جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده رخداد سقیفه و ریشه یابی چگونگی بروز آن در قبل و بعد از این حادثه باعث تراکم مطالب مبهم و بی شماری در ذهن می گردد. طبق روایات و احادیث بی شماری پیامبر (ص) در عصر زندگانی خود بارها و بارها چه پوشیده و چه آشکارا علی بن ابیطالب را به جانشینی و خلافت بعد از خود معرفی نموده بود. پیامبر احادیث و استدلالات بسیاری برای اینکه نشان دهد جانشینی بعد از او به چه کسی از صحابه می رسد به کار برد. طبق روایت محدثان شیعه این احادیث دیگر بحثی را برای روی آوری مسلمانان؛ مهاجر و انصار باقی نمی گذارد. ولی همان طور که در حوادث بعد از رحلت پیامبر (ص) مشاهده و غور می شود بسیاری از صحابه به ویژه سران انصار و مهاجر خلافت را برای خود زمینه چینی می کنند. در مناظره بین آنها که در سقیف بنی ساعده شکل گرفت، سر انجام مهاجرین موفق می شوند با ذکر دلایلی مبنی بر قرشی بودن جانشین پیامبر (ص) نماینده خود یعنی ابوبکر را بر کرسی خلافت بنشانند و این در حالی بود که در این روز هنوز جسد پیامبر (ص) دفن نشده بود و بنی هاشم که مهم ترین رکن قریش بودند در حال کفن و دفن رسول الله بودند. از عوامل مهم تثبیت ابوبکر به خلافت زیرکی و استفاده از قوه قهریه اطرافیان او به ویژه عمر بن خطاب بود. ترس از فتنه و اختلاف بین مسلمانان و هجوم دشمنان باعث سکوت علی بن ابیطالب (ع) شد. سقیفه باعث تحولات سیاسی و فقهی بسیاری در جهان اسلام شد که تا امروزه به قوت خود باقی است.

نوشته حاضر داراى یک مقدمه و پنج فصل و خاتمه مى‏ باشد. در فصل اول طرح تحقیق که مطالبى چون بیان مسأله، هدف، ضرورت و پیشینه تحقیق و سوالات اصلى و فرعى و فرضیه تحقیق بیان گردیده است. و سپس بحث مفاهیم و کلیات مورد توجه واقع ‏شده که ابتدا واژه ‏هاى مورد نظر و به کار رفته در این تحقیق، معنى و مقصود از آنان بیان شده است.فصل دوم با عنوان گزیده ‏هاى از زندگى و فضایل حضرت زهرا(س) مى‏ باشد که در آن به شرح زندگانى حضرت زهرا علیهاالسلام چون: ولادت، نام‏ ها و القاب و اوان خردسالى و ازدواج حضرت اشاره گردیده و با استناد به منابع حدیثى و روایى معتبر شیعه و اهل سنت از فضایل و عظمت حضرت زهرا چون: عصمت، کرامت، محدّثه بودن حضرت، علم و دانش و عبادت حضرت سخن به میان آمده و در ادامه جایگاه و منزلت حضرت صدیقه فاطمه زهرا علیهاالسلام در پیشگاه رسول خدا صلى ‏الله ‏علیه ‏و‏آله و امام على علیه‏ السلام بیان گردیده است.فصل سوم با عنوان: رحلت رسول خدا و اوضاع اجتماعى سیاسى مدینه آغاز و با تشریح و بررسى فضاى سیاسى مدینه در هنگام در گذشت رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه‏ و‏ آله و جناح‏ ها و گروه هاى موجود در آن و تلاش‏ هاى هریک براى دستیابى به خلافت و حکومت ادامه یافته و به تشکیل سقیفه و عدم مشروعیت آن اشاره گردیده و به موضعگیرى امام على علیه‏السلام پس از حادثه سقیفه، پرداخته شده است.فصل چهارم که بخش مهم این نوشته است با عنوان: نمونه‏ هاى از مواضع سیاسى عملى حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز گردیده است، در این فصل ابتدا سیاسى بودن برخورد و اعتراضات حضرت زهرا علیهاالسلام مورد بحث و بررسى قرار گرفته و بدین مناسبت بحث فدک مطرح و مورد تحلیل قرار گرفته است. با اثبات اینکه برخورد و اعتراضات حضرت زهرا علیهاالسلام بر علیه خلیفه سیاسى و در دفاع از امامت و ولایت بوده است به نمونه ‏هاى عینى دفاع آن حضرت از ولایت پرداخته‏ ایم که در این مورد چهار نمونه مهم از موضعگیرى آن حضرت را برشمرده‏ ایم که عبارتند از: 1ـ سخنرانى حضرت در برابر خلیفه در جمع مهاجرین و انصار. 2ـ رفتن به خانه‏ هاى انصار جهت گرفتن بیعت براى امام علیه ‏السلام 3ـ اعتراض حضرت زهرا علیه االسلام بر خلیفه در قالب حزن و اندوه. 4ـ سخنرانى در جمع زنان مدینه.فصل پنجم با عنوان: اصول و مبانى سیاسى مستخرج از سیره سیاسى حضرت زهرا علیهاالسلام آغاز گردیده که پنج اصل مهم: 1ـ رابطه دیانت و سیاست در سیره سیاسى حضرت، 2ـ قاطعیت در مسیر حاکمیت حق ، 3ـ زمان‏شناسى حضرت زهرا(س)، 4ـ تلاش بر جداناپذیرى قرآن و اهلبیت. در زندگى سیاسى آن حضرت، 5 –فرهنگ شهادت‏ طلبى مورد توجه واقع گردیده و به عنوان الگو بردارى از سیره سیاسى آن حضرت معرفى شده است.در خاتمه به جمع ‏بندى و نتیجه ‏گیرى از مطالب پرداخته شده است و اینکه:حضرت زهرا علیهاالسلام نقش عمده در پاسدارى، حفظ و معرفى ولایت و امامت امام على علیه ‏السلام با استناد به قرآن و سنت رسول خدا صلى‏ الله‏ علیه ‏و‏ آله داشته است

مساله رهبری و زعامت در جامعه بشری و تمام ادیان جهان بخصوص دین مبین اسلام از اهمیت ویژه برخوردار است و بهمین جهت درمتون دینی تاکیدهای فراوانی بر ضرورت وجود حاکم به چشم می خورد و همچنین در تالیفات دانشمندان اسلامی بحث امامت و خلافت بحث عظیمی را به خود اختصاص داده است. در این تحقیق ادله اهل سنت بر خلافت ابوبکر مورد بررسی و نقد قرار گرفته مواردی که علمای سنی در اثبات خلافت ایشان بدانها استناد نموده اند به ترتیب عبارتند از نص معتبر ، اجماع، عمل صحابه، بیعت، افضلیت که هر کدام مورد بحث قرار گرفته است. سرانجام در این تحقیق به این نتیجه می رسیم که هیچکدام از ادله اهل سنت برخلافت ابوبکر تمام نیست و جناب خلیفه اولا: شرایط خلافت را نداشته و ثانیا: دلایل خلافت او ناتمام است و در نهایت خلافت او مشروعیت ندارد.

انحرافات و اسرائیلیات و ره یابی اندیشه های عوامل بیگانه از اسلام در میان مسلمانان با محوریت یهود و نصارا با مضامین تحریف یافت? عهد عتیق و عهد جدید از زمان های اولیه اسلام و حمایت آنان توسط گروهی از علمای دین فروش و خلفای نخستین ، تحریف و نسخ شد وبه صورت وحی الهی ،که بر قلوب پیامبران پیشین نازل شده است در اختیار اجتماع اسلامی قرار دادندودر این راه ابتداءبا مشترکات قرآن و کتب مقدس به قصه سرایی پرداختند واز علاقه مسلمانان به شنیدن قصه های قرآنی به صورت طویل ، و ناتوانی خلفا در پاسخ گویی به مسائل مورد نیاز مردم سوء استفاده نمودند . سپس احادیث نبوی را منع کردند وآنگاه در طی جعل آن برآمدند . از اثرات منع حدیث که همان شکستن وحدت مسلمین بود فرقه ها و مذاهب گوناگون پدید آمد. این فرقه ها از قرآن تفاسیر نادرستی کردند واین تفاسیر جعلی را به جامع?اسلامی رواج دادند . با توجه به شرایط سیاسی زمان هریک از ائمه علیه السلام در مقابله با این افکار انحرافی راههای مختلفی را دنبال کردند که مهمترین واثر گذار ترین آنها تربیت شاگردان بود . اثر تربیتی صالح بن کیسان و عبیداللّه بن عتبه دانش آموختگان مکتب امام سجاد (ع)برعمر بن عبد العزیز باعث لغو دستور سب علی (ع)در منابر شد . از دیگر تلاش های دانش پژو هان اهل بیت(ع)، مطرح شدن بحث اسناد درحدیث به سلسله احادیث اعتبار بخشیدند .ائمه برای استفاد? هم? مذاهب از احادیث خودشان سلسله احادیث را ذکر می کردند . امامان شیعه با طرح اندیشه های خالص اسلامی وارائه معیارهای صحیح برای تمییز روایات صحیح از سقیم با مبلغان افکار اسرائیلی به مبارزه بر خواستند .قرآن به عنوان مهمترین منبع راه های نفوذ به مبانی اسلام را نشان داده است پیامبر هم به عنوان دریافت کنند? وحی ، قبل از ورود اسرائیلیات به مبانی اسلام راه های نفوذ را بسته است و مواضع مشخصی نشان داده است .

حقانیت امیرمومنان و شیوه‌ی رفتاری ایشان پس از پیامبر با خلفائی که حق خلافت را غصب کرده بودند این شبهه را پدید می آورد که چرا علی × در پی احقاق حق خود برنیامد. و چگونه به خلافت خلفاء تن در داد و حتی با آنان همکاری کرد. در پژوهش حاضر با گردآوری سخنان امیرمومنان و بررسی موقعیت تاریخی عصر پس از پیامبر|، موانعی شناسایی شده است که وجود آن‌ها مانع احقاق حق علی × شد و امیرمومنان بهترین روش را در رویارویی با خلفاء برگزید به گونه‌ای که همان مردم پس از25 سال با اصرار خلافت را به علی × بازگرداندند. موانع سیاسی استخراج شده که پیش روی امیرمومنان قرار گرفته‌اند عبارتند از:کینه جویی عرب، اعتقاد به جمع ناپذیری نبوت و خلافت در یک خاندان، دشمنی قریش، قبیله گرایی، حزب گرایی، سرعت عمل گردانندگان سقیفه و موانع فرهنگی: فرهنگ شیخوخیت، فرهنگ جاهلی، احساس خود باختگی و موانع اجتماعی: شبهه افکنی سردمداران سقیفه، ناپایداری مردم، اختلاف و فروپاشی مسلمانان، روحیه‌ی متزلزل دینی، نداشتن پایگاه اجتماعی همگی مانع از احقاق حق سریع شدند. در این مدت امیرمومنان به اصول ویژه‌ای مانند: اصل وحدت، اصل صبر و استقامت، اصل عدم انظلام و اصل اعتدال پای بند بود و برای رسیدن به حقانیت خویش از روش‌های گفتاری مانند: معرفی شخصیت حقوقی خویش، استدلال و احتجاج، دعوت خصوصی از مردم، اعتراضات علنی، رویارویی ویژه با توطئه سقیفه بهره‌مند شد و در رفتار نیز به این روش‌ها: همکاری با خلفاء، مشاوره دادن به خلفاء، و انتقاد از خلفاء دست یازید.و سرانجام دستاورد علی× از این رویارویی پذیرش حقانیت از سوی همه‌ی مردم با اصرار بود.

چکیدهدر مطالعات تمدنی اسلام، «امیرالمؤمنین» یکی از واژه های پرکاربرد و مهم است و عموماً بر کسی اطلاق می شود که رهبری سیاسی جامعه اسلامی را بر عهده دارد، اما آیا در وضع اولیه به همین معنا بود یا تغییری در آن رخ داده؛ آیا دارای مصداق معینی بوده یا درگذر زمان و تابع نیاز جامعه اسلامی پدید آمده است، همیشه مباحثی را به خود معطوف داشته است. این مقاله با رویکردی علمی و جدای از نگره های عقیدتی بر آن است تا جایگاه آن را درگذر زمان به اجمال نشان دهد با این فرضیه که به رغم دینی بودن منشأ آن، در عهد حاکمیت اسلامی معنای سیاسی یافته که حتی از سوی امامان نیز مورد استناد و تأیید قرارگرفته است، چنانکه به زودی در معنای سومی نیز به کاررفته است، اما همه این ها با یکدیگر قرابت مفهومی دارند.

دو حادثه بزرگ در عالم اسلام و دوران ائمه اطهار (عليهم السلام)وجود دارد که در طول تاريخ حيات بشري نيز بي سابقه و بسيار اثر گذار بوده است.يکي واقعه عاشورا که به شهادت امام حسين(ع)منتهي گرديد و ديگري ظهور و قيام امام زمان (عج)، که ان شاءالله به زودي به وقوع خواهد پيوست.از آنجا که سبک و سيره معصومين(عليهم السلام)به نسبت شرايط زماني و مکاني به ظاهر مختلف و در اصل و محتوا و هدف يکي است.لذا ميان اين دو قيام نيز ارتباطاتي وجود دارد.هدف هر دو قيام،اصلاح،مقابله با ستم و گسترش عدالت و معروف است که قيام امام حسين(ع)باجنبه مظلوميت،مغلوبيت و شکست جبهه حق(در ظاهر)همراه بوده است و قيام ديگر،جنبه قاهريت،چيرگي و برتري و تحقق آرمانها را به همراه خواهد داشت.در نگاهي ديگر قيام امام حسين(ع)با توجه به ظلمهايي که(در نوع خود در يک واقعه جنگي بي سابقه بوده است)به ايشان و خاندان مطهرشان که پاکترين و باارزشترين انسانهاي در عالم بوده اند روا شده هميشه به عنوان داغي براي ائمه اطهار(عليهم السلام)و شيعيان ايشان مطرح بوده است و حرکت و قيامي الهي را نياز دارد تا انتقام و احقاق حقي باشد برآن ظلمها و بي حرمتي هايي که بر خاندان مطهر اعظم رسل و به تعبيري بر بشريت وارد شده است.احقاق حق و انتقامي که در دل خود عدالت گستر و عدالت محور بوده و ظلم و ستم را به هيچ وجه جايز نمي شمارد.و اين هم ارتباطي ديگر از اين دو قيام است.

انذار روش تربیتی پربسآمدی در گفتار و رفتار امیرمونان است. ایشان برای تربیت و هدایت انسان ها و رساندن فرد و جامعه به سعادت و کمال به مردم هشدار و آنان را از عواقب اعمالشان بیم داده اند. برخی انذار های حضرت امیر در حوزه سیاست و فرمان های حکومتی و نامه به کارگزاران است. برخی تربیتی اند مانند نامه به فرزندشان و یا اخلاقی مانند هشدارهای مکررشان به رعایت تقوای الهی. با طبقه بندی انذارها بدست می آید که شرایط محیطی متفاوتی که حضرت با آن روبرو بوده موجب شده تا ایشان از گونه های مختلفی مانند توبیخ افراد انذار عملی تحریک عواطف و هیجانات مثبت و منفی استفاده کنند. ایشان دردها آزمایش ها و فتنه هایی را که جامعه به آن مبتلا بوده و نیز درجات مختلف مخاطبین را در نظر می گرفته اند. پیامد هر یک از گونه های گفتاری انذاری حضرت در ساحت های شناختی احساسی رفتاری و اجتماعی انسان جلوه می کند و موجب ایجاد بینش تعمیق و تقویت باورها و نیز تغییر و اصلاح نگرش پیشگیری و بازدارندگی می شود.

مهم ترین اصل اعتقادی که بیشترین اختلاف در آن پدید آمد، امامت و مساله جانشینی پیامبر اسلام است. شیعه امامیه (اثناعشریه) برای اثبات امامت دوازده پیشوای معصوم ادله نقلی و عقلی اقامه می کند که یکی از دلایل نقلی، حدیث «اثناعشر» است که از طرق گوناگون در مجامع روایی فریقین آمده است. علامه ابن شهر آشوب با عنایت ویژه به این حدیث به پژوهش های قابل تحسین دست زد و بر اساس آن در بخش های گوناگون کتاب ارزشمند المناقب به اثبات امامت ائمه اثناعشر پرداخته است. وی با دسته بندی روایات به بازگویی پیشینه محتوایی حدیث اثناعشر به پیش از خلقت آدم، زمان پیامبران آسمانی، پس از ظهور اسلام و بالاخره اسناد روایی فریقین پرداخته است. این نوشتار در تلاش است با تکیه بر پژوهش انجام گرفته در کتاب «المناقب»، حدیث «اثناعشر» را در اندیشه کلامی ابن شهر آشوب گزارش کند.