـ) بوده است. (احمد منزوي) در پاسخ به سؤالات سيد اسمعيل درباره اصلاح دين و دنيا و معاش و در معني امر بين الامرين و معني لاحول و لاقوة الا بالله و معني ما شاء الله كان و ما لم يشاء لم يكن. (عبدالحسين حائري) پاسخ به چند سؤال درباره اصلاح دين و دنيا، معني امر بين امرين، لا حول ولا قوة الا بالله؛ ماشاءالله كان و ما لم يشأ لم يكن است. (غلامي مقدم، براتعلي) آغاز كتاب: حمدله. صلاة. و بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي ان قد بعث الي السيد الجليل سيدنا السيد اسماعيل بخط التمس مني الجواب لمسائل كتبها و قد ورد علي في حال اشتغالي بشرح الزيارة الجامعة ... قال سلمه الله تعالي فاليك اشكو ضعف نفسي عن المسارعة. انجام كتاب: اكثر من هداية النجدين و المعونة اذا شاءالله. و له الحمد علي كل حال و الحمدلله رب العالمين و لاحول و لاقوة الا بالله العلي العظيم و صلي الله علي محمد و‌ آله الطاهرين. [مرعشي 3/138و 28/479؛ الذريعة 5/187؛ كتابخانه ملي 18/99؛ دائرة المعارف اسلامي 1/111؛ فهرست كتب مشايخ 255؛ مرعشي 3/338؛ چهار كتابخانه مشهد ص 207؛ فهرست احسائي 2/47؛ نسخه پژوهي 3/176]

رساله عرفاني كه شيخ احسائي در پاسخ ملا محمد بن محمد نصير گيلاني كه پاره اي از اشتباهات هنگام درس او را ياد آوري كرده است آن را نوشت. (دانش پژوه) در پاسخ پرسش محمد بن محمد نصير رشتي. كه از شاگردان احسايي بوده است. درباره اشتباه هايي كه هنگام درس در بعضي مسايل عرفاني بر شاگرد حاصل شده بود. و از استاد خود گشودن آنها را مي خواهد. نسبت «رشتي» به خامه ديگر در كناره رويه افزوده شده است. و در انجامه نگارنده تاريخ انجام كار 9 رجب 1230ق آمده است. (احمد منزوي) كه در آن بپرسشهاي شيخ ملامحمد كه در هنگام درس بر او دشوار شده و حل آنها را خواسته است پاسخ گفته است پرسنده بايد ملامحمد رشتي باشد. (دانش پژوه) آغاز كتاب: حمدله. صلاة. اما بعد، فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين، ان العالم العامل الفاضل المجد شيخنا الشيخ ملا محمد، حمدت عواقبه و سدرت مذاهبه. قد عرضت له بعض الاشتباهات في بعض المسايل العرفانية حال الدرس علي ... انجام كتاب: و هذا بحمدالله ظاهر و باقي كلامه اعلي الله مقامه ليس يه ما يرادمنه الجواب. و الحمدلله رب العالمين و صلي الله علي محمد و آله الطاهرين. و كتب عبده المسكين احمد بن زين الدين في التاسع من شهر رجب سنة ثلاثين و مأتين بعد الالف من الهجرة النبويه علي مهاجرها افضل الصلوات و السلام. حامداً، مصلياً، مستغفراً. [دانشكده حقوق تهران 346؛ ]

در پنجشنبه 145/ 1232 ساخته است مسائل مختلف فقهي و غير آن كه از وي سوال شده پاسخ داده است. «حكام شرع كه در كتب فقها آمده كه آنها در زمان غيبت بايد متوجه امور صغير، غائب، سفيه بوده باشند چه كساني هستند اگر مراد شيخ الاسلامهائي است كه سلاطين نادان تعيين مي كنند چگونه حكم چنين شيخ الاسلامها مشروع خواهد بود شيخ جواب داده مراد مجتهد جامع الشرائط است». پاسخ به پرسش هايي است درباره نبوت و ولايت، المراد من ان الولاية باطن النبوة، معني الحديث داخل في الاشياء لاكدخول شيء و خارج عن الاشياء لا كخروج شيء، معني يا نعيمي و جنتي، طريقة الرياضة و ... (حافظيان، ابوالفضل) قطيفي معني و مفهوم آيه شريفه سبع سنابل و نيز حديث الف الف عالم؛ الدليل علي النبي و الولي من العقل و ... از احسائي سؤال نموده و او پاسخ داده است. (غلامي مقدم، براتعلي) رساله اي است استدلالي در پاسخ به سؤالات سائلي با عناوين «قال - اقول» در موضوعات مختلف از جمله معني كلمه لا اله الا الله، حذف «ي» بدون حرف جازم در كريمه «و الليل اذا يسر» و همچنين و اذا الوحوش حشرت و حوش كه مكلف نيستند چرا حشر براي آنها باشد. (غلامي مقدم، براتعلي) پاسخ برخي پرسشهائي است كه از شيخ احمد احسائي خواسته شده و ايشان از ديدگاه خود بدانها پاسخ داده است (سيد محمود مرعشي نجفي) رساله اي است مشتمل بر چندين پرسش و پاسخ آنها از شيخ احمد احسائي كه به صورت متفرقه آمده است. (سيد محمود مرعشي نجفي) [فيلمهاي دانشگاه تهران 3/255؛ اهدائي رهبر3/26، جامع گوهرشاد 5/129و 5/609]

در پاسخ به سؤالي که سيد حسن بن باقر بشروي خراساني در حدوث علم باري تعالي از مؤلف کرده و مؤلف دراين رساله از آن پاسخ گفته و در 20 رجب (1239) تأليف آن پايان يافته است. آغاز كتاب: «الحمدلله رب العالمين ... انه قد عرض علي جناب المولي. . مسألة يريد بيان بعض ما يرد علي بعض شقوقها. . ». انجام كتاب: « و لاتشتبه عليک العبارات فان مراداتنا منها هي هذه کما سمعت و الحمدلله. . ». [عكسي مركز احياء 7/48]

مؤلف در اين رساله از يازده سؤالي كه شاهزاده محمود ميرزا قاجار براي وي فرستاده پاسخ گفته كه بيشتر اين سؤالات در مسائل اعتقادي و فلسفي است كه شيخ به روش خود مختصر و استدلالي پاسخ گفته - و چنانچه در نسخه حاضر آمده - در شب 24رجب 1237تأليف آن به پايان رسيده است. جواب مسائل اول وي در مجموعه (4/2719) همين فهرست گذشت. شاهزاده محمود ميرزاي قاجار فرزند فتحعلي شاه قاجار يكي از شاهزادگان دانشمند و دانشور زمان بود او كه شعر بسيار مي سرود در مسائل علمي و حشر با عالمان علاقتي خاص داشت و چنانكه از عنوان همان رساله بر مي آيد شيخ را احترام بسيار به او بود او نامه به احسايي مي نويسد و اسئله زير را خدمت او مي فرستد و جواب آنها را مي خواهد اما سوالها: 1-سرعصمت قولي و فعلي انبياء و اوصياء چيست. 2-معني ولايت چيست. 3-آيا صفات واجب تعالي عين ذات اوست. 5-چون كل باراده حق و قضاء اوست پس عقلاً و شرعاً واجب است كه رضا بقضاء الهي داد. 6-جمع حدوث عالم بادوام فيض و ازليت وجود چيست. 7-آيا خطبه بيان و خطبه طنطجيه از حضرت علي عليه السلام است. 8-نسبت تردد و ابتلاء و بداء به خدا چيست. 9-معني استجابه دعا و اعانه ملهوفين چيست. 10-آيا حضرت رضا عالم بسم بود يا نه ؟. شيخ يكايك اين پرسشها را پاسخ مي گويد منتهي درنهايت تعصب و تعبد (عبدالله انوار) در پاسخ شاهزاده محمود ميرزا قاجار (د 1271ق) ده پرسش عقيدتي است با سربندهاي «قال رفع الله مقامه» و «اقول» . نمايه 11 پرسش و پاسخ آن در «فهرست كتب مشايخ 236-237» آمده است: نخستين: «ما سر عصمة الانبياء و الاوصيا؟، دوم: ما معني الولاية في اللغة، چهارم ما معني حديث النبوي ... واپسين پرسش درباره خوردن حضرت رضا انگور را، كه آيا مي دانست زهرآگين است و يا نه» . در انجامه تاريخ نگارش، 24 رجب 1237ق آمده است. (احمد منزوي) پاسخ پرسشهاي يازده گانه شاهزاده محمود ميرزا پسر فتحعليشاه قاجار. پايان يافته در شب 24 رجب 1237ق (حكيم) آغاز كتاب: حمدله. صلاة‌ ... فيقول العبد المسكين احمد بن زين الدين الاحسايي الهجري ان الجناب العالي الشامخ ... المحترم محمود الشاهزاده ادام الله عليه امداده و العمر ... قد ارسل من نتايج افكار الذكية و تنبيها ... قد طلب من مخلصه جوابها و تبيين قشرها من لبابها. . قال رفع الله قدره و اعلي ذكره. الاول منها ما سر عصمة الانبياء. . انجام كتاب: و هذا سر وجداني. و بهذا البيان منكشف لمن له عيان. و الحمدلله رب العالمين. و كتب بيده العبد المسكين احمد بن زين الدين ... و فرغ من اجوبة المسايل الشريفة ليلة الرابع و و العشرين من شهر رجب 1237 سبع و ثلاثين بعد المأتين و الألف ... و صلي الله علي محمد و‌ آله. [كتابخانه ملي 8/224؛ كتابخانه جمعيت نشر ص 1194؛ فهرست مشايخ 2/26 و 27؛ شورا 1/109/33و 1/16/29؛ ]