جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رساله حاضر که تحت عنوان«مصاحف صحابه و صاحبان آن» به نگارش در آمده است، در سه بخش به بررسی مراحل تدوین و پیدایش مصاحف گوناگون و نهایتاً پیدایش مصحف کنونی(قرآن مجید) پرداخته است. بخش اول، در دو فصل، کلمه مصحف را از لحاظ لغوی و اصطلاحی مورد بررسی قرار داده است. همچنین به کتاب ها و تألیفات نادری که در تاریخ از«مصاحف» باقی مانده است، اشاره دارد. در بخش دوم ، «جمع آوری مصحف در زمان پیامبر(ص)» با توجه به اینکه دارای اهمیت ویژه ای است مورد کنکاش واقع شده است. معنای لغوی و اصطلاحی«حفظ و جمع» تعداد و اسامی حافظان و قاریان قرآن در زمان پیامبر(ص)، اولین جامع قرآن از دیدگاه شیعه و همچنین صاحبان مصحف در زمان رسول خدا(ص) از مباحث مهم این بخش می باشد که مجموعاً در 5 فصل تنظیم شده است. بخش سوم، که مفصل ترین بخش رساله است و به واقع هدف نگارش رساله در آنجا به نتیجه می رسد، در 5 فصل به بررسی مهمترین مصاحف نوشته شده که، در تاریخ از آنها یاد شده است، می پردازد. البته این مصاحف زیاد هستند؛ اما از میان آن ها با توجه به اهمیت زیاد و جنجال های اجتماعی مصحف«ابی بن کعب» ، «ابن مسعود» ، «علی (ع)» و «زیدبن ثابت» و «مصاحف عثمانی» به ترتیب تاریخ وفاتشان مورد بررسی قرار گرفته اند. در ابتدای هر فصل، ترجمه کوتاهی از مصحف بیان شده است. همه این مصاحف دارای ابعاد سیاسی و اجتماعی هستند اما این جوانب در مصاحف ابن مسعود و علی(ع) و زید بن ثابت و مصاحف عثمانی، بیشتر نمایان است در پایان هر فصل، خصوصاً در فصل پنجم به رد پای این مصاحف و نشان آن ها درتاریخ اشاره شده است.

این پایان نامه به بررسی مفاهیم و عملکردهایی اختصاص دارد که در قرآن در مقابل یکدیگر آمده اند و شامل هشت بخش با این عناوین است: بخش اول، نگاهی به تقابل منطقی؛ بخش دوم، بررسی تقابل مبنایی از نظر قرآن: حق و باطل، نور و ظلمات؛ بخش سوم، تقابل دو مکتب: اهم شاخصه های مکتب الهی انبیاء، اهم شاخصه های مکتب دنیاگرایان؛ بخش چهارم، تقابل در راه و روش: هدایت و ضلالت، رشد و غی، معروف و منکر، حلال و حرام؛ بخش پنجم، تقابل در شخصیت فردی عالمان: عطاکنندگان و بخیلان، مهتدین و مضلین و...؛ بخش ششم، تقابل در شخصیت عاملان از حیث اجتماعی: شاخصه های جامعه توحیدی، شاخصه های جامعه شرک آلود؛ بخش هفتم، تقابل در نتیجه و پایان کار؛ بخش هشتم، تقابل در افعال الهی و تقابل در امور خارجی

چنانچه می دانیم عمده ناگواری ها، دلهره ها و رنج ها و سختی هایی که آدمیان در دنیا گرفتار آنند، معلول بیماری های نفسانی و قلبی آنان است که به رذایل اخلاقی مشهور است. این امراض و رذایل نفسانی، آدمی را چنان از انسانیت و فطرت پاک انسانی اش دور می سازد که به تعبیر قرآن، این موجود برگزیده خداوند که می تواند تاج خلیفة الهی را بر سر گذارده و به دلیل این نعمت بزرگ الهی بر خود ببالد، آنچنان در سراشیبی سقوط انسانیت می افتد که در ردیف حیوانات و حتی پست تر از آنها جای می گیرد. رساله حاضر بر آن است تا با بررسی آیات نور بخش الهی و روایات معصومین(ع) در شناخت هر چه بیشتر قلب این مخزن کمالات انسانی، و این ملاک ارزش و اعتبار آدمی آفات و بیماری هایی که می تواند آن را از حالت اعتدال و سلامتی خارج سازد. تلاش نموده و برای اصلاح جانها و روانها و بازگرداندن سلامتی به آنها، که سعادت دنیا و آخرت را در پی دارد، راه حل هایی را از نسخه شفا بخش الهی قرآن و از زبان طبیبان روحانی حضرات معصومین(ع) برای آگاهی خوانندگان ارائه نماید. قابل ذکر است که بیماری ها و امراض قلبی قطعا بیش از اینهاست و مبحث پر حجمی را طلب می کند که از عهده این تحقیق خارج است و لذا از طرح همه آنها اجتناب نموده و تنها به اهم آنها اشاره می نمائیم.

در این پایان نامه قوم بنی اسرائیل پس از غرق شدن فرعون با تکیه بر آیات قرآن بررسی شده و مطالب آن در هفت بخش با این عناوین آمده است: بخش اول، گذری بر نهضت و رسالت حضرت موسی؛ بخش دوم، عبور از نیل و نجات بنی اسرائیل؛ بخش سوم، بنی اسرائیل در صحرای سینا؛ بخش چهارم، پیدایش انحرافات در بنی اسرائیل؛ بخش پنجم، بنی اسرائیل و ارض موعود؛ بخش ششم، برخی از چهره های مطرح در زمان موسی(ع)؛ بخش هفتم، جمع بندی ریشه ها و عوامل تمرّد قوم بنی اسرائیل

این پژوهش در چهار بخش بندگی و اصناف بندگان را با تکیه بر آیات و روایات بررسی کرده است. در بخش اول، با عنوان کلیاتی در باب عبادت از معنای لغوی و اصطلاحی عبادت و مباحثی درباره عبادت مثل ارکان و ملاک و انواع عبادت و انواع معبود بحث شده است. در بخش دوم، ذیل عنوان بررسی حقیقت عبادت از حقیقت عبادت، مقام عبودیت و مقام رسالت، انگیزه و فلسفه عبادت، لوازم عبادت، موانع عبادت و راه های تحصیل و ازدیاد عبادت سخن رفته است. در بخش سوم، با عنوان اصناف بندگان در قرآن و حدیث انواع بندگان نظیر انسانها، فرشتگان، جنیان و شیاطین و ویژگی های آنان بیان شده است. در بخش چهارم، با نام آثار بندگی و عواقب تخلف از آن به بررسی آثار عبادت و عواقب تخلف از عبادت خداوند پرداخته شده است

این پایان نامه فضائل القرآن را در روایات سنی و شیعی بررسی کرده و شامل هفت بخش با این مباحث است: بخش اول، کلیاتی در تاریخچه فضائل نویسی بر قرآن؛ بخش دوم، بررسی فضل قرآن بر سایر کتب آسمانی و سایر کلام های بشری؛ بخش سوم، فضائل قرآن از نگاه روایات؛ بخش چهارم، بررسی وضعیت روایات جعلی در حوزه فضائل القرآن؛ بخش پنجم، بررسی فضائل سوره های قرآن در روایات فریقین؛ بخش ششم، بررسی فضیلت آیات خاصی از قرآن: آیة الکرسی، آیات آخر سوره حشر، آیه آخر سوره کهف؛ بخش هفتم، بررسی روایات پیرامون استخاره و ختم قرآن.

دین، همزاد انسان است و قدمتی همپای وی دارد. هر اندازه بشر در جهت رشد و رفاه مادی بیشتر تلاش نمود، نیاز به تحصیل سعادت و دستیابی کمال هم بیشتر احساس شد و پیامبران نیز برای برآوردن این نیاز ارائه طریق سعادت به بشر مأمور شدند. بیان موضوع سعادت و طریق تحصیل آن، مهمترین پیام و برنامه پیامبران بود که در قالب دین و تعالیم آسمان عرضه گشت و هدف عمده آن، تأمین نیازهای مختلف انسان بود. پژوهش حاضر که پیرامون، قلمرو دین، به نگارش در آمده است، هدف عمده خود را بررسی ابعاد مختلف دین، با استفاده از منابع اصیل دینی، یعنی قرآن و حدیث قرار داده است

با نگاهی اجمالی به برخی آیات قرآن کریم، در می یابیم که زندگی مادی دنیایی و تعلقات آن به عنوان سرگرمی و بازیچه معرفی گردیده، و البته این توصیف در مقایسه با زندگی واقعی آخرت است. در آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام، ضمن تذکر این مسئله به عموم انسان ها و به خصوص مؤمنین، آنان را از پرداختن به امور بیهوده و سرگرم کننده ای که هیچ نفع دنیایی و آخرتی ندارند، برحذر می دارد. رسالة حاضر، بر آن است تا با بررسی آیات نورانی قرآن کریم و روایات اهل بیت عصمت و طهارت علیهم السلام، مفهوم و ماهیت لهو و لعب و مصادیق و نمونه ها، و عوامل گرایش به آن، و نیز آثار و نتایج پرداختن به آن را تبیین نموده و با بهره گیری از کلام وحی و فرمایشات گهربار معصومین(ع)، راه کارهایی را جهت اجتناب و دور ماندن از این امور برای مشتاقان به معارف قرآنی، ارائه نماید.

عفت از حیث مفهومی به خویشتن داری و باز داری نفس در قلمرو شهوت و نیز اجتناب از شهوات حرام اطلاق می شود. از آنجا که موضوع عفت شهوت است در آیات و روایات میان«شهوت پرستی» و«عفت» تقابل جدی برقرار شده است. در منابع روایی غالبا«عفت» نقطة مقابل«شکم پرستی» و«شهوت جنسی» است؛ زیرا این دو غریزه منشأ شهوترانی های دیگر می شوند. در اصطلاح قرآن کریم«شهوت» معنایی عام داشته و به انواع خواهش های دنیایی اطلاق شده است. بنابراین«عفت» به معنای عام در مقابل«شهوت» به معنای عام قرار دارد. عفت در مکتب اسلام معنای وسیعی دارد که پایین ترین حد آن نزاهت و حد کمال آن عصمت است. در اصطلاح اخلاق تحقق«عفت» در رسیدن شهوت به نقطة اعتدال است به طوری که به سمت نقطة افراط«شره» و تفریط«خمود» منحرف نشود. رسیدن به این حد تعادل مستلزم مطیع و منقاد شدن نیروی شهوت از برای نیروی عقل است. بنابراین عفت یکی از نیروهای مهار کننده درونی است که رفتارهای ناشی از نیروی شهوت را کنترل می کند. این نیرو به کمک برخی عوامل درونی و بیرونی به شکوفایی و ظهور می رسد و نتایج و برکات فردی و اجتماعی فراوانی دارد. «عفت» به واسطة وجود موانعی تضعیف شده و در نتیجه شهوات بر نفس انسان حاکم خواهند شد. در چنین حالتی مفاسد اخلاقی بروز کرده و آثار زیانباری برای فرد و اجتماع خواهد داشت.

در این پایان نامه، نگارنده، ابتدا به کلّیاتی از قبیل تعاریف مربوط به غلو و جعل و وضع پرداخته و سپس با بیان سابقه تاریخی غلات، عقاید کلّی این گروه را یادآور شده است. همچنین به بررسی علل و انگیزه های جعل حدیث و اهداف و نیّات این گروه در این راستا پرداخته و نمونه هایی از احادیث جعلی درباره مسائل گوناگون را نقل نموده است. در خاتمه نیز موقعیت این احادیث را در کتب موجود، بررسی کرده است. این نوشته، در حدّ توان، سعی دارد گوشه هایی از این حرکت سازمان یافته و آگاهانه را بررسی کند تا روشن شود غلات، به کلّی از مذهب تشیّع به دور بوده اند و تنها به جهت مخدوش ساختن چهره نورانی شیعه، خود را در صف شیعیان جا زده اند. لذا در این پایان نامه، سعی شده تا با شناخت افکار و عقاید غالیان، به نقش آنها در مسیر جعل حدیث پرداخته شود. از این رو، ذیل دو بخش و هفت فصل، این مهم بررسی شده است. بخش اوّل، «غلات و عقاید فرقه ای» عنوان گرفته است در فصل اوّل این بخش، کلّیات و تعاریف موجود در مسئله از دیدگاه لغت و اصطلاح و نظر مفسّران، مورد کند و کاو قرارگرفته و سپس به صورتی گسترده، این مبحث از منظر روایات بررسی شده و سپس از نظر دیدگاه کلامی رجالی شیعه و سنّی بررسی شده است. فصل دوم با عنوان «بررسی سابقه تاریخی غلات» به چند گروه از فرقه هایی منتسب به این عقیده از قرن اوّل هجری تا غیبت کبرا و پس از آن، اشاره شده است. فصل سوم، درباره علل و انگیزه های غلو است، که از عوامل مهم آن، تکّبر و خودخواهی، بی بندوباری اباحیگری و ناآگاهی توده های مردم برشمرده شده است. فصل چهارم به بررسی عقاید غلات پرداخته و عقاید آنان را در زمینه های مختلف فکری - عقیدتی مورد بحث و نظر قرار داده است. بخش دوم با عنوان «جعل حدیث در کارنامه غلات»، دارای سه فصل است که در فصل اوّل آن، گزارشی درباره جعل حدیث در اسلام آمده است. نگارنده در این بخش، درباره موضوعاتی مانند: معنای لغوی و اصطلاحی جعل، حدیث موضوع، تاریخ جعل در حدیث از دیدگاه های مختلف، و علل و انگیزه های جعل حدیث، پرداخته و دو علّت عمده برای جعل حدیث را عامل سیاسی و عامل فرهنگی می داند و عواملی از قبیل: دنیامداری، عوامل تربیتی و تبلیغی، تعصّبات ملّی، عناد و زندقه را نیز در مرتبه های بعدی این عوامل برمی شمرد. فصل دوم، در باب نقش غلات در مسیر جعل حدیث است. در این فصل که دارای بخش های مختلف است، کیفیت حدیث سازی، اهداف غلات در این زمینه، موضعگیری ائمه اطهار: در برابر غلات، ذکر نام غالیان مشهور، محورهای جعل حدیث از جانب غلات، نمونه هایی از جعلیات غلات در محور معاد، و همچنین دو محور غلو در صفات و فضائل، از جمله مباحثی است که این فصل را تشکیل می دهند. نگارنده در خاتمه، ضمن بررسی موقعیت روایات غلات در کتب موجود، معیارهای تشخیص احادیث موضوع، روایات جعلی در حوزه کلام و روایات جعلی در حوزه قرآن، با یک نتیجه گیری کلّی از بحث ها، مطالب خود را خاتمه می دهد.