جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 شمسی، نقطه عطفی در گسترش آموزش استشراق در داخل و خارج از کشور جمهوری اسلامی ایران بوده است. با پیروزی این انقلاب مردمی و دینی در کشوری که دارای اهمیت ویژه‌ای در سطح منطقه و بین‌الملل است، اذهان و افکار بسیاری از کشورها، ملت‌ها، مراکز و اشخاص را به ماهیت این انقلاب به لحاظ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، علمی، فرهنگی، تمدنی، اخلاقی، تربیتی، حقوقی، دینی، مذهبی و ... معطوف نمود و سبب مطالعات آموزشی و پژوهشی در سطح کمی و کیفی بالایی گردید. ازاین‌رو، نوع مطالعات آموزشی و پژوهشی غربیان در زمینه استشراق، تحول زیادی یافت. از سوی دیگر، حکومت و تعامل آن با مراکز و شخصیت‌های فعال مردمی درباره استشراق در ایران، موجب شد تا رایزنی‌ها و روابط بیشتر و بهتری با مستشرقان صورت گیرد و از همین رهگذر منابع معتبر و دست‌اول بیشتری در اختیار آنان قرار گیرد. ایجاد رشته‌های تخصصی (مانند: ق

مقاله «عایشه بنت أبی بکر» اثر اسلام‌شناس آمریکایی، دنیس اسپلبرگ است که در دایرة‌المعارف قرآن لیدن به چاپ رسیده است. او در این مقاله، دو ماجرای تبرئه عایشه از زنا (إفک) و جنگ جمل را محور اصلی پژوهش خود در بازشناسی سیمای عایشه قرار داده و سپس به تحلیل هر یک می‎پردازد. نوشتار یاد‎شده نقاط قوت و ضعف‎ متعددی دارد. وی با تفسیری که از "أم المؤمنین" ارائه نموده و بر اساس آیه شریفه «وقرن فی بیوتکن» (احزاب/33) زنان مسلمان را محکوم به خانه‎نشینی و نیز پرهیز از مناصب سیاسی به علت مشارکت عایشه در اولین جنگ داخلی در اسلام (جنگ جمل) می‎داند. افزون بر این، مدعی می‌شود که شیعه اعتقادی به عفت عایشه نداشته و راه را برای اتهام به وی باز گذاشته است. وجود چنین ادعاهایی در مقالات دایرة‌المعارف قرآن لیدن، ایجاب می‎کند تا قرآن‎پژوهان مسلمان به پاسخگویی و اعلام دیدگاه صحیح اسلام در این خصوص بپردازند. در نوشتار پیش رو ضمن تقدیم محورهای اصلی مقاله‎ی مزبور، آرای مؤلف در بوته نقد قرارگرفته و پاسخ‌هایی مستدل بر اساس منابع شیعه و اهل سنت ارائه‌شده است. در ابتدا معرفی کوتاهی از اسپلبرگ و آثارش اصورت گرفته و پس از تحلیل محتوایی مقاله مذکور، مهم ترین ادعاهای نویسنده مورد بررسی و نقد قرار گرفته است.

پاسخ‌دهی به هجمه‌ گسترده‌ تبلیغاتی، عقیدتی و فرهنگی غربیان و خاورشناسان علیه قرآن و اسلام، وظیفه و رسالت عالمان و محقّقان دینی است. بر همین اساس نوشتار حاضر، در صدد ارائه گزارش مختصری است از تلاش‌های گوناگونی که از سوی فرهیختگان حوزوی و دانشگاهی که در همین راستا، پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی ایران تاکنون انجام گرفته است، از قبیل: تدریس دروس نقد آرای مستشرقان در زمینه‌ی قرآن، حدیث، تاریخ و کلام در مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی، برگزاری همایش بین‌المللی قرآن و مستشرقان، پایان‌نامه‌های استشراقی دفاع شده در حوزه علمیه و در جامعة المصطفی العالمیه، تأسیس رشته قرآن و مستشرقان در حوزه علمیه قم و در جامعة المصطفی العالمیه، چاپ و نشر دو‌فصلنامه علمی ـ ترویجی قرآن‌پژوهی خاورشناسان، تألیف کتب نقد استشراق و... .

یکی از داستان‌هایی که دستمایه خاورشناسان برای تردید در مصدر وحی و نیز رسالت پیامبر اسلام قرار گرفته، داستان بحیرای راهب است. نویسنده مقاله «بحیرا» در دائره المعارف اسلام، با ادعای اصالت تاریخی این داستان، بر این اندیشه است که پیامبر، معارف قرآن را در کودکی از این راهب مسیحی فراگرفته است و مسلمانان نیز از این داستان برای اثبات وثاقت رسالت پیامبر استفاده کرده‌اند. گزارش این داستان در منابع تاریخی اهل سنت و نیز در برخی آثار شیعی به نقل از منابع اهل سنت، زمینه سوء استفاده خاورشناسان را فراهم آورده است. اصالت تاریخی این داستان مورد نقد جدی بسیاری از محققان شیعه و برخی از پژوهشگران نواندیش اهل سنت قرار گرفته است. افزون‌ براین برخی ناسازگارهای درونی، ناهمخوانی با واقعیت‌های تاریخی، تفاوت‌های عمیق قرآن و آموزه‌های مسیحی در‌باره توحید، نبوت، معارف و... نشان از ساختگی بودن این داستان دارد. تفاوت‌های عمیق قرآن و آموزه‌های مسیحی در‌باره توحید، نبوت، معارف و... نشان از ساختگی بودن این داستان دارد.

مقاله «خدیجه» اثر باربارا فریر استواسر در جلد دوم دایرة المعارف قرآن لیدن منتشر شده است. وی با استناد به منابع اهل سنت ابتدا به معرفی حضرت خدیجه پرداخته و بعد از بیان ویژگی های او به چگونگی ازدواج خدیجه با پیامبر اسلام می‌پردازد و در ادامه به حمایت‌های مادی و معنوی او از پیامبر، اسلام آوردن او و آیاتی از قران که در متون تفسیری با خدیجه مرتبط شده و جایگاه خدیجه در بین زنان برگزیده اشاره می‌نماید. نویسنده این نوشتار، به رغم مراجعه به منابع متعدد، به دلیل استناد به منابع اهل سنت و منابع محدودی از مستشرقان دچار کاستی و اشتباهاتی شده‌ و مطالبی را ذکر کرده که با تاریخ قطعی ناسازگاری دارد. این نوشتار در صدد است با بررسی این مقاله، مطالب آن را با استناد به منابع معتبر اسلامی نقد نموده و جایگاه حضرت خدیجه نزد مسلمانان را کاملاً تبیین نماید. زد مسلمانان را کاملاً تبیین نماید.

در این مقاله دیدگاه‌های مستشرقان درباره ماهیت نسخ آیات قرآن مورد بررسی قرار گرفته است و شش دیدگاه نادرست ایشان نسبت به ماهیت نسخ نقد شده است. دیدگاه هایی که در این مقاله نقد و بررسی شده اند عبارت است از 1-معرفی نسخ به عنوان راه حل تعارضات قرآن، 2- معرفی اختلاف قرآن و فقه و اختلاف فتاوا به عنوان منشأ اندیشه نسخ، 3- معرفی نسخ به عنوان راهی برای اصلاح و تعدیل اشتباهات قرآن، 4- معرفی فراموشی پیامبر(ص) به عنوان علت اندیشه نسخ، 5- نسخ را نوعی تبدیل بی ضابطه و دل‌خواه احکام دانستن 6- معرفی نسخ به عنوان توجیه کننده بی انضباطی در جمع قرآن. همچنین در ضمن نقد این دیدگاه ها، شبهات دیگری مانند ادعای تناقض در قرآن، تشکیک در وحیانی و آسمانی بودن قرآن، ادعای تحریف در قرآن، نسبت فراموشی به پیامبر اعظم(ص) و نظرات نادرست آن‌ها پیرامون جمع قرآن مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.