جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نجواها جزو لاینفک گونه های ادبیات، از جمله ادبیات حماسی و اساطیری است. می توان گفت، یکی از شگردهای عالی شاعران در بیان داستان ها، درونکاوی قهرمانان از طریق بازگفت اندیشه های درونی آن هاست.فردوسی، شاعر سترگ حماسه سرای ایران، گاهی تلاش کرده است از طریق درونکاوی شخصیت های داستان، برای ایجاد هیجان بیشتر در مخاطب و نیز تحلیل کردارهای قهرمانان، به تصویر ذهنیاتشان بپردازد و پنداشت های آنان را بر زبانشان جاری سازد.استفاده از این روش، که یکی از شگردهای هنرین این شاعر بزرگ است، موجب گردیده که هم به معرفی دقیق تر قهرمانان توفیق یابد، هم جوانب مختلف داستان ها را بررسی کند و هم مخاطب را آماده پذیرش کرداری کند که از قهرمان داستان سر خواهد زد.در نوشتار حاضر، نویسنده تلاش کرده است، سه داستان تراژدیک ایرج، سهراب و سیاوش که فردوسی با درونکاوی قهرمانان آنها و بیان اندیشه های درونی آنها، بسترسازی مناسب برای شکل گیری آن داستان ها فراهم ساخته است، را تحلیل و بررسی کند.ماخذ ابیاتی که نگارنده در این پژوهش از آنها استفاده نموده است از کتاب شاهنامه به تصحیح دکتر سعید حمیدیان می باشد. ضمنا شیوه ارجاع ابیات بدین صورت است. داخل پرانتز، از سمت چپ به ترتیب شماره جلد، شماره صفحه و بعد از آن شماره های ابیات ذکر شده است.

عطار در آثار ارزشمند خویش به مساله توحید می پردازد وآن را با زبانی ساده بیان می کند. شیخ در منطق الطیر به طور خاص در پنجمین مقام و با به کارگیری داستان و حکایت، توحید را به عنوان یک مطلب دینی و عرفانی بیان می کند. نگرش عطار به توحید نگرشی زاهدانه است و کاملا با نگرش ابن عربی و دیگران متفاوت است؛ اما در این نگرش زاهدانه شباهت هایی با نظریات نو افلاطونیان دیده می شود که ذکر آن خالی از لطف نیست.این پژوهش به بررسی نگرش عطار به توحید پرداخته و سعی دارد نظریات مشابه افلاطونیان با دیدگاه عطار را بیان کند.

اگر شعر فارسی را به دو مکتب عشق و عقل طبقه بندی کنیم آخرین کتاب مدرسه عشق، غزلیات شمس است دیوانی که وجد و شور و جوش و خروش است و بس. دیوانی که پیوند غزل و موسیقی در آن به کمال است. بخشی از این موسیقی از طریق تکرار است. ارزش تکرار از دیدگاه علم معانی تاکید است و تاکید گاهی به منظور تعظیم، تحقیر، تحذیر، اغرا و ... صورت می گیرد. هدف مولانا از تکرار، پررنگ تر نشان دادن زمینه تصویراست و از آن به عنوان نیرویی برای بیان اعلای مفاهیمی استفاده می کند که زبان از بیان آن به ستوه آمده است و به نوعی می توان گفت زبان الکن گشته و مخاطب باید برای درک منظور گوینده در آنها غوص نماید و در خود حالی چون سراینده اش بیابد تا ارزش هنری آن را دریابد.از طرفی، در بدیع لفظی، تکرار، موسیقی کلام را به وجود می آورد و موجد صناعاتی از قبیل: هم صدایی، هم حرفی، رد الصدر الی العجز، ردالعجز الی الصدر، تبدیل و عکس و ... است. نباید فراموش کرد یکی از عوامل موسیقی در شعر فارسی قافیه و ردیف است که خود نوعی تکرار محسوب می شود.

از دیر باز برای شعر فارسی علاوه بر موزون و مخیل و مقفی بودن، اصول و حدودی وضع کرده اند و همه شاعران ملزم به رعایت آن اصول و مقررات بودند و رعایت اصول و توجه به ساختار ظاهری اثر، نشان از توانایی و هنرمندی شاعر محسوب می شد و شاعران سعی می کردند از چهار چوب این اصول و قوانین حاکم بر فنون ظاهری شعر، خارج نشوند اما این اصول در مشرب عرفان که توجه از ظاهر به باطن است و عادتهای مالوف این جهانی را در هم می شکند در حیطه شعر و شاعری هم تحقق می یابد و مولانا در میان شاعران عارف، گاه پایبند زبان معیار و قواعد و اصول رایج آن نمی باشد و نا آگاهانه در بسیاری از غزلهایش به شکل های مختلف نوعی آشنایی زادیی و ساختار شکنی در وزن، ردیف، قافیه و تعداد ابیات کرده است البته این هنجارشکنی ها و نو آوریها ناشی از شور و هیجان روح نا آرام و بی قرار اوست و او را از هوشیاری لازم برای رعایت حال مخاطب و اصول حاکم بر شعر گفتن، آزاد می سازد و این آزادی چارچوب قوانین زبان عادتی و فنون آن را در هم می شکند و با آزادی روح از جسم و فضای جسمانی، ناخودآگاه زبانش نیز آزاد می گردد و حدود و اصول شعر منطقی و معیار را در هم می شکند بطوری که مولانا هر وقت در ساختار ظاهری شعر هنجارگریزی کرده است عملا روحش از جسمش آزاد بوده است و با شکستن قالب شعر به شکستن قالب تن نیز پرداخته است و گویی با من ملکوتی اش به گفتگو پرداخته است.

خدای نامه ها، روایات تاریخی، شاهنامه ابومنصوری، اوستا و روایات شفاهی منابعی هستند که حکیم فردوسی در سرایش اثر بزرگ خود از آنها استفاده کرده است، فردوسی با دیدگاه حکیمانه خود بنیان های فرهنگ و تمدن اقوام کهن ایرانی را با شیوه ای دقیق و ظریف در هنر و فرهنگ اسلامی تلفیق نمود تا بدین گونه فرهنگ جهانی ایران زمین تا زمان بی پایان زنده و جاودان باقی بماند. در این وجیزه، دو تن از شاهان پیشدادی شاهنامه، که در آفرینش و گسترش فرهنگ و تمدن قوم آریایی نقش اساسی داشته اند بررسی شده است. کیومرث، بنیانگذار اولین تمدن بشری و اولین شاه، و جمشید به عنوان چهارمین شاه پیشدادی گسترش دهنده این فرهنگ و تمدن بی نظیر است.اولین اکتشافات و ابداعات منسوب به این دو شاه در جهت آفرینش و گسترش این فرهنگ و تمدن بزرگ با ذکر شواهدی از شاهنامه فردوسی بیان شده است.

بنابر آیه ای از قرآن کریم (الاحزاب، 72) خداوند بر آسمانها و زمین و کوهها امانتی عرضه کرد اما آنها از پذیرفتن آن امتناع کردند و انسان که ظلوم و جهول بود، بار امانت را پذیرفت. تفسیرهای گوناگونی بر این آیه شریفه و اینکه آن امانت چه بود، بیان شده است. اکثر مفسران کلام الهی، آن امانت را استعداد یا صفت و یا عقیده ای می دانند که خداوند در قلب انسان به ودیعت نهاده است. اما ابن عربی بر اساس مبانی عرفانی خویش، امانت و امانت دهنده و حامل امانت را یکی می داند. در این مقاله کوشش شده است تفاسیر متعدد عرفای ایرانی و ابن عربی از آیه امانت که در آثار وی پراکنده است، بر اساس وحدت وجود و تجلی خداوند در عالم تحلیل گردد.

بحث تقابل عقل و عشق یا «فلسفه و عرفان» بحث فراگیر و دراز دامنی است. کمتر اثری عرفانی می توان پیدا کرد که از پرداختن به این موضوع غفلت ورزد. در میان صاحبان آثار عرفانی، مولانا از جمله بزرگ ترین شاعران و عارفانی است که در موارد زیادی به این موضوع پرداخته و راه شناخت مبتنی بر دل (کشف و شهود باطنی) را بر شناخت عقلی برتر دانسته است. در سایر متون عرفانی نیز جلوه های مختلف این تقابل به چشم می خورد؛ لیکن تفاوت عمده نگرش مولوی به این مساله با دیگران صرف نظر از ژرف نگری ها و باریک بینی های وی در بیان آفات عقل گرایی و تمسک به عقل به منزله راهی غیر قابل اعتماد در معرفت، انگشت نهادن بر فلسفه به عنوان یک علم و فن است که ویژگی های خود را دارد و از ابزارهای خاص فلسفی و عقلانی در شناخت بهره می برد. مولانا در مثنوی، گاه با اشاره دقیق به همین اصطلاحات فنی فلسفی که فیلسوفان در عرضه اندیشه های فلسفی خود از آنها سود می جویند به ستیز با فیلسوفان برخاسته و با بی اعتبار دانستن ابزار فلسفیان، در ستیزی که در نهایت به تقویت بینش عرفانی او می انجامد وارد شده است. در این مقاله سعی شده است اندیشه های خردستیزانه مولوی را با تکیه بر نقد برخی از این اصطلاحات، در مثنوی بررسی کنیم.

با وجود این که کسی به تشابه موجود در میان آثار هدایت و آثار بالزاک اشاره ای نکرده است، در میان داستان کوتاه «داش آکلِ» هدایت ایرانی و رمان «زنبق دره» (Le lys dans la vallee = The lily in the valley) نوشته بالزاک فرانسوی، تشابه آشکار و انکارناپذیری هست. این تشابه از مراحل توارد فراتر و برای تعیین درجات تاثیر و تاثر، مستلزم بررسی و مقایسه این دو اثر است. در این نوشته اقتباس و تاثیر و تاثر احتمالی در میان این دو داستان، در محدوده واقعیات داستانی بررسی و باهم مقایسه شده اند. هرچه این مقایسه فراتر می رود، تشابه و تاثیر و تاثر مسجل تر می شود. بررسی این تشابه در دو مرحله است: یکی تشابه بخش هایی از زندگی بالزاک با هدایت و دیگری تشابه برخی از عناصر رمان زنبق دره با عناصر داستان کوتاه داش آکل.

بین روساخت نحوی یک اثر یا قطعه زبانی با اندیشه و طرح ذهنی صاحب آن رابطه ای تنگاتنگ وجود دارد. ساخت نحوی یک اثر بی تاثیر ازساخت معنایی آن نیست، به طوری که می توان با دقت و تامل در روساخت تا حدودی به اندیشه و نیت آفریننده آن روساخت پی برد. هر طرح ذهنی و ساخت معنایی نمی تواند در هر قالب و توالی نحوی ظاهر شود و صراحت و رسانگی لازم را داشته باشد و این حکایت از نظام مندی دستگاه زبان دارد. حتی یک دستگاه بسیار جزیی از دستگاه دستوری زبان به نام «مطابقه»(concord)  نیز از این حقیقت مستثنا نیست. به همین دلیل است که دستگاه مطابقه موجود در آثار زبانی تحت یک الگو و طرح واحد و ثابت تعریف نمی شود و هر اثر یا قطعه زبانی می تواند دستگاه مطابقه مخصوص به خود داشته باشد. لذا برای زبانی مثل زبان فارسی نمی توان یک طرح یا الگوی واحد از دستگاه مطابقه ارایه داد. در این مقاله نویسنده با بررسی دستگاه مطابقه کتاب «فرار از مدرسه» استاد زرین کوب و مقایسه آن با طرح موجود از دستگاه مطابقه زبان فارسی به این نکته مهم پرداخته است.

مقاله حاضر تلاشی است در جهت حفظ و بررسی گویش های ایرانی که در حال فراموشی هستند. تاتی یکی از این گویش هاست که در روستای کلاسور کلیبر آذربایجان شرقی تعدادی بدان تکلم می کنند.معرفی روستای کلاسور، موقعیت جغرافیایی و انسانی، نحوه زندگی مردم روستا، نمادهای آوانویسی، بررسی قواعد دستوری حاکم براسم و ضمیر گویش مذکور از قبیل: جنس، تعریف، عدد، ساده و غیرساده، مطابقت اسم با فعل، جمع و مفرد، ارگتیو، حالت های اسم، فلکسیون (صرف اسامی)، انواع ضمایر و حالت های دستوری آنها مهم ترین بحث های این مقاله هستند.نکته مهم دیگر به کار گرفتن حروف اضافی پسین در این گویش است که واژه پیش از خود را متمم می سازد. سعی شده برای هر موردی مثال های کافی همراه با معادل فارسی آورده شود.