جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش: عوامل و آسیب هایی تربیت دینی ما را تهدید می کند. روش پژوهش: کتابخانه ای طرح پژوهش: در این تحقیق سیر شناخت انسان و توجه به اینکه انسان دارای فطرت و عقل و اختیار می باشد و اینکه انسان با این خصوصیات را چه آفت ها و آسیب هایی تهدید می کند و بعد از شناخت آن روش مبارزه با آن آسیب ها بیان شده است. نتایج نشان میدهد که دین ما کاملترین دین است و بهترین دستورات را دارد اما چرا آسیب هایی آن را تهدید می کند بعد از شناسایی آسیب ها به مقابله با آنها می پردازیم. البته دراینجا مبلغ بسیار اهمیت دارد.

هدف پژوهشگر: آشنایی با اصطلاحات و متون فلسفی به زبان انگلیسی و ترجمه آنها به فارسی ، آشنایی با آراآ و نظریات هیوم و نقد و بررسی آراآ هیوم از دیدگاه حکماآ اسلامی روش پژوهش : به روش تحلیل محتوی بوده و اطلاعات به روش کتابخانه ایی جمع آوری شده است طرح پژوهش : بیان مختصری از فلسفه هیوم - بررسی دیدگاههای هیوم با توجه به آراآ فلسفه اسلامی - ترجمه فارسی کتاب "هیوم " نوشته ایر نتیجه کلی : آنچه که از بررسی آراآ هیوم بدست می آید این است که تنها راه شناخت نمی تواند حس و تجربه باشد. تجربه و تعقل هر یک جایگاه خاص خود را دارند، تجربه یکی از راههای شناخت است ولی در همان محدوده حس و حتی آن دسته از احکام تجربی که به صورت قانون کلی علمی در آمده اند مبتنی بر همان محدوده حس و حتی آن دسته از احکام تجربی که به صورت قانون کلی علمی در آمده اند مبتنی بر بدیهیات اولیه و اصول عقلانی هستند و از افتخارات فلسفه اسلامی این است که منتهی بر بدیهیات اولیه می باشد و این امر در فلسفه تطبیقی کاملا مشهود است و انکار بدیهیات اولیه مستلزم شک در همه چیز است .

رساله حاضر ترجمه کتاب شرح هدایه الاثیریه یا شرح هدایه الحکمه می باشد. به طوریکه کلمات کلیدی(قدیم و حادث، جوهر عرض، علت و معلول) را بخش الهیات تعریف و انواع و اقسام آن را ذکر کرده است. کتاب مورد نظر برای ترجمه شامل سه بخش منطق، طبیعیات و الهیات است که محقق در نوشتار خود ترجمه قسمت الهیات به معنی الاعم آن پرداخته است. در ابتدای رساله شرح حال مصنف و در ادامه بخش الهیات که شامل 14 فصل می باشد با مباحث ذیل شرح داده شده است: تعریف واحد و کثیر و انواع آن، متقدم و متأخر، قدیم و حادث، قوه و فعل، علت و معلول، عبث و علت غایت برای فعل، باطل بودن قول به اتفاق، عرض و اقسام آن و .. . هدایه اثیریه تألیف اثیرالدین ابهری می باشد و میبدی و ملاصدرای شیرازی این کتاب را شرح داده اند.

بحث از معجزه در شرق و غرب رویکردهای متفاوتی داشته است. در فلسفه اسلامی جز به اشاره به مسائل پیرامون اعجاز پرداخته نشده و تنها در علم کلام به عنوان راه شناخت نبی و ا صدق نبی،مطرح بوده است. اما فلاسفه غربی معجزه را به عنوان برهانی برای اثبات وجود خدا به کارمی گرفتند تا اینکه فیلسوف ملحدی به نام دیوید هیوم با انتشار مقاله ای در انکار وقوع معجزات،پیش فرض اصلی تمامی این گونه مباحث را مخدوش کرد و به تردید انداخت و از آن پس پرسش از امکان وقوع معجزه مطرح گردید و دقت نظرها و تلاشهایی در نقد و یا تأیید نظریه هیوم انجام گرفت. بخش چهار از کتاب مسأله خدا، اثر پالمر، به برهان معجزه اختصاص یافته و ضمن ارائه گزارشی از مقاله هیوم، آراء پنج فیلسوف دین معاصر، به نام های دیاموند، سوئین برن، فیلو، کلمن و هامبورگر را نیز که در تایید یا رد ادعای هیوم قلم فرسایی نموده اند، گردآوری و ضمیمه نموده است که اطلاع و سنجش آنها برای اجرای احاطه کامل بر مسأله برای متألهین شرقی لازم و گره گشاخواهد بود. بنابراین در این رساله ضمن ترجمه این آثار و ارائه نقادی هائی که در سنت اسلامی برعلیه هیوم وارد می شود، معجزه را صرفا مفید تشخیص صدق نبی دانسته و دلالت دینی آن را فقط در این محدوده پذیرفته و مستدل کرده ایم.

پس از آن که در سده های اخیر پیشرفت های شگرفی در زمینه علوم تجربی صورت گرفت، مشاهده شد که آن چه حاصل کار دانشمندان این گونه علوم است با برخی از آموزه های الهیاتی در جنبه های مختلف متفاوت و بعضا متعارض است. این تعارض موجب پدید آمدن مشکلی بین طرفداران علوم دینی وعلوم تجربی شد به گونه ای که هر کدام به نفی دیگری پرداختند. در این بین گروهی که هم آموزه های الهیاتی را قبول داشتند و هم منکر علوم حاصل از تحقیقات دانشمندان نبودند بر آن شدند تا راهی برای حل این مشکل بیابند به گونه ای که بتوان اختلاف بین آن دو را به نحو شایسته ای مرتفع ساخت. برای رفع این اختلاف راههای متفاوتی از سوی اندیشمندان غربی و متفکران مسلمان ارائه شده است. در این رساله سعی شده است که پس از طرح محل نزاع در موارد تعارض بین خداشناسی از یک سو، و کیهان شناسی، تکامل، فلسفة نفس (یا ذهن) و تکنولوژی از سوی دیگر، به این نکته بپردازیم که اصولا در چه مواردی لازم است که یک خداشناس، از موضع خد در مقابل تهافت های حاصل بین الهیات و علوم تجربی دفاع کند؟ ودر صورت لزوم، بهترین راه برای حل تعارض کدام است؟ در این زمینه سعی شده که با بهره گیری از حکمت متعالیه به حل این مشکل پرداخته شود و همچنین راه حل های دیگران نیز مورد نقد و بررسی قرار گیرد.

ارائة نمایی کلی از تقریباً یک دوره فلسفة اسلامی باضافة نظریه های فیلسوفانی همچون افلاطون و ارسطو که دراین پایان نامه مورد بررسی قرار گرفته و مطالب تازه ای که از این رهگذر بدست آمده است ، در این مختصر نمی گنجد. لذا بهترین کار این خواهد بود که فهرست فصلها و برخی از مهمترین تازه های آنها بطور عنوانی معرفی شود مقدمه : علاوه بر زندگینامة مختصر ابن سینا شمایی از عقاید فلسفی وی تحت سه عنوان وجودشناسی ، خداشناسی ومعاد آمده است فصل اول : موضوع الهیات نظرات چند تن از فیلسوفان در مورد موضوع الهیات و ملاک و معیار تعیین عوارض ذاتی موجود بماهو موجود آورده شده است . مهمترین تازه ئ این فصل عبارت از این است که در فلسفة افلاطون تشبیه خط منقسم معرف و نمایندة علوم عملی فصل دوم : ماده و صورت براهین ترکیب چسم از ماده و صورت به همراه انتقادهای فخر رازی در مورد عدم ترکیب جسم از ماده و صورت ذکر گردیده است . مهمترین تازة این فصل این است : ماده و صورت برای اولین بار به همان معنایی که ارسطو خصوصاً از ماده در نظر داشت در فلسفة افلاطون بکار رفته است فصل سوم : اثبات قوه ها در این فصل معانی و اقسام قوه و دلایل اثبات آن خصوصاً از نظر ابن سینا و ارسطو موردبحث و بررسی قرار گرفته است فصل چهارم : علت و معلول تعریف علت و معلول و اقسام آن در دو حوزة تفکر اسلامی و یونانی موردبحث قرار گرفته است . برخی از مهمترین تازه های این فصل عبارتند از : الف مبادی فعل اختیاری شامل : 1 - اراده اجمالی 2 صورت علمی 3 قوة شوقی 4 ارادة عملی 5 قوة عضلانی عضو ، می باشد ب اصل برهان معروف به برهان وسط و طرف از آن ِ ارسطوست که ابن سینا آن را بسط و تفصیل داده است فصل پنجم : وجود و تقسیم آن به جوهر و عرض این فصل بعلت تعدد مطالب مورد بحث به پنج بخش تقسیم شده است که بعلت طولانی شدن چکیدة پایان نامه فقط به ذکر عنوانهای پنج بخش اکتفا نموده و از ذکر تازه هایی از این پنج بخش خودداری می شود بخش اول : وجود و تقسیم آن به جوهر و عرض بخش دوم : مباحث مربوط به واجب و ممکن بخش سوم : کلی و جزئی بخش چهارم : واجب الوجود و صفات آن بخش پنجم : معاد

حکمت الهی در جهان اسلام، همان علم هستی شناسی یا آنتولوژی است که با طرح نظریة «اصالت وجود» توسط ملاصدرا، یک تحول اساسی و بنیادی پیدا کرده است. آنچه که بسیار قابل تأمل است و در این رساله تحقیق شده اینست که حکیم لاهیجی و فیض کاشانی که هر دو از شاگردان بنام ملاصدرا بودند، در مورد نظریة مهم اصالت وجود، اختلاف نظر اساسی پیدا کرده و همین اختلاف ریشه ای، منشأ اختلافات دیگری در وجود شناسی گردید که آن اختلافات عبارتند از: مسأله جعل، نحوة اتصاف ماهیت به وجود، مسأله تشخص، وحدت وجود، حرکت جوهری و عالم مثال. در هر یک از فصلهای این رساله بعد از تحقیق و بررسی و مقایسه دیدگاه فیض و فیاض در مورد مسائل فوق، نشان داده شده است که عامل اصلی اختلاف فیض و فیاض در وجود شناسی به نظریة اساسی اصالت وجود برمی گردد بطوریکه اگر ایندو حکیم در این مسأله اساسی هماهنگ و متفق بودند هیچیک از آن اختلافات بروز پیدا نمی کرد. بر این اساس بعد از اینکه در فصل اول و دوم، گرایش حکیم لاهیجی به نظریة اصالت ماهیت در جعل و تحقیق ارائه گردید، در فصل سوم به علل گرایش لاهیجی به نظریه مذکور پرداخته شد. آنگاه در فصل چهارم و پنجم نحوة قضاوت فیاض لاهیجی در مورد ملاک تشخص و نحوة اتصاف ماهیت به وجود براساس اصالت ماهیت تبیین گردید. و در فصلهای بعدی آمده است که چگونه حکیم لاهیجی سه مسأله وحدت وجود، حرکت جوهری و عالم مثال را با توجه به نگرش اصالت ماهیتی اش انکار می کند. ‎ ‎اما فیض کاشانی در تمام مسائل مذکور کاملاً بر طبق حکمت متعالیه استادش ملاصدرای شیرازی گام برمی دارد.

تحلیل پدیده وحی به روش درون دینی (از دیدگاه کتاب و سنت) و برون دینی و عقلی است. نویسنده ضمن بررسی لغوی و اصطلاحی وحی و واژه های همگون با آن از امکان، ضرورت و وقوع وحی با استفاده از دلایل عقلی و نقلی سخن گفته و به تحلیل دیدگاه های سنتی مختلف درباره وحی یعنی دیدگاه سه فیلسوف بزرگ: ابن سینا، شیخ اشراق و صدر المتألهین و سه عارف بزرگ: محیی الدین عربی، سید حیدر آملی و امام خمینی (ره)، و سه متکلم بزرگ: خواجه نصیرالدین طوسی، قاضی عبدالجبار و شیخ اشعری پرداخته است. وی همچنین تفسیرهای نوین درباره وحی را بررسی نموده و در این راستا، نظریه وحی نفسانی، نظریه نبوغ و نظریه تجربه دینی را مورد مداقه قرار داده و دیدگاه های اندیشمندان مسلمان و غیرمسلمان را درباره آن ها تحلیل نموده و در پایان به این نتیجه رسیده است که دیدگاه های نوین در تفسیر وحی ناکام بوده و صحیح آن است که بگوییم: وحی از سنخ تجربه های دینی، شهودی، فکری و اساساً از جنس معارف عقلی، ذهنی و بشری نیست و به تصریح امام علی (ع) این خداوند متعال است که در کلامش تجلی کرده و وحی و کلام خویش را از نزد خود به برخی از بندگان برگزیده اش اعطا نموده است.

موضوع جستار حاضر «تجرد برزخی» است و شیوه تحقیق مبتنی بر أخذ روی آورد میان رشته ای با تاکید بر روش عقلی در مقام اثبات و داوری است. تجرد را انحاء و مراتبی است؛ «تجرد برزخی»، مرتبه ای از تجرد را گویند که حد واسط میان تجرد محض و مادی صرف بوده و در عین برخورداری از آثار مادی، اصل ماده را فاقد است. عالم مثال از مراتب واقع در نظام هستی(مثال منفصل) و قوه خیال از مراتب نفس آدمی(مثال متصل)، مجرد به «تجرد برزخی» اند. نزد فیلسوفان مشایی، چون ابن سینا، میرداماد و لاهیجی، قوه خیال، مادی و عالم مثال فاقد صورت برهانی است. فخر رازی در نسبتی ناروا ابن سینا را قایل به تجرد خیال می داند. به عقیده نگارنده، رازی، خود نخستین فیلسوف مسلمانی است که بر تجرد خیال دلیل آورده است. سهروردی و ابن عربی، به رغم پافشاری بر عالم مثال، تجرد قوه خیال را منکرند. شیخ اشراق گویا نخستین فیلسوفی است که به تفصیل از احکام عالم مثال و به تعبیر وی اشباح مجرده سخن به میان آورده است. ابن عربی نیز در توصیف عالم مثال، بیش و کم موفق است؛ هر چند حضور برهان در کلمات وی اندک است. صدرالمتا لهین بر خلاف جمهور از یکسو مراتب تجرد نفس را از هم بازشناخت و از سوی دیگر، «تجرد برزخی» مثال منفصل را به اثبات رساند. از متاخران، سبزواری و از نوصدرائیان، علامه طباطبایی و دیگران، مطلق «تجرد برزخی» را پذیرفته اند. پاره ای از نتایج و آثار قول به «تجرد برزخی» عبارتند از:1- بقای نفوس غیر بالغ به مرتبه تجرد عقلانی 2- تجرد نفوس حیوانات تام الوجود 3- تصحیح معاد جسمانی و احوال اخروی 4- حشر نفوس حیوانات و...

در ارتباط با مساله ی «وحی» می توان چنین ادعا نمود که تبیین ماهیت و شناخت حقیقت آن برای انسان چندان امکان پذیر نبوده و تعاریف ارائه شده پیرامون آن، عمدتا تعاریفی شرح الاسمی است. در مجموع، تاکنون چند دیدگاه عمده در توصیف و تشریح «وحی نبوی» مطرح شده است. عده ای نظریه ی «تجربه ی دینی» را بر «وحی» منطبق نموده اند و سرشت «وحی نبوی» را «تجربه ی دینی» انبیاء می دانند. دیدگاه دیگر «وحی گزاره ای» و گونه ای از انتقال حقایق و اطلاعاتی است که از زبان طبیعی استقلال دارند و خداوند آنها را بر پیامبر عرضه کرده است. مطابق دیدگاهی دیگر، «وحی» مجموعه ای از «افعال گفتاری» خداست؛ به این معنا که در ساحت «وحی»، ارتباطی زبانی میان خدا و پیامبر برقرار می شود . دیدگاهی که بیشتر مورد بحث ماست، دیدگاه «تجربه ی دینی» است که به نوعی، بر مواجهه ی پیامبر با خدا تاکید می کند. در این دیدگاه، هیچ کلام یا گزاره ای القاء نمی شود؛ بلکه پیام «وحی»، تفسیر و گزارش پیامبر از تجربه ی شخصی خویش است. ارزش معرفتی نظریه ی «تجربه ی دینی» از جانب اندیشمندان مسلمان، به شدت مورد مناقشه قرار گرفته است؛ زیرا تجربه ی دینی، از آنجا که احساسی شخصی و مواجهه ای درونی است، لزوما نمی تواند حقیقتی بیرون از شخص تجربه گر را اثبات نماید. با این تلقی، پیام «وحی» ساحتی بشری می یابد؛ زیرا کلمات «وحی» که بر زبان پیامبر جاری می گردد، حاصل مشاهدات شخص پیامبر و عباراتی منطبق با زبان و ادبیات خاص اوست. با چنین نگاهی، کلام نبی از شائبه ی دخل و تصرف یا کمبود و نقصان، مصون نخواهد ماند. به علاوه، بر این اساس که چنین مواجهه ای از طریق مفاهیم و استدلالهای عقلی به دست نیامده است؛ به همین خاطر در مقام تبیین، عیناً قابل انتقال به دیگران نخواهد بود. انتقال، صرفا از طریق مفاهیم عقلی صورت می گیرد و اگر این دریافت، دریافتی شخصی باشد، دست بشر از ساحت الوهی کوتاه خواهد شد. دراین صورت ارسال انبیاء که هدف آن سعادت و هدایت انسانهاست، کاری عبث و نقض غرض خواهد بود. بنابراین، دیدگاه «تجربه ی دینی» از جهاتی نمی تواند کاملاًً با «وحی نبوی» قابل انطباق باشد و بنا به اعتباری، اعم از «وحی نبوی» خواهد بود.