جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در هر دوره ابزار و وسایلی در دست دانشمندان و پژوهشگران مطالعات قرآنی وجود داشته است که با کمک آن، فضاهایی جدید کشف و استخراج می­شده­اند. دوره معاصر با آغاز روش­های نقد ادبی، زبان شناسی و معنا شناسی، ابزارهای جدید و متفاوتی را در اکتشاف گوهرهای دریای بی­کران قرآن کریم، فراروی ما قرار داده است. هرچند نشانه شناسی، روش­های مطالعات تاریخی، روش­های مطالعه و پژوهش­های جدید و بسیاری دیگر از این ابزارها در ادامه دورۀ معاصرکشف و مورد استفاده قرار گرفته­اند؛ در این میان معناشناسی جایگاهی خاص داشته و شاید بیش از همه چیز در مطالعات قرآنی کاربرد داشته باشد. براین اساس، معناشناسی واژگان «ضلال» و «غیّ»، موضوع این پژوهش، می­باشد، این بررسی نشان می­دهد که، این دو واژه به یک معنا نیستند؛ بلکه هریک برای خود معنایی جداگانه دارند، و این واژگان بر مفاهیم مختلف اعمال می­گردند، اما در مواردی هر دو با یکدیگر منطبق می­شوند.

غدیر ریشه در ژرفای آفرینش انسان و جهان دارد و با هدف اصلی آن یعنی رسیدن به کمال مطلق دارد. لذا اثبات آن، تثبیت یکی از اصول عقایدی است. غدیر داستان دیروز نیست که گذشته باشد و فراموش شود بلکه چراغی است که امروز بیشتر از دیروز به روشنایی آن نیازمندیم تا به ریسمان الهی برسیم. غدیر هدیه از طرف شارع به خاطر غربال کردن امت نبوی در یک امتحان بزرگ است اما افرادی شبهات را نیز بر غدیر وارد کردند. یکی از شبهات این است که پیامبر (ص) برای بعد از خود جانشینی قرار نداد و آن را بدست مردم سپرد تا شورا کرده و یکی را به دلخواه خود انتخاب کنند. بعضی منتقدان هم وارد بحث ادبی و واژه شناسی شدند که واژه مولی به معنی دوست و سرپرست نیست بلکه معنای غیر از این دو واژه از آن استخراج کردند. همچنین، این شبهه که حضرت مولی الموحدین علی (ع) در مباحث خود به خطبه غدیر استدلال نکرد و سکوت نمود. در این تحقیق کوشیده­ایم تا برای این سئوالات، پاسخی درخور را بیابیم.

«جاهلیت» ظهور گونه‌ای از حیات بشری است که با پس­رفتن عقل و عدم حاکمیت آن بر قلمرو وجود، حضور و سلطه می‌یابد. قرآن کریم زمان قبل از اسلام و ایامی را جاهلیت می‌نامد که بشر از منبع وحی دور بوده و با جهل خود ره پیموده است. هرگاه سخن از زنان جاهلی می‌شود، فقط به مباحثی، چون انواع ازدواج‌ها و طلاق‌ها، تعدد همسر، عدم مالکیت و دخترکشی توجه می‌شود و همیشه از جایگاه زنان عرب قبل از اسلام به عنوان پست‌ترین جایگاه یاد می‌شود. بر این اساس در این پژوهش که به روش کتابخانه­ای و به شیوة توصیفی-تحلیلی انجام گرفته است، تلاش شده به منظور فهم دقیق اینکه زن قبل از اسلام از چه جایگاه و موقعیتی برخوردار بوده، میزان حضور و مشارکت زن در مسائل سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در عصرجاهلیت مورد بررسی قرار گیرد. نتیجه این که بعضی بر این باورند که زنان جاهلی در پست‌ترین جایگاه اجتماع قرار داشته­اند و برخی دیگر معتقدند که زنان در عصر جاهلیت حضور و مشارکت سیاسی، اقتصادی و اجتماعی داشتند، در عین اینکه نمی‌توان مواردی همچون بی­حجابی و تبرج برخی از آنان و اعتقاد به ناقص­العقل بودن و فتنه­انگیزی و شوم بودن زنان را انکار نمود.

بررسی و تحقیق در موضوع وحدت از منظر ابن عربی همواره محل بحث و چالش های فراوانی بوده است. محققان گاهی او را قائل به وحدت وجود و گاهی قائل به وحدت شهود بر شمرده اند. با اینحال، فتوحات وی حاکی از آن است که وی وحدت را متعلق به دو مرتبه می داند. 1- مرتبه الوهیت و 2- ذات. وحدت در ناحیه الوهیت -که مجموع اسماء و صفات حق تعالی است- وحدت در وجود است و وحدت در ناحیه ذات – که سوای اسماء و صفات و ظهورات است- وحدت در ناحیه شهود است. وحدت وجود برای ابن عربی وحدت اسماء و ظهورات الاهی است که او با عنوان احدیت الکثره از آن یاد می کند. وی بر آن است که احدیت بالاصاله از آنِ ذات حق تعالی است. از این حیث باید گفت ابن عربی هم قائل به وحدت وجود است و هم قائل به وحدت شهود. در این نوشتار پس از تبیین این دو نوع وحدت، به تضارب آراء اندیشمندان در این خصوص اشاره خواهد شد. نظرات شرق شناسان و متفکران در خصوص وحدت در نظام اندیشه ابن عربی در قالب چهار گروه طرح و سپس قول پنجم که دربردارنده دیدگاه جدید است بیان می گردد.

اهمیت زراعت و کشاورزی در آیات متعدد قرآن کریم و روایات مورد تأکید قرار گرفته است. واژگان تبیین کننده مفهوم کشاورزی در قرآن شامل زرع، حرث و نبت می­باشند. واژه زرع به معنای رویاندن، کاشتن و بذرافشانی است که در 11 آیه قرآن کریم به صورت حقیقی و فقط در یک آیه به صورت تشبیه (مجاز) به­کار رفته است. مهمترین عامل زرع خدائند است و برخی عوامل مادی زرع نیز عبارتند از باران، زمین و نور. همچنین، از جمله مصادیق زرع می­توان به خرما، انگور، زیتون و انار اشاره کرد. آثار مادی آن رویش، زیبایی و پرداخت زکات و میراث ارزشمند است و از آثار معنوی آن عبرت و خداشناسی است. از موانع مادی آن، بی آبی و از موانع معنوی آن کفران نعمت و غرور است. از واژه‌های جانشین زرع، حرث به معنی کاشتن، شخم زدن و زراعت و در آیه 22 سوره قلم به معنی باغ (تاکستان) آمده است. در 11 آیه قرآن، واژه حرث تکرار شده که در سه مورد به صورت تشبیه (مجاز) و در بقیه موارد به صورت حقیقی به کار رفته است. برای حرث بر خلاف زرع در قرآن عوامل، مصادیق، آثار و موانع ذکر نشده است. زرع فعل خدا و حرث فعل انسان است، یعنی انسان عملیات کاشت و کشاورزی انجام می­دهد اما رویاندن و رشد دادن کار انسان نیست. یکی دیگر از جانشینان زرع واژه نبت است که به معنی کاشتن، روییدن و جوانه زدن است. در 21 آیه قرآن به صورت حقیقی و در دو آیه به صورت تشبیه (مجاز) به­کار رفته است. عوامل نبت نیز خدا، باران و زمین و از مصادیق آن خرما، انگور، زیتون و روغن آن، انار، سبزی­ها، دانه­ها و ... می­باشند. از آثار نبت رویش و زیبایی، از کیفیت و شرایط آن زوجیت گیاهان و گستردگی زمین و موزون بودن گیاه و هر چیز می­باشد. در دو واژه زرع و نبت به اصل توحید، معاد و رستاخیز طبیعت اشاره شده است.