جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

متن‌ها همواره برای تفسیر باز هستند، اما به‌کارگیری رمزگان، توانش زبانی است که خوانشی متفاوت و فعالانه‌تر از متن، ارائه می‌دهد و شاخه‌ای از نشانه‌شناسی بر پایۀ نقد ادبی است. رمزگان‌ها، ظرفیت‌های بالقوۀ متن را بالفعل کرده و با رمزگشایی، معانی نهفتۀ متن آشکار می‌شوند. روش این پژوهش، توصیفی – تحلیلی با تأکید بر رویکردنشانه‌شناختی است که در پرتو آن به بررسی رمزگان­های زبانی نامۀ 53 نهج‌البلاغه بر اساس نظریۀ پی‌یر گیرو پرداخته شد تا بدین ترتیب مشخص شود که رمزگان‌های زبانی گیرو در تبیین محتوای فرمانِ حکومتی این نامه و در بیان روابط بین کارگزاران و مردم به چه صورت به­کار رفته‌اند. در نهایت مشخص گردید که نشانه‌های زبانی نامۀ مذکور، حاصل تعامل رمزگان‌های منطقی، زیبایی‌شناسی و اجتماعی است که در سه محورِ تحکم شدید فرمانده به نیروی زیردستش، خطرهای تهدیدگر نظام سالم حکومت و ترکیب خدایی – انسانی حکومت‌داری، تجلی یافته‌اند. رمزگان‌های منطقی نامه، نشانه‌ها و علائمی هستند که به جنبه‌های انسانی پرداخته و امور واضح و عینی هستند که بر اساس عقل و منطق انسانی پذیرفته می‌شوند و در اکثر موارد حول محور عدالت که یک استراتژی سیاسی و برنامۀ اجتماعی لازم‌الإجراست، می‌چرخند. رمزگان‌های زیبایی‌شناسیِ نامه در اسلوب‌های بلاغیِ مجاز، استعاره، کنایه و تشبیه تجلی‌دهندۀ ارتباط بین ادبیات و هنر است و اصول ارتباط بین حاکم و رعیت را با صورت‌های بلاغی بیان کرده‌اند. رمزگان‌های اجتماعی نامه، شامل دین، گروه‌های شغلی، نام، القاب و لحن کلام است.

اصول اخلاقی به‌دلیل نقش مهم آن در زندگی فردی و اجتماعی، در همهی جوانب زندگی بشر از جمله کسب‌وکارها مورد توجه بوده است و از این رو، بسیاری از بزرگان و اندیشمندان دین اسلام به تبیین این مفهوم و الگوپردازی راجع به آن پرداخته‌اند. هدف اصلی این پژوهش، استخراج مدلی مفهومی برای اخلاق در کسب‌وکار برمبنای دیدگاه‌های حضرت علی(ع) است. این پژوهش با رویکرد کیفی بوده و به روش تحلیل مضمون انجام شده است. براساس یافته‌های پژوهش، اخلاق در کسب‌وکار سه مؤلفة «بینشی- ادراکی»، «فردی» و «حرفه‌ای» دارد؛ اخلاق بینشی- ادراکی نشان‌دهندة عمق توجه و اهمیت امام علی(ع) به اصول دین اسلام به‌عنوان سرمنشأ اخلاق بوده و شامل «توحیدباوری»، «معادباوری» و «عدل‌باوری» است؛ اخلاق فردی که در آموزه‌های اسلام ریشه در خلقیات الهی دارد شامل «حسن خلق درونی»، «حسن خلق در ارتباط با دیگران»، «دوری از رذایل اخلاقی درونی» و «دوری از رذایل اخلاقی در ارتباط با دیگران» بوده و دو جنبه درونی/ بیرونی و فضیلت/ رذیلت دارد؛ اخلاق حرفه‌ای که ریشه‌های آن را می‌توان در اخلاق فردی دانست، شامل «اثربخشی متقابل همکاری»، «اخلاق سازمانی»، «اصول سرپرستی»، «حق‌الناس و عدالت سازمانی» و «مدیریت صحیح حرفه» است. از نتایج مهم پژوهش حاضر این است که معادباوری از دیدگاه حضرت علی(ع) اهمیت ویژه‌ای در اخلاق کسب‌وکار دارد.

استعاره مفهومی از مهمترین مفاهیم معناشناختی موجود در کتاب دینی گرانبهایی مانند نهج‌البلاغه محسوب می‌شود، اما فهم استعاره نمی‌تواند همة جوانب معناشناختی را آشکار سازد. در برخی فرازها، تحلیل استعاره‌های مفهومی نمی‌تواند از حد خاصی فراتر رود و محدود شدن به استعاره‌های مفهومی باعث پوشیده ماندن بخش عمده‌ای از مفاهیم می‌شود. در پژوهش حاضر، به بررسی وجود یا عدم انطباق تفسیرهای موجود از نهج‌البلاغه با مراحل معناسازی و چارچوب‌های نظریة آمیختگی مفهومی (فوکونیه و ترنر، 2002، 1998) پرداخته می‌شود. این پژوهش از نوع توصیفی و روش آن تحلیل محتوا است. از حجم حکمت‌های نهج‌البلاغه به روش نمونه‌گیری احتمالی طبقه‌بندی‌شده و با تخمین شخصی برآورد حجم نمونه حدود ده درصد به‌عنوان حجم نمونه مورد بررسی قرار گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهد که در حکمت‌های مورد بررسی از تمام انواع آمیختگی مفهومی استفاده شده است و با بکارگیری سه مرحله ترکیب، تکمیل‌سازی و گسترش در این حکمت‌ها می‌توان به معنایی نوپدید دست یافت که هدف کلی آن خلق مقیاسی در سطح انسان است تا از این طریق مفاهیم ربوبی برای او قابل درک شوند. در بیشتر نمونه‌های ارائه شده استفاده از توانایی خلاق بشری برای بیان مفاهیم انتزاعی از طریق مفاهیم عینی و ملموس در فضاهای مختلف کاملاً روشن است. در ترجمه‌ها و شرح‌های نهج‌البلاغه نیز شکل‌گیری فضاهای آمیخته متفاوت در ذهن مفسران و مترجمان مختلف قابل‌مشاهده است. شاید با بررسی ترجمه‌های مختلف بتوان گفت که گوناگونی بسیار زیاد ترجمه‌ها و شرح‌ها نتیجه فضاهای گوناگونی است که در ذهن مفسران و مترجمان مختلف ایجادشده است.

اقامه امربه‌معروف و نهی از منکر با هدف محوری اصلاح و تربیت، از سوی شارع‌مقدس به‌عنوان تکلیفی همگانی معرفی شده است و نظر به رابطه تنگاتنگ اصلاح و تربیت با ارزش‌های اخلاقی، یکى از عوامل تأثیرگذار در این زمینه، بهره‌گیری از فضائل اخلاقی و توجه ویژه به گزاره‌های «تغافل» و «تجسس» است. لکن چگونگی به‌کارگیری آنها مسأله‌ای مهم به‌نظر می‌رسد. چرا که ممکن است مکلف با رویکردی افراطی و یا تفریطی و توجیه اداء تکلیف شرعی دچار انحرافاتی همچون «تجسس‌های نابجا»، «تجاوز به حریم خصوصی» «غفلت و بی‌تفاوتی» و «لجام‌گسیختگی اخلاقی» شود. مسئله اصلی این پژوهش، تبیین حد و مرز اعتدالی تغافل و تجسس در اجرای امربه‌معروف و نهی از منکر نسبت به دو حوزه «مردم» و «حکومت» با محوریت کلام و سیره امیرالمؤمنین (ع) می‌باشد که با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از تجزیه‌وتحلیل داده‌ها و رویکردی کاربردی اقدام به معرفی حد اعتدال شرعی، اخلاقی و تبیین مبانی نظری آن می‌نماید بدین‌صورت که در امور باطنی مردم و خطاهای جزئیه و سهوی کارگزاران، حکم به تغافل و عدم جواز تجسس و جهت حفظ کیان، امنیت، عموم جامعه و مراقبت از تحرکات نظامی دشمنان بیگانه و توطئه مخالفان و معاندان داخلی و جاسوسان، و آگاهی از نیازها، مشکلات مردم، حکم به جواز تجسس و عدم تغافل می‌نماید تا جامعه و حکومت از آثار و نتایج آن همچون معرفت نسبت به حد اعتدالی تغافل و تجسس در امور شخصی و باطنی مردم و همچنین دستگاه حاکمیتی و مصادیق آن بهره­مند شوند.

امروزه نظام سلطه با راه انداختن جنگ شناختی، تلاش زیادی در جهت تحریف واقعیت و عوض کردن جای حق با باطل و ظالم با مظلوم دارد. برای مقابله با این جنگ شناختی باید به جهاد تبیین روی آورد. جهاد تبیین نه به شخص خاصی محدود می‌شود و نه به زمان خاصی؛ از همین‌رو باید تربیت افراد تبیین‌گر در دستور کار نظام تعلیم و تربیت قرار گیرد. با توجه به اهمیت تبیین‌گری در دین اسلام و سیره ائمه(علیهم‌السلام)؛ هدف از پژوهش حاضر ارائه الگوی تربیتی با رویکرد جهاد تبیین از دیدگاه نهج‌البلاغه می‌باشد. برای این منظور از رویکرد کیفی و روش توصیفی- تحلیلی استفاده شده است. یافته­ها حاکی از این است که برای تربیت افرادی که رفتار تبیین‌گرانه(شامل گفتار و کردار) داشته باشند باید گرایش به تبیین‌گری را در ایشان پرورش داد و لازمه­ی گرایش به تبیین‌گری، پرورش بینش تبیین‌گری می‌باشد؛ یعنی برای تربیت مبتنی بر جهاد تبیین بایستی به بینش تبیین‌گری در نظام تربیتی توجه داشت. از همین‌رو بایسته‌هایی برای پرورش بینش تبیین‌گری بر اساس نهج‌البلاغه احصا شد که عبارتند از: آگاهی‌بخشی، تکلیف‌گرایی، پرسشگری، گفتگو و مناظره برهانی، سندیت و مرجعیت، مخاطب‌مداری، موقعیت­شناسی و زمان‌سنجی.