جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دستیابی به معرفت صحیح تاریخی و به‌کارگیری آن در صحنه حیات فردی و اجتماعی بشر، نیازمند شناخت و از میان برداشتن آسیب‏ها و خطراتی است که درس‏آموزی تاریخ و مفیدبودن آن را با تهدید مواجه می‏‌سازد. حضرت علی(ع) در نهج‏‌البلاغه بارها به موضوع تاریخ پرداخته است. ایشان پس‌ازآنکه در مواضع متعددی معرفت تاریخی را ممکن می‌‏داند و آن را ضروری و مهم می‌‏شمارد، موانع و آسیب‏‌های فهم تاریخی را معرفی و مخاطبین خویش را از آن برحذر داشته است. این آسیب‏‌ها در سه محور کلی بروز می‏‌کند. عدم توجه به قانونمندی تاریخ آسیبی است که موجب می‏‌شود تاریخ، صرفاً به دانشی بیهوده و منحصر در گذشته تبدیل شود. آسیب دیگر، بی‏‌توجهی به ملاک‌‏های صحیح در نقد تاریخ است. اتکا به نقاط تاریک و مجهول تاریخ، عدم تفکیک منافع و مضرات تاریخ و اصرار بر وجوه غیرمفید تاریخ ازجمله آسیب‏‌هایی است که در این زمینه بروز می‌‏یابد. سومین آسیبی که گریبان‌گیر معرفت تاریخی می‌‏شود، غفلت از درس‌های تاریخ و به‌کارنبستن آن در عمل است. توقف در مرحله مطالعه و تبیین معرفت تاریخی و تدارک‌‏ندیدن سازوکاری برای پیاده‌سازی محصول معرفت تاریخی‏‏ در رفتار فردی و جمعی انسان، جدی‌‏ترین آسیبی است که در مسیر کسب معرفت تاریخی ظهور می‏‌یابد. پژوهش حاضر با بهره‏‌گیری از منابع کتابخانه‏‌ای و با روشی توصیفی ـ تحلیلی، آسیب‏‌های معرفت تاریخی که در سخنان علی(ع) در نهج‌‏البلاغه تبلور یافته را احصاء و مورد تحلیل و تبیین قرار داده است.

اجرای عدالت در جامعه از نیازهای اساسی و فطری و یکی از اصول بنیادین حکومت است. در نگاه امام علی(ع) حکومت کارکردی مهم جهت خدمت، تأمین رفاه و آسایش عمومی مردم، رسیدگی و حل مشکلات امور مادی و معنوی دارد. لذا در سیره حکومتی امام، عدالت جایگاهی محوری و محکم در تنظیم حیات اجتماعی انسان‌ها دارد. نهج‌البلاغه بارها روی مسئله عدالت و اجرای آن در جامعه تأکید کرده و رفتار سیاسی و تلاش‌های آن حضرت برای اجرای عدالت در جامعه، نشان از اهمیت این امر در حاکمیت سیاسی اسلام دارد. در کنار تلاش‌ها و زحمات سازنده حضرت برای اجرایی کردن عدالت در جامعه، تاریخ نشان داد این اندیشة والا و بالندة علوی در جامعه با موانعی روبه​رو است و جریانی سعی دارد تا مانع اجرای عدالت در جامعه شود. این مقاله به روش توصیفی تحلیلی با بررسی بیانات امام علی(ع) در پاسخ به مانع اساسی اجرای عدالت در حکومت علوی، خودبرتربینی و خوداستکباری را علت اصلی مانعیت اجرای عدالت در جامعه می‌داند. مقاله سعی دارد این مانع را در سه حوزه فردی، اجتماعی و اقتصادی بازشناسی کند.

مدیران تصمیمات آن‌ها می‌تواند عامل اصلی بهروزی، سعادت دنیوی و اخروی عامه مردم گردد. هدف این تحقیق شناسایی شاخص‌های مؤثر بر شایستگی مدیران و طراحی مدلی کارآمد برای نظام انتخاب و ترفیع مدیران است. روش تحقیق این پژوهش کیفی، از نوع تحلیل مضمون است و برای تجزیه‌وتحلیل اطلاعات از تحلیل محتوا استفاده‌شده است. مرجع گردآوری داده‌ها آیات قرآن کریم و خطبه‌های نهج‌البلاغه بوده و واحد تحلیل در روش تحلیل محتوا، مضمون آیات و خطبه‌ها در نظر گرفته شده است. ملاک انتخاب آیات جستجو در نسخۀ نرم‌افزار الکترونیکی قرآن کریم و نهج‌البلاغه با عبارات کلیدی شایستگی، مدیران، ولایت و سرپرستی بوده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که چهار تم بر شایستگی مدیران مؤثراست؛ که این چهار تم عبارت‌اند از: شایستگی حیاتی (صبور، عادل، صادق، نرم‌خوئی، اصیل و خوش‌سابقه، امانت‌دار، شکر گذاری، عزت‌نفس، دوری از ظلم و فساد)، شایستگی همگراساز (چشم‌پوشی، بخشش، رفق و مدارا، هدف‌گرایی، مشورت​پذیری، مدیری از جنس مردم، مدیریت خشم، خیرخواه)، شایستگی فراپندار (انگیزه‌​بخشی، گشاده‌رویی، آینده‌نگری، انتقادپذیری، تعهد کاری، دلسوزی و عشق به کار، منفعت­رسان به جامعه، آگاهی سیاسی) و شایستگی تحول‌آفرین (با بصیرت، شفافیت، عمل‌گرا، مدیریت زمان، پشتکار، اعتماد به کارکنان، خویشتن‌داری، امیدواری به رحمت حق، قاطع).

«حاکمیت» از مفاهیم بنیادی در حقوق عمومی بوده که بدون درک آن، نمی­توان درک صحیحی از دولت­مدرن داشت. نوشتارِ حاضر این موضوع را در نهج­البلاغه به بحث گذاشته و به این سؤال پاسخ داده است: از دیدگاه حقوق عمومی، مفهوم حاکمیت در آموزه­هایِ نهج­البلاغه چیست؟ در پاسخ به این سؤال، با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی، تلاش شده در آغاز، مستنداتی از نهج­البلاغه، پیرامونِ سؤال تحقیق ذکر شود. سپس پیامدهایِ حقوقِ عمومیِ موضوع، بررسی شود. حاصل تحقیق آن است که اولاً؛ در نهج­البلاغه، سه­گونه برداشت از «حاکمیت» مطرح است. ثانیاً؛ گونۀ نخستِ حاکمیت که البته از جنس «خالقیت» است، مختص ذات اقدس حضرت باری‌تعالی است. ثالثاً؛ سطح دوم در آموزه­های نهج­البلاغه، حاکمیت به آن معنایی که در دنیای مدرن مطرح است ذکر نشده بلکه عمدتاً این واژه با معانی فرمانروا، حاکم، سلطنت و زمامدار ذکر شده است. به این اعتبار، در دنیای قدیم، حاکمیت به‌مثابۀ تأسیس حقوقیِ خودآیین و مستقل مطرح نشده بلکه دربردارندۀ مفهومی از مفاهیم حوزۀ عمومی است که در خدمت سایر غایات درمی­آید. در اثرِ چنین وابستگی، «حاکمیت» با «حکومت کردن» دچار مرزهای شکنندۀ معنایی و کارکردی می­شود. رابعاً؛ سطح سومِ حاکمیت که از جنس «سیاسی» است؛ مختص مردم است و البته هیچ‌گونه حلقۀ رابطی بین مردم و خدا در نظر ندارد بلکه پیونددهندۀ این رابطه، برداشتِ درونی انسان‌ها است و این برداشت، نزدیک‌ترین معنا به مفهومِ مدرنِ حاکمیت است. خامساً؛ برداشت اخیر از حاکمیت، دربردارندۀ پیام‌های مهمی برای حقوق عمومی مدرن است.

در عصر اقتصاد دانش‌بنیان بیش‌ازپیش مدیریت دانش در مدیریت موفق سازمان‌ها نقش دارد. بااین‌حال بسیاری از پروژه‌های مدیریت دانش شکست‌خورده و به هدف خود نرسیده است. بر همین اساس مدیریت دانش در کانون توجه محققین قرار گرفته و تئوری‌های مختلفی در این زمینه جهت رفع این نقیضه ارائه شده است. بااین‌حال هنوز تئوری جامعی در این زمینه ارائه نشده است. لذا این مقاله با هدف تبیین ساختار حاکم بر مدیریت دانش و ارائه نظریه پویا تدوین شده است. منبع این مقاله، سیره ارزشمند امام على(ع) است که ازیک‌طرف منبعی موثق و قابل‌اتکا بوده و از طرف دیگر مبتنی بر عمل هست چراکه ایشان به‌عنوان حاکمی مدبر و کارآمد است. در مقاله حاضر چرخۀ مدیریت دانش به‌عنوان مبنا قرار داده شده و تمام حکمت‌ها و نامه‌های موجود در نهج‌البلاغه و احادیث غررالحکم و دررالکلم بررسى گردیده و احادیث، حکمت‌ها و نامه‌های مرتبط شناسایی و براساس آن‌ها ساختارهای تقویت‌کننده و تضعیف‌کننده چرخۀ مدیریت دانش با استفاده از رویکرد پویایی‌شناسی سیستم‌ها مدل‌سازی شده است. براساس نتایج شبیه‌سازی، استراتژی‌هایی با توجه به سیره امام علی(ع) جهت بهبود مدیرت دانش استخراج شده است که عبارتند از: شناسایی شاخص‌های تفکیک دانش، استراتژی مدیریت دانش مبتنی بر احساس نیاز افراد سازمان، جهت‌گیری به سمت ایجاد سازمان یادگیرنده از طریق یادگیری تک‌تک افراد، شناسایی موانع تسهیم دانش و موتورهای رشد آن، تدوین استراتژی تربیت نیروی انسانی شایسته.

در عصر کنونی با توجه به افزایش آسیب‌های روانی و اجتماعی، شناخت تاب‌آوری و ویژگی‌های تاب‌آوری می‌تواند افراد را در برابر عوامل استرس‌زا و اضطراب‌آور مقاوم سازد، از مردم در برابر عواملی که باعث به وجود آمدن بسیاری از مشکلات روان‌شناختی می‌شود، محافظت نماید و همچنین کارکردهای مثبت زندگی آن‌ها را افزایش دهد. هدف این مقاله بررسی تاب‌آوری و ویژگی‌های تاب‌آوری از منظر امام علی(ع) در نهج‌البلاغه است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. در این پژوهش ویژگی‌های تاب‌آوری در نهج‌البلاغه شامل؛ خودآگاهی، احساس ارزشمندی، ارتباط اجتماعی، آینده‌نگری، خودکنترلی، معنایابی، صبر، بردباری، سعه‌صدر، استقامت و پایداری به­‌دست آمد. لذا می‌توان از رهنمودهای نظری مستخرج از نهج‌البلاغه دربارۀ مهارت تاب‌آوری و ویژگی‌های آن، برنامه‌هایی مبتنی بر مباحث تاب‌آوری در نهج‌البلاغه برای مقابله با شرایط استرس‌زا طراحی نمود، تا بتوان از مردم در برابر رفتارهای خطرزا محافظت کرد.

از منظر نامه‌های نهج‌البلاغه، یکی از مهم‌ترین اصول راهبردی در عرصه حکمرانی، اصل «جلب رضایت عمومی» است و تحقق آن نیازمند طرح عملیاتی درازمدت می‌باشد. مسئله کانونی مقاله این است که: «از منظر نامه‌های نهج‌البلاغه با چه راهکارهایی می‌توان این اصل راهبردی را محقق ساخت؟» از مجموع این نامه‌ها، می‌توان برای تحقق این اصل، راهکارهای عملیاتی متعددی را با روش تحلیلی - توصیفی، استنباط کرد. این راهکارها در جنبۀ سلبی، عبارت از پنج اصل: «پرهیز از استبداد»، «پرهیز از ویژه‌خواری»، «پرهیز از بدعهدی»، «پرهیز از خشونت» و «پرهیز از اجبار مردم» بوده و در جنبه ایجابی، عبارت از هفت اصل: «لزوم حمایت از اقشار آسیب‌پذیر»، «لزوم اطلاع‌رسانی به مردم»، «لزوم همراهی با آنان در سختی‌ها»، «لزوم امنیت عمومی در بیان انتقاد»، «لزوم رعایت برابری در تعامل با آنان»، «لزوم ارتباط مستقیم» و «لزوم عذرخواهی در فرض اشتباه» می‌باشند. این نوشتار بر این باور است که اصل راهبردی «جلب رضایت عمومی»، هرچند در سند الگوی پایه اسلامی ایرانی پیشرفت، به‌صورت ضمنی موردتوجه است؛ اما بااین‌همه، نگاه همه‌جانبه به آن موردتوجه نبوده و برخی از راهکارهای عملیاتی فوق به‌کلی در آن مطرح نشده‌اند؛ به همین روی لازم است در تکمیل و ارتقا این سند، این اصل مورد اهتمام قرارگیرد و بر همین اساس پیشنهاد‌هایی ارائه‌ شده است.