جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نوشتار پیش رو در وهله اول معاد جسمانی از دیدگاه ملاصدرا و سپس جایگاه مبنایی اصل تشکیک در وجود را مورد مداقه فلسفی قرار می دهد. از این رهگذر به دست می آید که اصل تشکیک در وجود، در همه ارکان معاد جسمانی که عبارت از نفس، بدن مثالی، قوه خیال و امور لذت بخش و دردآور می باشند، جایگاه مبنایی را ایفا می کند؛ به گونه ای که بدون در نظر گرفتن این اصل، معاد جسمانی مورد نظر ملاصدرا تثبیت نخواهد شد. در پایان، ضمن تطبیق معاد جسمانی صدرا و اصل تشکیک با آیات و روایات، این مطلب حاصل می شود که در بحث معاد، عمدتاً با سه دسته آیات و روایات روبه رو هستیم که معاد جسمانی صدرا با هر سه دسته قابل جمع است.

محور اصلی مقاله حاضر، طرح نظریه «وحی بیانی» است . ابتدا تقسیمات گوناگونی از وحی بیان میگردد و سپس به تفکیک وحی بیانی از وحی قرآنی پرداخته میشود. پس از نقل کلماتی از بزرگان مفسران شیعه و اهل سنت، ادله نظریه فوق بررسی شده، این ایده طرح میگردد که آنچه در قرآن کریم وجود دارد «وحی قرآنی» است و آنچه در روایات و سنت قطعی معصومان(ع) آمده «وحی بیانی» است. همچنین پس از ذکر برخی از نتایج مترتب بر عقیده فوق، تعدادی از اشکالات مطرح در حوزه وحی با استفاده از این ایده پاسخ گفته میشود.

تحلیل هندسه معرفتی ابن عربی، در محورهای متعددی از قبیل: تبیین نظریه تفسیر محی الدین، آرای عرفانی، آرای فلسفی، علوم قرآنی، آرای فقهی، مبانی انسان شناسی و غیره کاربرد فراوان دارد. این تحقیق درصدد بررسی دیدگاه های معرفت شناسی ابن عربی در سه محور شریعت، شهود و عقل است. او شریعت را رکن رکین و ملاک صحت وسقم هر معرفتی می داند. از دیدگاه او کشف، یکی از منابع معرفتی است که در شرایط خاص و در محور های متعدد مورد استفاده قرار می گیرد. در تبیین مبانی هستی شناسی، مبانی انسان شناسی، معانی حروف، کلمات و جملات قرآنی می توان از کشف بهره برد. او از عقل به عنوان ابزار معرفتی در فهم آیات الهی و جهت درک مبانی هستی شناسی استفاده می کند؛ تا جایی که اگر عقل دارای موادّ صحیح و صورت های صحیح ادراکی باشد و در مرز خویش یعنی ادراکات طور عقل باشد، قابل اعتماد است و در ماورای ادارکات طور عقل دارای اعتباری نیست.

از ابعاد برجسته شخصیت معصومین (ع) مقام علمی ایشان است که وسیله ای است، برای هدایت و نیز موجب جذب دلهای تشنه و فکرها و اندیشه ها می گردد و سبب کشف حقیقت می شود. سخنان امام العارفین، حضرت سیدالساجدین (ع) بیشتر به صورت مناجاتها و راز و نیازهایی است که از دلی سوزان و چشمی گریان و ضمیری مطمئن، در تاریکی و ظلمت روزگار اموی، نشات گرفته است . این نیایشها، علاوه بر آنکه موجب قرب انسان به آفریگار هستی می گردد و رابطه ای مستحکم و ناگسستنی بین انسان و خالق خویش ایجاد می کند، یکی از منابع علوم بشری از جمله فلسفه می باشد. صحیفه سجادیه آن حضرت، به حق پس از قرآن کریم و نهج البلاغه از برترین اسلوبهای بیان عربی است که مشتمل بر علوم مختلف است، آنچه در این مجموعه تحت عنوان (برداشت های فلسفی از سخنان امام سجاد (ع آمده است، تنها اشاراتی گذرا بر اندیشه های والا و عمیق آن امام همام می باشد و بیانگر فرمایشات آن حضرت پیرامون خالق هستی، صفات و افعال باری تعالی، نبوت و معاد است . به هر حال این مجموعه سبویی است بس کوچک که گنجایش این بحر بیکران در آن ناممکن است اما از این بیکرانه دریا هم بقدر تشنگی باید چشید./

بحث درباره واقعیت های هستی، ارتباط پدیده ها با یکدیگر، نیاز پدیده ها به علت هستی بخش، ذرات، صفات و افعال علت هستی بخش و ... از اساسی ترین مباحث در زندگی بشر بوده، هست و خواهد بود. مجموعه این مباحث که فلسفه الهی را تشکیل می دهد به دلیل آنکه نقشی اساسی و زیربنایی را در شناخت امور واقعی از امور غیرواقعی، تحکیم اصول و مبانی جهان بینی دینی و تثبیت باورها دارد و با ارائه قویترین و عمیق ترین براهین و استدلالهای عقلی می تواند از حریم دین و مسائل اساسی آن به بهترین وجه ممکن دفاع کند، مورد توجه ادیان آسمانی بوده و توسط رهبران این ادیان مورد گوشزد قرار گرفته است . دین اسلام نیز که آخرین و کاملترین دین الهی است به این نوع از فلسفه توجه خاصی داشته و در کتاب آسمانی خود و توسط رهبران معصومش به مهمترین مباحث مطرح در این زمینه پرداخته است . در این راستا پیشوای هشتم اسلام، حضرت رضا علیه السلام به دلیل شرایط خاص سیاسی و فرهنگی زمان خود و نیز به دلیل شروع نهضت ترجمه در آن دوران و ورود فلسفه یونان به جهان اسلام، بیشترین مباحث را در زمینه فلسفه الهی مطرح کرده اند. به همین خاطر از جمله گامهای موثر در آشنایی هر چه بیشتر با فلسفه الهی و مسائل اساسی اش با د بدانیم دیدگاه آن حضرت در این زمینه چیست ؟ و چه نظراتی را در رابطه با مسائل خاص فلسفه الهی ابراز کرده اند؟ تا با بهره گیری از سخنان گهربار و حکیمانه ایشان که سرچشمه اصلی معارف الهی اند، بتوانیم تصویری هر چه صح حتر و جامع تر از فلسفه الهی داشته باشیم. بر این اساس، لازم است ابتدا منابع معتبر روائی را که سخنان آن حضرت در آنها ثبت شده است، شناسایی کرده و پس از استخراج سخنان و نظرات بلند ایشان در زمینه مهمترین و اساسی ترین مسائل مربوط به فلسفه الهی به تجزیه و تحلیل و تبیین آنها بپردازیم. ./

موضوع مورد تحقیق در این پایان نامه، الهیات سلبی از دیدگاه ابن میمون اندلسی و قاضی سعیدقمی است. در مقدمه، ابتدا اهمیت موضوع بررسی گردیده و گفته شد. از دیرباز یکی از مهمترین مسائلی که اندیشه متفکرین اسلامی را به خود معطوف نموده بود شناخت خداوند است که ردمبحث معرفت الهی بحث از صفات جایگاه ویژه دارد و ا نکه خداوند اصولا دارای صفاتی است وصفات خداوند به چه نحو می باشد، یکی از دغدغه های اصلی اندیشمندان مسلمان بوده است، دراین بین ابن میمون اندلسی و قاضی سعید قمی، تفسیر متمایزی از صفات حق تعالی بیان نمودندکه معروف به الهیات سلبی می باشد. این موضوع از لحاظ سابقه تاریخی کمتر مورد توجه فلاسفه مسلمان بوده است و جزء این دو دانشمند و عده اندکی دیگر همچون ملا رجبعلی تبریزی، بقیه فلاسفه صرفا به اشاره بسیار کوتاه اکتفا نمودند. هدف بحث معرفی این دو دانشمند بزرگ قاضی سعید قمی و ابن میمون اندلسی و معرفی جایگاه الهیات سلبی در اندیشه اسلامی می باشد. درادامه بیان گردید ابن میمون اندلسی در سال ‎1135 میلادی در شهر قرطبه چشم به جهان گشود وبزرگترین فیلسوف یهودی بود. همچنین قاضی سعید قمی در سال ‎1041 هجری قمری متولد شدو از مفاخر دنیای اسلامی می باشد. در ادامه بیان شد تفکر الهیات سلبی نگرشی خاص در موردصفات حق تعالی دارد و بر این باور است که خداوند دارای صفات ثبوتیه نیست و صفات ثبوتی حق تعالی به سلبی نقیض آن بر می گردد یعنی وقتی می گوییم خداوند عالم است یعنی جاهل نیست و خداوند قادر است در واقع آنچه خداوند بدان متصف است سلب عجز می باشد نه صفت قدرت. سپس به نظر برخی از فلاسفه و متکلمین اسلامی اشاره و گفته شد در این میان مرحوم ملارجبعلی تبریزی از مدافعان نظریه الهیات سلبی بوده، ولی دانشمندانی چون ملاصدرا،علامه طباطبایی، و سایر فلاسفه حوزه صدرایی توجه چندانی به این نظریه ندارند و آنرا نمی پذیرند. در ادامه به تعریف صفات و فرق اسم و صفت و همچنین تقسیم صفات الهی اشاره شد و در بخش دوم، صفات حق تعالی از دیدگاه ابن میمون مورد بحث قرار گرفته است.

نوشتار حاضر مسأله مهم مبدأ و معاد را بصورت تطبیقی در اندیشة کلامی علامه محمدحسین آل کاشف الغطاء نجفی رحمه الله علیه و تعدادی از حکماء و متکلمان از جمله ملاصدرای شیرازی،خواجه نصیرالدین طوسی و علامه حلی و غیرهم در سه بخش به بحث و بررسی می گذارد. بخش نخست: ویژگی های فردی، علمی، مبارزات سیاسی و نیز روش کلامی مرحوم کاشف الغطاء رامورد بحث قرار می دهد. بخش دوم: ابتدا به عنوان مقدمه، ذیل عنوان وجوب النظر و المعرفة این بحث از سوی کاشف الغطاء مطرح می شود که آیا مراد از وجوب مذکور، گرایش فطری انسان به تحقیق و جستجو در مورد اشیاء و علل و اسباب آنها است که در این صورت جای هیچگونه بحث و مناقشه ای نیست و یا مراد از آن امری دیگری می باشد که در این صورت باید بدان پرداخته شود، آنگاه تفاوت ظاهری میان دلیل عقلی (که وجوب نظر و معرفت را وظیفة مکلف می داند) ودلیل نقلی (که آن وجوب را برعهده خداوند می گذارد) را بر طرف می کند. پس از مباحث مقدماتی، ادلة وجود خدا، صفات و اسماء و نیز افعال الهی مورد بحث قرار می گیرد. ایشان دربحث شناخت خداوند به سه روش اشاره می کند، و پس از مطرح نمودن ادله مختلف برای اثبات وجود واجب تعالی، برهان صدیقین را بهترین راه به شمار می آورد. آنگاه در بحث صفات الهی صفات ثبوتیه هر صفتی که بر عظمت و کمال دلالت کرده و صفات سلبی هر صفتی که برمحدودیت و نقص دلالت می کند معرفی کرده است و حصر آن به آنچه متکلمین گفتند قبول نمی کند، درباره اسمای الهی معتقد است که هیچ دلیلی بر توقیفی بودن و حصر آن اسماء وجودندارد ولی بهتر است که تنها اسمایی که هیچ گونه شائبه نقص ندارند مانند واجب الوجود ثابت بر خداوند اطلاق شود.

در این رساله اندیشه های کلامی طبر سی در زمینه های اعتقادی بیان شده است. ابتدا دیدگاه طبر سی در مورد دین و چگونگی معرفت به آن مورد بررسی گرفته است . دیگر مباحث مطرح شده در این رساله عبارتند از، عدل ( جبر و اختیار، تکلیف، لطف، غرض از آفرینش )، نبوت ( فرق بین رسول و نبی معجزه، عصمت، وحی قرآن، اعجاز، نزول، محکمات و متشابهات، معراج ) امامت و معاد ( اثبات معاد، معاد جسمانی، نظریه حال، توبه، شفاعت، احباط و... )/

الوهیت عیسی مسیح مهمترین مسأله آیین مسیحیت است در مسیحیت تفکر غالب مسیحیان اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح است، و این اعتقاد در همه نحله های موجود مسیحیت یعنی خواه به آیین کاتولیک ایمان داشته باشد خواه به آیین پروتستان و خواه به آیین ارتدوکس، غلبه دارد. ازدیدگاه آنان اعتقاد به الوهیت عیسی مسیح به این معناست که ما در تثلیث، یک خدا را عبادت می کنیم و تثلیث در وحدت (به عبارت دیگر کثرت در وحدت و وحدت در کثرت). به نظر آنهااقانیم ثلاثه یعنی پدر، پسر و روح القدس مخلوق نیستند الوهیت پدر، پسر و روح القدس همه یکی است؛ یعنی در جلال هم شأن و در عظمت، مثل هم جاودانه اند. پدر، پسر و روح القدس فهم نپذیرند. به عقیده آنها همان طور که پدر خداست، پسر و روح القدس نیز خدایند، ولی آنها سه خدا نیستند. بلکه یک خدایند. به نظر آنها عیسی مسیح یک شخص است در کنار سه شخص دیگریعنی اقالیم ثلاثه در او تجلی کرده است. هر یکی از اقنومهای سه گانه - یعنی پدر، پسر وروح القدس - جداگانه و مستقل اند، یعنی سه شخص هستند نه یک شخص، پس تثلیث درمجموع سه شخص مستقل است. و می تواند این سه شخص مستقل در یک شخص جمع شود.پس به عقیده آنها عیسی مسیح یک جوهر است که هم خداست و هم پسر خداست و هم روح القدس. به عقیده مسیحیان هر کس به این اعتقاد ایمان نداشته باشد مومن نیست - یعنی کافراست - و از آیین مسیحیت خارج است. اما با آمدن اسلام، قرآن کریم این اعتقاد مسیحیان راانحراف از حق دانسته و عیسی مسیح را مخلوق خدا و فرستادة خدا برای قوم بنی اسرائیل معرفی می کند و می گوید که عیسی بن مریم مثل سایر انسانها غذا می خورد، می خوابید عبادت می کرد و...و پس کسی که غذا می خورد نیاز دارد به آن غذا، نیاز از امکان است و امکان برای خدا بودن معنی ندارد پس عیسی نمی تواند خدا باشد. و همچنین عبادت کردن عیسی (ع) مثال روشن و واضح برای رد الوهیت وی است

پیامبر گرامی(ص) از افتراق امت پس از خود، به ‎73 فرقه خبر دادند و تنها یک فرقه را اهل نجات شمردند. فرقة ناجیه را نیز به راکبان سفینة اهل بیت و متمسکان قرآن و عترت تعریف کردند. شیعة امامیة اثنا عشری مدعی دارا بودن چنین ویژگیهایی است و خود را مصداق آن یگانه فرقة ناجیه می شمارد. کتاب حاضر به منظور اثبات همین مدعا به نگارش در آمده است و مؤلف شیخ ابراهیم بن سلیمان مشهور به فاضل قطیفی کوشیده است تا با ارائة دلائل منطقی و مقبول شیعه و اهل سنت بر صحت این ادعا مهر تأیید بزند و مخالفان را در عرصة احتجاج در باب عقاید دینی، بویژه اعتقادات شیعه در مورد امامت و ائمة اثنا عشر(ع) مجاب سازد./