جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این مقاله، کنکاشی درباره معنا، مفهوم و ماهیت تحول من حیث هی هی در علوم انسانی به مثابه نرم‌افزار تمدن نوین اسلامی از منظر آیت‎الله خامنه‌ای است. آنچه با کاربست روش توصیفی تحلیلی از بیانات آیت‎الله خامنه‌ای استنباط می‌شود، این است که تولید علوم انسانی، به علت شأن و کارویژه فکری و جهت‌دهندگی آن، که در ویژگی نرم‌افزار بودن این علوم مندرج است، واجد نقشی بی بدیل در شکل‎گیری تمدن نوین اسلامی است. از دیدگاه ایشان، مفهوم تحول در علوم انسانی دارای دو جزء ذاتی و قوام‌بخش می‌باشد که حقیقت و مفهوم این تحول را معنا و تبیین می‌کند. نخستین جزء ذاتی مفهوم تحول در علوم انسانی، رویکرد سلبی به علوم انسانی موجود است. روح این وجه سلبی تحول که روی‌گردانی همه‌جانبه و فراروی از علوم انسانی غربی به علت بحران ذاتی آن‌هاست، مستلزم انقلاب و واژگونی این علوم در حیطه‌های گوناگون مبانی، اصول، روش، جهت‎گیری و غایات و نیز تنزل آنها از مقام «محور تشخیص و معرفت نهایی انسان» بودن است. دومین و واپسین جزء ذاتی ماهیت تحول در علوم انسانی، رویکرد ایجابی به تولید حقیقی علوم انسانی اسلامی است. حقیقت این وجه ایجابی تحول، اقبال تام و همه‌جانبه به تفکر و اندیشه اسلامی است که به شیوه‌ای محققانه بر متون و منابع الهی و فرهنگ عریق اسلامی تکیه می‌زند و با اتکا به چنین ظرفیت‌های عظیم و غنی و عمیق اسلامی‌ای، در مسیر پیوسته، دشوار و حیاتی تولید تأسیسی، اصالی و مبدعانه علوم انسانی اسلامی گام برمی‌دارد.

روش تربیتی اسلامی در دو دوره قبل و بعد از بلوغ انسان در دو فصل، نوشته ای است که در فروردین ماه سال ۱۳۶۰ به صورت سخنرانی در تالار وحدت مطرح شد و به تربیت انسان در دو مرحله پیش از بلوغ و پس از بلوغ نظر دارد و در دو فصل مکتوب گردیده است. در فصل اول به محیط های تربیتی، شکل های تربیتی، عوامل تربیتی و وسایل تربیت توجه دارد و در فصل دوم، انسان را در چهار حوزه معرفت، احساس، عمل، علوم مورد ارزیابی قرار می دهد. در این نوشته از تربیت اسلامی، فلسفه اسلامی، عرفان اسلامی و اخلاق اسلامی، صحبت شده و به اشاره میان دو جریان اسلامی و مسلمین در تربیت و فلسفه و عرفان و اخلاق خط فاصل گذاشته شده است؛ چون جریان التقاط همیشه ریشه در بیرون مرزهای اسلام ندارد که گاهی از دل مسلمین هم منشاء می گیرد و دستاورد مسلمین به اسلام بسته می شود.

در این رویداد، امیر مازیار ذیل پرسش ابن‌سینا: فیلسوف یا متکلم به موارد ذیل اشاره کرد. 1.حوزه و قلمرو موضوعی آثار ابن‌سینا 2.روش او 3.منش فکری و تعقلی او 4.نسبت دین و فلسفه به طور کلی (و بحث معاد در مقام موضوعی اختلافی) در این رویداد دکتر مازیار از این ادعا دفاع کرد که ابن‌سینا فیلسوف است و به برخی نقدها در این باره از جمله نظرات استاد ملکیان پاسخ گفت.

ماهیت پیچیده و بین‌رشته‌ای مطالعات تمدنی، سطحی فراتر از روش‌های تخصصی علمی و رویکردهای متفاوت مطالعات تمدنی دارد. تأکید بر هر یک از این ‎روش‌ها و رویکردها و غفلت از رویکردهای دیگر، تفکر تمدنی را دچار تقلیل‌گرایی خواهد کرد. هدف این پژوهش ارائه روش‎پژوهی به عنوان یک ساختار فکری مجموعه‌نگر است که به واسطه آن رویکردها و روش‌های مختلف علمی به نحو بنیادی، راهبردی و کاربردی در حوزه مطالعات تمدنی با یکدیگر مرتبط می‌شوند. در این پژوهش تلاش شده است تا با روش تحلیلی و مدل‎سازی چگونگی کاربرد روش‎پژوهی در مطالعات تمدن اسلامی بررسی شود.

متفکران و مصلحان اسلامی در طول دو قرن اخیر، تلاش فراوانی نموده‌اند کرده‌اند تا تمدن اسلامی را از ضعف و رکودی که به دلیل سلطه ه استعمار و سیطره ه حاکمان نالایق گرفتار آن شده، رها سازند و عظمت افتخارآفرین آن را مجدداً به امت اسلامی برگردانندبازگردانند. آنان بر این باورند که رسیدن به پیشرفت و تعالی، تنها در سایه ه دلبستگی به فرهنگ اسلامی و جلوگیری از تسلط بیگانان میسر است. شناخت و معرفی عوامل شکوفایی تمدن اسلامی، که چندین سال به عنوان پیشرفته‌ترین تمدن در جهان معرفی شده، برای اعتلای تمدن نوین اسلامی از اهمیت و ضرورت بسیار جدی برخوردار می‌باشداست. در این مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر اسناد و منابع کتابخانه‌ای، به بررسی و تحلیل نقش قدرت و اقتدار سیاسی حاکمان اسلامی، در شکوفایی تمدن نوین اسلامی بررسی و تحلیل می‌شودپرداخته می‌شود. عصر طلایی تمدن اسلامی مرهون اقتدار سیاسی جهان اسلام بوده است و این اقتدار برخاسته از مؤلفه‌هایی همچون: دین‌محوری و معنویت‌گرایی، امامت و رهبری، اتحاد و همبستگی، علم و دانایی، عزت و استقلال‌خواهی، توان مالی و اقتصادی و توان‌مندی‌های نظامی بوده است. بدیهی است که به کارگیریبه‌کارگیری این مؤلفه‌ها در ارتقای اقتدار سیاسی جهان اسلام و به تبع آن، در شکوفایی و پیشرفت تمدن نوین اسلامی، نیز نقشی بسیار مهمی ایفا می‌نماینددارد.

این مقاله به بررسی نظری عوامل و پیامدهای بروز جنسیت در ساختار و کارکردهای خانواده با رویکرد جامعه‌شناسی اسلامی می‌پردازد. به منظور معرفی بهتر رویکرد اسلامی، که هدف اصلی مقاله است، ازسویی در بخش چهارچوب نظری، مبانی عام و خاص این رویکرد به‌اختصار مطرح شده‌اند. مبانی عام به مبانی جامعه‌شناسی اسلامی در همه حوزه‌ها و مبانی خاص به مبانی جامعه‌شناسی اسلامی در حوزه خانواده و جنسیت اشاره دارند؛ ازسوی‌دیگر، در خلال مباحث، با اشاره‌ای گذرا به دیدگاه‌های جامعه‌شناختی، به‌ویژه موضع رویکرد فمینیستی در هر مسئله، زمینه مقایسه و بررسی تطبیقی رویکرد اسلامی با رویکردهای رقیب فراهم شده است. نتیجه این بررسی بیانگر آن است که جامعه‌شناسی اسلامی در الگوی معرفی‌شده، ازحیث روش‌های تجربی و فنون آماری، داعیه ویژگی منحصربه‌فردی را ندارد و ویژگی‌های اصلی آن را باید در ابعاد نظری شامل ابعاد تبیینی، تفسیری و هنجاری جست‌وجو کرد.