جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقاله حاضر تلاشی است در جهت حفظ و بررسی گویش های ایرانی که در حال فراموشی هستند. تاتی یکی از این گویش هاست که در روستای کلاسور کلیبر آذربایجان شرقی تعدادی بدان تکلم می کنند.معرفی روستای کلاسور، موقعیت جغرافیایی و انسانی، نحوه زندگی مردم روستا، نمادهای آوانویسی، بررسی قواعد دستوری حاکم براسم و ضمیر گویش مذکور از قبیل: جنس، تعریف، عدد، ساده و غیرساده، مطابقت اسم با فعل، جمع و مفرد، ارگتیو، حالت های اسم، فلکسیون (صرف اسامی)، انواع ضمایر و حالت های دستوری آنها مهم ترین بحث های این مقاله هستند.نکته مهم دیگر به کار گرفتن حروف اضافی پسین در این گویش است که واژه پیش از خود را متمم می سازد. سعی شده برای هر موردی مثال های کافی همراه با معادل فارسی آورده شود.

دادستان مینوی خرد متنی به زبان فارسی میانه مشتمل بر 63 فصل و در شمار اندرزنامه هاست. در قرن 14 میلادی تریوسنگ آن را به زبان سنسکریت ترجمه کرده است. ترجمه نریوسنگ ترجمه ای لفظ به لفظ است، بدون مطالعه متن فارسی میانه قابل درک نیست و زبان آن ویژگی هایی دارد که آن را از سنسکریت کلاسیک متمایز و به زبان های ایرانی نزدیک می سازد. از این جهت لازم است با متن فارسی میانه مقایسه و ویژگی های زبان شناختی آن بررسی شود. دادستان مینوی خرد در قرن هجدهم میلادی به فارسی نیز ترجمه شده است. در این مقاله فعل ماضی متعدی و ساخت ارگتیو دادستان مینوی خرد و شیوه ترجمه آن به سنسکریت و فارسی بررسی می شود.

تاتی خلخال از گویشهای ایرانی شمالی غربی است که هم اکنون در دو بخش شاهرود و خورش رستم از توابع شهرستان خلخال رایج است. از آنجاکه این گویش، گونه ها و لهجه های متنوعی دارد، در این جستار از بخش خورش رستم، گونه کجلی، و از بخش شاهرود، گونه های لردی، کرینی، دروی، کهلی و گیلوانی انتخاب گردیده و از نظر ویژگیهای ارگتیو با هم مقایسه شده اند. در این مقاله، ابتدا حالتهای فاعلی و غیرفاعلی اسمها و ضمایر توصیف شده اند، سپس جایگاه ناپایدار ضمایر متصل غیرفاعلی (وندهای ضمیری) در ساختمان جملاتی که ویژگی ارگتیو دارند با امثال متعدد نشان داده شده است، و در نهایت ساخت ارگتیو از جهات مختلف در قالب شش شکل مورد توصیف قرار گرفته است. تاتی خلخال از برخی گویشهای ارگتیودار به خاطر تبعیت فعل از مفعول معنایی در شمار و شخص، به ویژه، جنس دستوری متمایز است. در این گویش علاوه بر فعلهای ماضی متعدی، شواهدی وجود دارد که برخی از فعلهای لازم نیز متاثر از ساخت ارگتیو شده اند.