جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش : اثبات علم غیب برای پیامبران و امامان علیهم السلام روش نمونه گیری : فیش برداری و خلاصه نویسی متون مرتبط با موضوع رساله روش پژوهش : تحقیق کتابخانه ای است ، ابزار اندازه گیری کتب تفاسیر و احادیث است طرح پژوهش : این تحقیق در پنج بخش اصلی طرح شده است . ابتدا لغت غیب و اقسام و مصادیق آن بررسی شده است ، سپس امکان راهیابی بشر به عالم غیب عنوان گشته است . آنگاه علم غیب انبیاآ و اوصیاآ و ارتباط آنان با جهان غیب مورد تحقیق و مطالعه قرار گرفته است و در انتها موضوع ایمان به غیب نوشته شده است نتیجه کلی : پیامبران و امامان (ع ) با تعلیم الهی و بنابر مصلحت و اذن خداوند عالم به غیب هستند مگر غیب هایی که در انحصار خداوند متعال باشد

بحث دربارة عقل معنا و جایگاه آن در جهان و در نظریه شناخت بحثی است که کمتر فیلسوف کلاسیک برجسته ای از آن غافل مانده باشد. در این میان یکی از چالش برانگیزترین و پردامنه ترین مسائل بحث از معنا و جایگاه عقل فعال هم در نظام هستی شناسانه و هم در نظام معرفت شناسانه بوده است. در این رساله سعی شده این بحث در سیر تاریخی اش از ارسطو تا ابن سینا و توماس پیگیری شود. در فصل نخست به توصیف عقل فعال در فلسفه یونانی به ویژه فلسفه ارسطو پرداخته شده است. در فصل دوم این بحث نزد بزرگترین فیلسوفان مسلمان بررسی شده که البته توجه ویژه ای به ابن سینا، به عنوان مهمترین فیلسوف مسلمان که این بحث را به کمال رسانده مبذول گشته است. در فصل سوم بحثی نسبتاً مبسوط در مورد معرفت شناسی توماس صورت گرفته تا جایگاه عقل فعال با توجه به فلسفه او بیشتر مشخص گردد. در خاتمه رساله نیز به داوری نسبتاً مختصری بین دو گروه معتقدان به عقل فعال برونی و درونی پرداخته شده و در نهایت نگارنده با توجه به استدلال های موجود، از نظریه عقل فعال درونی (توماس آکویناس) دفاع کرده است.

در این پایان نامه برخورداری ائمّه معصوم(ع) از علم لدنّی با تکیه به دلایل کلامی، قرآنی و روائی ثابت شده و در پنج فصل تنظیم و تدوین گردیده است. در فصل اول کلیاتی درباره موضوع بحث آمده و در فصل دوم پیشینه بحث علم امام گزارش شده است. فصل سوم به بررسی علم امام معصوم اختصاص دارد و در فصل چهارم دلائل علم ائمه اطهار(ع) ذکر شده و سرانجام در فصل پنجم اشکالات منکران علم امام معصوم(ع) مطرح و پاسخ داده شده است.

رساله فوق الذکر در چندین فصل تنظیم شده است فصل اول تحت عنوان تاریخچه علت غایی است که به صورت مختصر به سیر آن در طول تاریخ فلسفه در یونان قدیم (نظریه اتمیستها، سقراط، افلاطون، ارسطو) و در فلسفه( جدید نظریه دکارت و لایب نیتز) اشاره شده است. فصل دوم در برابر دارنده بخشی اجمالی پیرامون علل اربعه و ارتباط آنها با یکدیگر است. فصل سوم بهر شکلی رابطه علت غایی با طبیعت را مطرح و بعضی از مشکلات وارده در این خصوص را بازگو و سپس به پاسخگویی آنها اقدام نموده است. در دو فصل دیگر این رساله بعنی فصل چهارم و پنجم تفکر جدید غرب ( فلسفه جدید) مطرح و زمینه های ظهور این تفکر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است این فصل در حقیقت مقدمه ای برای کنکاش واقع شده است و در بحث زمینه های ظهور این تفکر جدید نگارنده تفکر جدید غرب را بدترین صورت ماده انگاری تلقی کرده و از آن به عنوان ماده انگاری نقابدار نام برده است. در فصل پنجم به نمودهای عینی اعراض از غایتمندی که از بیکن و دکارت شروع می شود و با اسپینوزا و کانت ادامه می یابد به نحوی که این مسئله (غایتمندی) در فلسفه های تجربی و پوزیتیویستی مطلقاً کنار گذاشته می شود. در دو فصل آخر ( فصل ششم و هفتم ) بحث غایتمندی در قلمرو خداوند و افعال انسان با نظر به فلسفه اسلامی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. قابل توجه است که این کار تحقیقی با عنایت به اهمیت آن در تفکر اسلامی و خصوصاً فلسفه اسلامی مورد تشویق اساتید ارجمند قرار گرفته و استاد بزرگوار جناب آقای رضا داوری پیشنهاد چاپ آن را به این حقیر داده اند. در این رساله حقانیت و غنای پر بار فلسفه اسلامی در عرضه حقایق فلسفی و پاسخگویی به شبهات گوناگون عقدتی و تهاجم فرهنگی به خوبی جلوه نموده است . در پایان قابل ذکر است که این رساله با نمره عالی مورد پذیرش قرار گرفته است.

کتابنامه: ص. ۱۵۴-‎۱۶۱؛ همچنین بصورت زیرنویس // عقل و وحی از دو منبع مهم معرفتی انسان است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان بوده است. صدرالمتالهین فیلسوف نامدار مسلمانی است که در حکمت متعالیه خویش توجهی اساسی به این دو منبع معرفتی داشته است. این نوشتار نگاهی است گذرا به عقل و وحی و رابطه این دو از بعد هستی شناختی و معرفت شناختی. در حکمت متعالیه صدر المتالهین و اژه عقل در دو معنا به کار می رود یکی جوهر بسیط و مستقلی است که هم در ذات و هم در فعلش بی نیاز از ماده است و متعلق به عالمی مافوق عالم ماده و مثال است. و دیگری مرتبه عالیه نفس است که در مراحل رشد عقلانی به نام عقل هیولانی، بالملکه، بالفعل و مستفاد به کار می رود. از منظر صدرالمتالهین تعلق که از ویژگی های منحصر به فرد انسان است عبارت است از صعود نفس انسان از این عالم به عالم مجردات و دریافت حقایق نوریه از عقل فعال. وحی ارتباط خاص و ویژه رسول خداوند است با عالم ملکوت و مافوق. ارتباطی که به واسطه آن نبی بر حقایق هستی آگاه می شود و بعد از آن حقایق را به مردم انتقال می دهد. از منظر صدرالمتالهین نبی که واجد عقل قدسی ی ا قدسیه است، در فرایند دریافت وحی سیر صعودی طی کرده و با عالم عقول متحد می شود و در آنجا حقایق معقول را به نحو علم حضوری به دور از هر خطا و اشتباهی از عقل فعال یا فرشته وحی دریافت می کند و البته در مرتبه ای بالاتر می تواند به مقام ربوبی بار یابد و بدون هیچ واسطه ای حتی فرشته وحی حقایق هستی را شهود کند. در مرحله بعد حقایق معقول یک سیر نزولی را طی می کنند، در این بار نبی در عالم مثال تجلی می کند و تمثل آن حقایق در علم مثال به وجود عینی و خارجی شان توسط قوه خیال نبی درک می شود پس از آن، قوای حس باطنی نبی نیز از این دریافت وحی متاثر شده و آن حضرت کلماتی را می بیند و آوایی را می شنود. این کلمات و الفاظط بدون کچکترین تحریف و یا اشتباهی همان آیات نورانی قرآن است که کتاب خداست و اکنون در دست ماست و نبی در مرتبه اول حقیقت معقول آنها را شهود کرده است. به اعتقاد صدرالمتالهین وحی با لایه های بالاتر عقل که همان عقل قدسی ااست اتحاد دارد و از آنجا عقل و وحی دو حجت خدا بر زمین هستند و کتاب تدوین دقیقا منطبق بر کتاب تکوین است اساسا امکان تعارض و یا هماهنگی بین آن دو کاملا منتفی است. وحی یاور عقل است و عقل موید وحی. از همین روست که او هم خود در آثار فلسفی اش از هر دو منبع شناخت بهره می گیرد و هم دیگران را به بهره گیری از معقول و منقول و پرواز با دو بال عقل و وحی فرا می خواند.

قبله به معنای جهت است و قبله نمازگزار یعنی جهتی که نماز گزار به آن رومی کند. قبله در اصل به معنای حالت تقابل است و اطلاق کلمه برآن چه امروز معروف است، درحقیقت معنای ثانوی این کلمه است. فلسفه تعیین قبله، وحدت مسلمین، انضباط جوارح وآرام گرفتن آن با ثابت ماندن در یک جهت است. پیامبر اسلام (ص) مدت سیزده سال پیش از بعثت در مکه وچند ماه بعد از هجرت در مدینه به امر خدا به سوی بیت المقدس نماز می خواند، اما مسلمانان دراین مدت مورد سرزنش یهود بودند. زیرا بیت المقدس در حقیقت قبله ی یهود بود و آنان می گفتند که اینان از خود استقلال ندارند. به همین دلیل پس از مدتی فرمان تغییر قبله صادر شد و پیامبر(ص) مأمور شد که رو به سوی کعبه که قبله ابراهیمی بود نماز بخواند، و از آن به بعد، کعبه به عنوان قبله حقیقی مسلمانان تعیین شد. به همین جهت مسأله تعیین قبله و شناخت آن دراوج اهمیت قرار دارد و دانستن آن بر هر زن ومرد مسلمان ضروری است. زیرا بدون شناخت قبله، بر فرد مسلمان دشوار است که بخش مهمی از واجبات را به جا آورد. بنابرین، از همان ابتدا علمای مسلمان به دنبال راه های تشخیص قبله بودند. راه هایی از قبیل قبله نما ها، محراب مسلمین، قبرستان مسلمین، علم نجوم و... که هم اکنون نیز مورد استفاده قرار می گیرد. بنابرین قبله دارای احکامی می باشد که در بعضی موارد رعایت آن واجب است مانند نماز، ذبح حیوانات، حالت احتضار، دفن اموات، که هر کدام احکام خاصی دارند. ودر بعضی موارد مانند تخلیه کردن، جماع کردن، خوابیدن، خوردن، و آشامیدن که رو به قبله یا پشت به قبله بودن در آنها حرام مکروه یا مستحب می باشند.

هدف از این تحقیق همانطور که در مقدمه ذکر شده این است که «الغیب» یکی از موضوعات بسیار پیچیده و بغرنجی است که کمتر عمق آن بررسی شده است. وحی وسیله ابلاغ امور غیبی و امور مشهود است و مهم ترین مخلوق در جهان غیب فرشته وحی (جبرئیل) می باشد. از طرف چون در قرآن کریم به ایمان داشتن به غیب سفارش شده ایم در این تحقیق بر آن هستیم که با به دست آوردن اطلاعات محدودی درمورد این مخلوق، امور غیبی را بیشتر بشناسیم و ایمان داشتن به آن را بهتر درک کنیم. با توجه به وسعت و اهمیت موضوع، مطالب این تحقیق که به روش کتابخانه ای جمع آوری شده است شامل سه بخش می باشد: بخش اول که کلیات نام دارد شامل سه فصل است: در فصل اول که وحی نام دارد در مورد وحی در لغت، معانی مختلف وحی در قرآن، نیاز به وحی از زبان قرآن، امکان و چگونگی القای وحی، دیدگاه افراطیون علوم طبیعی، نظر استاد مطهری در مورد وحی، انواع وحی بحث کرده ایم. فصل دوم مفهوم فرشته است و شامل مطالب زیر می باشد: حقیقت فرشته وحی، اقسام موجودات ملکوتی، حکمت وجود فرشته وحی. فصل سوم تعاریف واژه هایی است که در این راستا به کار رفته است که شامل مطالب زیر می باشد: روح، روح الامین، روح القدس، ملک، جبرئیل، ملائکه. فصل چهارم پیشینه تاریخی ادیان است که در مورد مطالبی از جمله: اختلاف روش های مردمان درماهیت فرشتگان، نظر یهودیان و مسیحیان در مورد فرشتگان بحث شده است. بخش دوم که فرشتگان الهی نام دارد نیز شامل دو فصل است: فصل اول تفاوت فرشته وحی با دیگرفرشتگان است که شامل مطالب زیرمی باشد: اصناف فرشتگان، جبرئیل اشرف است یا میکائیل. فصل دوم که مشترکات فرشته وحی، ایمان به فرشته وحی، اوصاف فرشتگان، رسالت فرشته وحی، مکلف و مختار بودن فرشته وحی، عصمت فرشته وحی، تمثل فرشته وحی، بال های فرشته وحی، خواب فرشته وحی، مرگ فرشته وحی. بخش سوم که فرشته وحی نام دارد شامل چهار فصل است: فصل اول درباره خصوصیات جبرییل است که شامل مطالب زیر می باشد: شکل جبرئیل، اوصاف جبرئیل، ذکر چیزهایی که جبرئیل موکل آنهاست، قوت جبرئیل و کسانی که به قوت جبرئیل هلاک شدند، شخصیت جبرئیل در مثنوی. فصل دوم که فرشته وحی و پیامبران نام دارد شامل مطالب زیر است: ارتباط پیامبر با فرشته وحی از دیدگاه فلاسفه اسلام، آیا جبرئیل معلم پیامبر بوده است؟برتری انبیاء بر ملائکه، جبرئیل و پیامبر در مثنوی، پیام آوری جبرئیل به انبیاء، فصل سوم که فرشته وحی و انسان ها نام دارد شامل مطالب زیر است: منشأ علم فرشته وحی به افساد انسان، تعلیم تسبیح و تقدیس به فرشته وحی، عرضه اسماء بر فرشته وحی از فراگیری همه اسماء الهی بدون معلم غیبی، خضوع فرشته وحی در برابر انسان کامل، نزول فرشته وحی بر انسان های پاک، برتری انسان بر فرشته وحی. در فصل چهارم که فرشته وحی و شیطان نام دارد در مورد تفاوت خواطر ملکی و شیطانی بحث کرده ایم. لازم به ذکر است که در این تحقیق برای ترجمه آیات قرآن کریم از ترجمه استاد فولادوند استفاده شده است.

ترتیب زمانی نزول آیات قرآن با آنچه از این مصحف شریف در دست عموم مسلمین است، تطابق و تناسبی ندارد. بهترین شاهد این مدعا نخستین آیات نازل شده بر رسول اکرم (ص) یعنی پنج آیه نخست سوره علق است که در مصحف کنونی در اواخر این کتاب آسمانی جای گرفته و آغازگر نود و ششمین سوره قرآن کریم است. از سوی دیگر، پراکندگی موضوعات و احکام گوناگونی که در این کتاب مقدس آمده، لزوم کسب دانش صحیح در خصوص شرایط زمانی و مکانی نزول آیات را دو چندان نموده است. همین امر انگیزه ای برای انتخاب این موضع و طرح این مسئله در خصوص صد آیه نخست سوره بقره گردید که هدف اصلی آن در درجه اول کسب دانش و جمع آوری اطلاعات موجود در مورد نحوه نزول آیات و در درجه دوم مرتب نمودن آنها بر اساس زمان نزول و نهایتاً مقایسه معنایی آرایش آیات بصورت جدید(حاصل تحقیق) و آنچه در قرآنهای کنونی وجود دارد، میاشد. که برای نیل به این مهم مراجعه به تفاسیر گوناگون، کتب مربوط به شأن نزول آیات وکسب راهنمایی از اساتید فن لازمه کار بوده است. درآغاز تحقیق مفاهیم وتعاریف کلی درخصوص انواع آیات قرآنی و نیز تاریخ جمع آوری وتدوین قرآن ارائه گردیده و بدین وسیله زمینه ای آماده تر برای آشنایی بیشتر با آیات قرآن و درک بهتر مطالب آتی فراهم آمده است. سپس صد آیه نخست سوره بقره در گروههای مختلف ارائه شده که طبقه بندی آن بر مبنای روایات موجوددر خصوص شأن نزول وموقعیت زمانی نزول آیات و نیز تحلیل معنایی وکلامی آیات انجام شده است. در پایان هر گروه آیه ابتدا اسباب نزول مروی از منابع مختلف نقل شده و در ادامه ضمن بهره گیری از تفاسیر گوناگون و نیز مباحث کلامی، ویژگیهای کلامی و نیز موقعیت زمانی و مکانی آیات مورد بحث قرار گرفته است و در پایان به نتیجه گیری نهایی که همانا آرایش جدید آیات و مقایسه معنایی آن با آرایش قبلی است، پرداخته شده است.

بررسی عوامل عروج و انحطاط در قرآن موضوع این پروژه است که در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول کلیات می باشند که شامل تعریف سعادت وشقاوت ومقایسه سعادت و لذت و مطالبی در این خصوص. فصل دوم عوامل عروج انسان دربعد مادی و معنوی و فصل سوم عوامل سقوط و انحطاط انسان در بعد مادی و معنوی است. به طور خلاصه می توان گفت که انسان به قصد ماندن در این جهان به صورت دائمی و فقط و فقط پرداختن به خور و خواب، شهوت و امور دنیوی و اموری از این قبیل به این دنیا نیامده است. خلقت انسان هدفی والا تر را داراست. پروردگار می خواهد انسان از رهگذر این دنیا خود را بسازد، دنیا را وسیله ای برای پشت سر نهادن مرحله حیوانیت و کسب تمام کمالات و رسیدن به آن مقامی که شایسته اوست و جایی که فقط انسان و پروردگارش در آن باشند قرار داده است. این فقط در سایه اطاعت پروردگار و وسیله قرار دادن دنیاست. ولی اگر دنیا را هدف قرار داد و تمام هم و غم خود را دنیا قرار داد آن وقت است که او شبیه حیوان می شود و بویی از انسانیت و صفات انسانی را نخواهد داشت انسانی پیروز است که بعد معنوی بر بعد خاکی او چیره شود در این صورت است که دنیا در نظر او پوچ و بی معنی می شود. در این جهان همیشه نشانه ها، دلایل و فاکتورهایی از سوی پروردگار هم در قرآن و هم در کلام معصومین مشخص شده است که انسان می تواند با استفاده از آنها خود را تا سرحد کمال بالا بکشد ولی اگر دنیا را هدف گرفت و بعد خاکی اش براو مسلط گشت آن وقت است که تا پایین ترین درجه حیوانیت سقوط می کند.

در این تحقیق از روش کتابخانه ای استفاده شده است و مشتمل بر پنج فصل می باشد که در این پنج فصل به طور اجمالی موارد زیر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. فصل اول: در این فصل سعی شده تا اشاره ای شود به «سیره شناسی» و مطالبی در زمینه اهمیت بحث در سیره، معنا و مفهوم واژه سیره، سیره یا منطق عملی، اسلام مکتب منطق عملی، سیره ثابت است یا متغیر؟ مورد بررسی قرار گرفته است. فصل دوم: در این قسمت سعی شده به تاریخ زندگی پیامبر اسلام(ص) قبل از بعثت اشاره ای شود. و مطالبی در زمینه تولد و نامگذاری و حوادث هنگام تولد، سرپرستی، کودکی، حلف الفضول و... مورد بررسی قرار گرفته است. فصل سوم: در این فصل سعی شده تا اشاره ای گردد به شیوه رسالتی پیامبر(ص) و مطالبی در زمینه عبادت و آمادگی برای رسالت، سرآغاز بعثت پیامبر اکرم(ص). کیفیت نزول وحی بر پیامبر، مراحل دعوت، شیوه های دعوت و ترتیب در آن مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم: دراین فصل سعی شده به برخی از سیره های فردی پیامبر اشاره ای شود و مطالبی در زمینه عظمت اخلاقی رسول خدا، اخلاق و آداب پیامبر در آیینه روایات، حفظ حدود الهی، استخدام وسیله، تعادل، زهد، ساده زیستی، حریت، تفکر و تدبر، استقلال و.... مورد بررسی قرار گرفته است. فصل پنجم: در این فصل سعی شده به برخی از سیره های اجتماعی پیامبر اشاره ای شود و مطالبی در زمینه رفق و مدارای پیامبر، تکریم، مهربانی رسول خدا، مساوات، عدالت اجتماعی، برقراری پیمان اخوت، مشورت با اصحاب، عدم مذاهنه، نفی استرحام، عدم انظلام، دستور جهاد با کفار و.... مورد بررسی قرار گرفته است.