جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

«القرآن الکریم و روایات المدرستین» نوشته علامه سید مرتضی عسکری و به زبان عربی است که در سه جلد نگارش یافته است. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی روایاتی که اهل سنت و شیعه درباره قرآن کریم روایت کرده‌ اند می‌ پردازد. محور بحث در این کتاب دو اثر ؛ یکی از عالمی شیعی؛ یعنی محدث نوری به نام «فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب» و دیگری از عالمی سنی به نام احسان الهی ظهیر با نام «الشیعة و القرآن» می‌ باشد. هر یک از این دو نویسنده درصدد نقد و ارزیابی یکدیگر بر آمده‌ اند. نویسنده کتاب قسمت هایی از این دو اثر را که مربوط به ابحاث قرآنی است نقل و به نقد و بررسی آنها می‌ پردازد. جلد سوم: مقدمه کتاب و خطوط اصلی بحث. مؤلف در این جلد به طرح چهار مبحث به عنوان مباحث مقدماتی می‌ پردازد: ۱- کتابا فصل الخطاب و الشیعة فی القرآن ۲- اخطاء فی نسخ من مصادر الدراسات الاسلامیة ۳- نهج الاصولیین و الاخباریین فی شان الحدیث ۴- کیفیة تمحیص سنة الرسول صلی‌الله‌علیه‌ و‌ آله‌ و سلّم بمدرسة اهل البیت علیهم‌ السّلام سپس وارد موضوع اصلی یعنی نقد و بررسی گفته‌ های احسان الهی ظهیر در کتاب «الشیعة و القرآن» می‌ پردازد. در این بخش نویسنده مطالبی را عینا از کتاب «الشیعة و القرآن» نقل و سپس به نقد و ارزیابی آن می‌ پردازد.

«القرآن الکریم و روایات المدرستین» نوشته علامه سید مرتضی عسکری و به زبان عربی است که در سه جلد نگارش یافته است. نویسنده در این کتاب به نقد و بررسی روایاتی که اهل سنت و شیعه درباره قرآن کریم روایت کرده‌ اند می‌ پردازد. محور بحث در این کتاب دو اثر ؛ یکی از عالمی شیعی؛ یعنی محدث نوری به نام «فصل الخطاب فی تحریف کتاب رب الارباب» و دیگری از عالمی سنی به نام احسان الهی ظهیر با نام «الشیعة و القرآن» می‌ باشد. هریک از این دو نویسنده در صدد نقد و ارزیابی یکدیگر بر آمده‌ اند. نویسنده کتاب قسمت هایی از این دو اثر را که مربوط به ابحاث قرآنی است نقل و به نقد و بررسی آنها می‌ پردازد. جلد اول: دارای یک مقدمه و بیان سه مبحث مقدماتی ذیل می‌ باشد: البحث الاول: ملامح المجتمع العربی الجاهلی الذی نزل فیه القرآن و خصائصه. البحث الثانی: من تاریخ القرآن البحث الثالث: مصطلحات اسلامیة قرآنیة در پایان هم نتیجه ابحاثی که مطرح شده و نیز فهرست مطالب کتاب آمده است.

«البرهان على عدم تحريف القرآن» اثر سيد مرتضى رضوى كشميرى نويسنده كتاب «مع رجال الفكر في القاهرة»، متولد 1307 ش است كه نويسنده در آن، به شبهه دشمنان در باب تحريف قرآن پاسخ داده و نظر شيعيان را با استناد به منابع معتبر روشن كرده است. نويسنده در اين اثر با استناد به آثار علمى شخصيت‌ هاى بزرگ اسلامى ثابت كرده است كه شيعه معتقد به محفوظ ماندن قرآن كريم از گزند تحريف است و هيچ‌ گونه تحريفى، افزايش يا كاهش، هرگز در آن رخ نداده است و هيچ‌ گاه نيز دچار تغيير نخواهد شد. البته نويسنده برخى از مباحث ديگر مانند عدالت صحابه، وحدت اسلامى، تقيه و جمع و تدوين قرآن كريم را نيز به‌ مناسبت و به‌ عنوان مقدمه علمى براى بيان مبحث اصلى مورد بحث و بررسى قرار داده است. كتاب حاضر به زبان عربى جديد نوشته شده است. نويسنده در اقدامى ابتكارى، فهرستى از داعيان تقريب و اصلاح در گذشته و حال را از بين انديشمندان شيعه و سنى آورده است. همچنين نويسنده، متن كامل مقاله «الشيعة و تحريف القرآن الكريم» را كه در نشريه‌ اى وهابى منتشر شده و در اين اثر، مورد سنجش و نقد قرار داده است. نويسنده در بحثى تحت عنوان «كلمة الإمام الخميني حول وحدة المسلمين»، نظر ايشان را در مورد وحدت اسلامى نقل كرده است. همچنین نويسنده نظر برخى از انديشمندان مهم شيعه مانند شيخ صدوق، سيد مرتضى، فيض كاشانى، آيت‌ الله حكيم، آيت‌ الله ميلانى، آيت‌ الله بروجردى، آيت‌ الله گلپايگانى و... را در زمينه محفوظ بودن قرآن كريم از تحريف ذكر كرده است. نويسنده در خاتمه تأكيد كرده است، در اين كتاب برخى از نظرات انديشمندان شيعه را در مورد صيانت قرآن نقل كرديم و روشن شد كه همگى تحريف قرآن را نفى مى‌ كنند و هيچ زيادت يا نقصانى را در آن نمى‌ پذيرند. پس بر دانشمندان شيعه و سنى لازم است كه روايات تحريف را نپذيرند، چون مخالف قرآن است.

کتاب وافی مهمترین اثر حدیثی فیض و از جوامع احادیث امامیه است. در واقع می توان گفت که وافی یکی از بزرگترین، مهمترین و جامع ترین آثار حدیثی شیعه از دوره صفویان است که در آن اخبار و احادیث مربوط به: اصول، فروع، سنن و احکام اسلامی منقول در کتب اربعه متقدم امامیه یعنی: الکافی، من لایحضره الفقیه، التهذیب و الاستبصار گرد آمده است. او پس از گردآوری همه احادیث کتاب های چهارگانه پیشین، احادیث مکرر را حذف نموده، آن گاه آیه هایی از قرآن کریم در مورد هر یک از اصول و فروع دین آورده است و هر جا که آیه یا حدیثی نیاز به توضیح و تاویل داشته، به شرح آن پرداخته و دشواری های متنی و لغوی آن را نیز حل کرده است. اهمیت این کتاب از آن جا آشکار می شود که علاوه بر ویژگی های یاد شده، خواننده را از مراجعه دوباره یا هر باره به کتاب های چهارگانه پیشین بی نیاز می سازد. مولف خود بيان مي كند كه اين كتاب را الوافي ناميدم چون مشتمل بر تمامي مطالب مهم مي باشد و از مطالب مبهم پرده برمي دارد. سمّیته بالوافی لوفائه بالمهمّات و کشف المبهمات. مرحوم فیض در مقدمه کتاب وافی انگیزه خود از تألیف این کتاب را مشاهده کاستی های موجود در کتب اربعه بیان ‌کرده است. این کاستی ها عبارت‌اند از: 1.

کتاب «منّة المنّان في الدفاع عن القرآن» نوشته سید محمد صدر، دربر دارنده مجموعه تبیین‌ ها و پاسخ‌ ها نسبت به سوالات و شبهات گوناگونی كه درباره آیات قرآن و آموزه‌ های مطرح شده پیرامون آن است. نویسنده در این اثر تلاش نموده تا با بهره‌ گیری فراوان و همچنین بررسی قرائت‌ های مختلف قرآن، در مقابل ابهاماتی كه در پی تلاوت آیات قرآن و تدبر در آنها در ذهن مخاطب آن نقش می‌ بندد با درنگی قرآنی و روایی پاسخ‌ های درخوری را قرار دهد.

«شناخت قرآن» نوشته آیت الله العظمی محمدعلی گرامی است. این کتاب که به زبان فارسى نوشته شده دربارۀ مسائل مهم علوم قرآن همچون: شناخت اجمالى قرآن، قابل فهم بودن آن، مصونیت قرآن، اعجاز قرآن، نسخ و بداء، مصادر تفسیر و... بحث مى‌ نماید. مؤلف محترم (همان گونه که خود در مقدمه کتاب مى‌ گوید) سعى نموده است مطالب گفته شده دربارۀ موضوعات مختلف علوم قرآنى را جمع‌ آورى و به صورت دسته‌ بندى شده ارائه نماید و در این کار نیز موفق بوده‌ اند چونکه مطالب کتاب (در مواردى که معرکۀ آراء و اختلافى است) به صورت دسته‌ بندى شده و با ارائه نظریات مختلف، توضیح داده شده است در این کتاب بیش از آنکه به روش هاى تفسیرى پرداخته شود به مکاتب تفسیرى پرداخته شده و روش پیامبر (ص) و ائمۀ معصومین (ع) به عنوان یک مکتب تفسیرى معرفى شده است.

کتاب «مبانی و روش های تفسیر قرآن» نوشته عباسعلی عمید زنجانی است. مؤلف در این کتاب روش های تفسیری را بحث نموده، وی در فصل اول، ضرورت شناخت قرآن را بررسی، آنگاه به سیر تحول تفسیر پرداخته، آن را در دو مذهب شیعه و اهل سنت به صورت جداگانه بررسی و تالیفاتی از آنان را نام می‌ برد. در فصل دوم وجوه شناخت قرآن را بحث و در ادامه آن علل اختلاف در تفسیر قرآن را بررسی می‌ نماید. ابتدا واژه تفسیر را معنا نموده آنگاه معنای اصطلاحی آن را در کلام مفسران و دانشمندان علوم قرآنی مورد بررسی قرار داده است. یکی از مباحث مهم در این فصل مساله علل اختلاف در تفسیر قرآن است. وی در ابتدا تفسیر در زمان پیامبر و توسط آن حضرت را توضیح داد. در ادامه علل پیدایش اختلاف تفسیر را در محورهای زیر بررسی می‌ کند: پیدایش مذاهب مختلف، نفوذ افکار و انتقال علوم به بلاد اسلامی، اصالت عقل و اعتماد به رای، اختلاف مردم به درک معارف قرآن. در فصل دوم پس از بیان معنای تاویل از نظر لغت و ذکر اقوال برخی از مفسران در این باره، بعضی از روایات که در آنها بحث تاویل وجود دارد را ذکر نموده آنگاه بحث می‌ کند که آیا همه قرآن تاویل دارد یا برخی از آیات آن، به جهت توضیح آن اقوال و نظرات مفسران را ذکر نموده است. در فصل سوم مبانی و روش های تفسیری و تقسیم بندی هایی که از طرف صاحب نظران ارائه شده را توضیح می‌ دهد و به همین مناسبت شرائط و منابع و آداب تفسیر قرآن را ذکر نموده است. همچنین ابتدا دیدگاه های مفسران همچون طبری، ابن عباس را درباره تقسیم بندی تفاسیر مطرح نموده، در ادامه مذاهب و مناهج تفسیری را نام می‌ برد. در فصل چهارم تفسیر نقلی را بررسی می‌ کند و به همین مناسبت روایاتی که می‌ توان به آنها استناد نمود را ذکر و پاسخ آنها را می‌ دهد. در فصل پنجم تفسیر به رای را مورد بحث قرار داده و مفاد روایات وارده در این باب را بررسی، آنگاه برخی از موارد تفسیر به رای را ذکر نموده است. نویسنده فصل ششم را اختصاص به تفسیر رمزی، اشاری و شهودی داده و فصل هفتم مربوط است به تفسیر عقلی و اجتهادی که در آن دلایل این نوع تفسیر را از نظر قرآن عقل و سیره علمای اسلام مورد بررسی قرار داده است. در فصل هشتم تفسیر قرآن به قرآن و در فصل نهم تفسیر قرآن بر اساس کتاب و سنت و عقل مورد بحث قرار گرفته است.

«تاریخ القرآن» تالیف ابوعبدالله زنجانی، از کتاب‌ های مهم درباره تاریخ قرآن است که با وجود حجم اندک، شامل بحث‌ های نزول، جمع آوری، نقطه‌ گذاری و ترجمه قرآن به زبان‌ های مختلف است. تاریخ قرآن از ابتدای نزول تا انتهای نزول و فوت پیامبر (ص)، از عهد ابوبکر تا اعجام و نقطه‌ گذاری و اعراب قرآن در زمان حجاج بن یوسف، ترجمه قرآن به زبان‌ های دیگر، آرای پاره‌ ای از عالمان غرب درباره تاریخ سوره‌های قرآنی و فواتح سوره‌ های قرآنی از مطالبی است که در این کتاب به آن پرداخته شده است. خود زنجانی درباره اين كتاب نوشته است: «اين مختصر پايه و مقدمه جزئی از مقدمه تفسيری است كه قصد تاليف آن را به اسلوب تحليل و عقل و روش تجزيه منطقي دارد...». کتاب زنجانی یک مقدمه و سه باب دارد که مولف در مقدمه به شرح مختصری از زندگانی پیامبر و اوضاع جهان عصر او پرداخته است. سپس در باب اول درباره این مسائل بحث کرده است: پیدایش خط در حجاز و انتشار آن و خطی که قرآن بدان نگاشته شد، آغاز نزول وحی، زمان نزول قرآن، قرائت قرآن توسط پیامبر بر اصحاب، کتابت قرآن در هنگام نزول به فرمان پیامبر و نویسندگان آن، آنچه قرآن را در زمان پیامبر بر روی آن می نوشتند، جمع آوری کنندگان قرآن در زمان پیامبر، تاریخ نزول سور و ترتیب نزول قرآن در مکه و مدینه. زنجانی در باب دوم، درباره جمع قرآن در زمان ابوبکر، عمر و عثمان، ترتیب سوره ها در مصحف امام علی (ع)، ابی بن کعب، ابن مسعود، ابن عباس و مصحف امام صادق (ع)، ذکر نام قرّا و راویان مشهور آنها، اعراب گذاری و اعجام قرآن سخن می گوید. باب سوم نیز مشتمل بر مباحث ترجمه قرآن به زبان های غربی، تاریخ نزول سور قرآن از دیدگاه خاورشناسان و فواتح سور است.