جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کتاب الهی و مقدس مسلمانان است که از حیث جاودانگی با دیگر کتاب‌های مقدس متمایز است. با گذشت قرن‌ها نیز این کتاب آسمانی، ماندگاری و قابلیت خود را برای هدایت همه بشر اثبات کرده است. در پژوهش حاضر، دیدگاه دانشمندان غربی در خصوص جاودانگی قرآن بررسی شده است و هدف تحقیق نیز اثبات همین جاودانگی است. ابتدا سخن برخی از دانشمندان غربی که به صراحت جاودانه بودن این کتاب را تأیید کرده‌اند، آورده شده، سپس ویژگی‌های قرآن که لازمه جاودانه بودن آن است، بیان شده است. ذیل هر عنوان دیدگاه‌های برخی مخالفان آورده شده که با توجه به دلایل موجود، نقد نیز شده‌اند

شناخت زبان هر متن از راه‌های فهم و تفسیر متن می‌باشد که ایزوتسو به عنوان یکی از زبان‌شناسان مشهور به این روش پرداخته است. ایشان با روش زبان‌‌شناسی و انجام تحلیل‌های نشانه‌شناسی به مطالعات قرآنی پرداخته است، اما تحلیل و بررسی رویکرد معناشناسی وی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. این نوشتار با روش تحلیلی و با هدف بررسی معنا‌شناسی ایزوتسو، در کنار نقاط قوت این روش و تأثیراتی که در روشمندسازی مطالعات قرآنی دارد، نبود ضابطه و معیار خاص در انتخاب کلمات کلیدی، ریشه‌شناسی کلمات، رسیدن به میدان‌های معنایی و کاربرد‌شناسی را از نقاط ضعف این رویکرد می‌داند.

دانشنامه‌نویسی پیرامون علوم و معارف قرآنی یکی از رویکردهای مستشرقان یا همان قرآن‌پژوهان غیرمسلمان در دوران معاصر است. دانشنامه‌ قرآن (The Qur'an: An Encyclopedia) ویراسته «الیور لیمن» استاد مطالعات فلسفی در دانشگاه کنتاکی (آمریکا) و متخصص در فلسفه‌ی اسلامی و فلسفه‌ی یهودی قرون میانه، یکی از همین موارد است. یکی از مباحث مهم این دانشنامه، بحث «اعجاز یا تقلیدناپذیری» قرآن است. بحث اعجاز قرآن در این دانشنامه در چند مدخل از جمله: مدخل‌های اعجاز قرآن، مطالعات قرآنی، معجزه‌ بودنِ قرآن، زبان و قرآن مطرح شده است. اما پیکره اصلی بحث در همان مقاله یا مدخل «اعجاز قرآن» اثر «اشتفان ویلد» ارایه شده است؛ بیان این دانشنامه درباره «اعجاز قرآن»، به رغم داشتن نقاط قوتی مانند، بیان ساده و روان، طرح اکثر جوانب بحث، و ...، حاوی ادعاهایی است که نیازمند تامل و بررسی هستند. از جمله‌ می‌توان به این موارد اشاره نمود: پیشینه و سابقه وجودیِ شفاهی و مکتوب بحث اعجاز؛ تحدّی قرآن و ادعای تحدی به آوردن یک آیه مثل قرآن؛ اعتقاد به اعجاز قرآن و مقایسه آن با اعتقاد اهل کتاب به اعجاز عهدین؛ هجمه‌ها و شبهات و نیز دفاعیات برخی مستشرقان از اعجاز قرآن و وضعیت مباحث اعجاز در سده اخیر.

قرآن‌پژوهان و مفسران از جهات مختلف از جمله رویکرد ادبی به قرآن توجه نموده‌اند. این رویکرد در قرون اولیه همان علوم ادبی صرف، نحو و علوم بلاغی بود، ولی در دوره معاصر تلفیقی از این علوم و علوم جدید است که با نگاهی متفاوت به متن قرآن توجه دارد. برخی دانشمندان نواندیش مسلمان نظیر امین الخولی و همسرش بنت الشاطی، نصر حامد ابوزید و محمد آرکون با هدف به روز رسانی پیام قرآن و پاسخ‌گویی به چالش‌ها از شیوه‌های ادبی غرب همچون زبان‌شناسی و نشانه‌شناختی پیروی کرده و با بهره‌گیری از مطالعات پیرامونی و درونی به تحلیل تاریخی و روان‌شناختی و جامعه‌شناختی متن دینی پرداخته‌اند.آنان به قرآن به مثابه یک اثر هنری ـ ادبی نگریستند که باید با بهره‌گیری از پژوهش‌های نوین ادبی در سیاق تاریخی‌اش تفسیر گردد. و البته در این زمینه نیز دچار انحرافاتی شدند. در این مقاله همراه با توصیف کلی دیدگاه پایه‌گذاران این شیوه ادبی، ضمن اشاره به دیدگاه محمد آرکون و نظر او در موردتبدیل به کتاب شدن قرآن همچون عهدین وتحت تأثیر قرار گرفتن نوشتار قرآن از بستر تاریخی و فضای جامعه سیاسی، مورد نقد و ارزیابی قرار گرفته است.

نوشتار حاضر در سه بخش کتاب واژگان دخیل در قرآن آرتور جفری را با محوریت واژگان عبری نقد و بررسی کرده است. ابتدا خلاصه‌ای در احوال و آثار علمی آرتور جفری و شخصیت اجتماعی وی ارائه شده و سپس چند ملاحظه کوتاه درباره کتاب او را یادآور گردیده و با سیری کوتاه در آیات مربوط، به بررسی واژه‌های دخیل در قرآن از دیدگاه مفسران و علمای علم لغت پرداخته است. پدیده توارد لغات و اخذ و عاریه زبانی از زبان دیگر به عنوان مقدمه‌ای لازم برای پیگیری موضوع واژگان دخیل است که به همراه ذکر اقوال و دلائل عمده قائلان به وقوع الفاظ اعجمى در قرآن، بخش دیگری از این پژوهش است. در ادامه ضمن بررسی پیشگفتار آرتور جفری که درکتاب خود آورده است، تقسیم‌بندی واژه‌ها توسط آرتور جفری و اعتقاد جفری مبنی بر اخذ بیشتر واژگان از منبع یهودی ـ عبری مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

مستشرقان از ابتدا بیشتر همت خود را برای تخریب چهرۀ اسلام و قرآن گذاشتند که در لابلای آن، انگیزه‌های متفاوتی از جمله انگیزۀ تبلیغی، استعماری، علمی و اقتصادی را دنبال می‌کردند. بعد از قیام مهدی سودانی ضد ارتش مصر و انگلستان، جریانی شکل گرفت که مستشرقانی از جمله دارمستتر را با عقیدۀ اسطوره‌انگاری مهدویت به حیطۀ موعودگرایی اسلامی و افرادی چون هانری کربن و فان فلوتن را به تقویت مهدویت از دیدگاه اسلامِ شیعی گرایش داد. این مقاله به نقد و بررسی این دیدگاه‌ها می‌پردازد.